Πρέπει να Θυμόμαστε το Παρελθόν;
«ΜΠΟΡΟΥΝ να ξεχάσουν οι Εβραίοι το Ολοκαύτωμα;» Αυτό το ερώτημα τέθηκε από τον Βέρτζιλ Ελισόντο, πρόεδρο του Μεξικανικού Αμερικανικού Πολιτιστικού Κέντρου στο Σαν Αντόνιο του Τέξας. Αυτό μας υπενθυμίζει ότι οι ωμότητες που συνέβησαν σε αυτόν τον αιώνα μπορούν να αφήσουν ανεξίτηλα ίχνη στη μνήμη της ανθρωπότητας. Η γενοκτονία των Αρμενίων (1915-1923) και οι μαζικές σφαγές των Καμποτζιανών (1975-1979) πρέπει να περιληφθούν επίσης στις ωμότητες του 20ού αιώνα. Και βεβαίως, ο κατάλογος δεν τελειώνει εδώ.
Θέλοντας να προωθήσουν τη συμφιλίωση μεταξύ των θυμάτων και των βασανιστών τους, θρησκευτικοί και πολιτικοί ηγέτες έχουν προσκαλέσει κατά καιρούς τα άτομα να ξεχάσουν τις ωμότητες που υπέφεραν. Αυτό συνέβη, για παράδειγμα, στην Αθήνα το 403 Π.Κ.Χ. Η πόλη μόλις είχε δει να τερματίζεται η καταπιεστική δικτατορία των Τριάκοντα Τυράννων, μια ολιγαρχία που είχε κυριολεκτικά εξαλείψει σχεδόν όλους τους αντιπάλους της. Οι νέοι κυβερνήτες προσπάθησαν να επανεδραιώσουν την αρμονία στην πόλη δίνοντας αμνηστία (που κυριολεκτικά σημαίνει «λήθη», «έλλειψη ενθύμησης») στους υποστηρικτές της προηγούμενης τυραννίας.
Συγχώρηση Μέσω Κάποιου Διατάγματος;
Μπορεί να είναι σχετικά εύκολο να προσπαθήσει κανείς να διαγράψει μέσω κάποιου διατάγματος την ενθύμηση για τις ωμότητες που διαπράχθηκαν εις βάρος αθώων. Οι κυβερνήτες μπορεί να αποφασίσουν να κάνουν κάτι τέτοιο λόγω πολιτικής σκοπιμότητας, όπως συνέβη στην αρχαία Ελλάδα και σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες στο τέλος του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου. Στην Ιταλία, για παράδειγμα, το 1946 ένα διάταγμα χορήγησε αμνηστία σε πάνω από 200.000 πολίτες που ήταν «ένοχοι συμμετοχής, περισσότερο ή λιγότερο άμεσα, στα αδικήματα του φασιστικού καθεστώτος», έγραψε η εφημερίδα Λα Ρεπούμπλικα (La Repubblica).
Ωστόσο, άλλο πράγμα είναι οι αποφάσεις των κυβερνήσεων ή των δημόσιων φορέων και άλλο τα αισθήματα των μελών μιας κοινότητας. Δεν είναι δυνατόν να αναγκάσει κανείς μέσω κάποιου διατάγματος μεμονωμένους πολίτες—ίσως τα ανυπεράσπιστα θύματα βάναυσων συγκρούσεων, σφαγών ή άλλων βάρβαρων πράξεων—να ξεχάσουν τα παθήματα του παρελθόντος.
Πάνω από εκατό εκατομμύρια άνθρωποι πέθαναν στους πολέμους μόνο αυτού του αιώνα, πολλοί έπειτα από απερίγραπτα παθήματα. Αν προσθέταμε όλους εκείνους που σκοτώθηκαν σε σφαγές οι οποίες έλαβαν χώρα σε καιρό ειρήνης, οι ωμότητες θα ήταν αμέτρητες. Πολλοί άνθρωποι κάνουν το παν για να βεβαιωθούν ότι καμία από αυτές δεν θα ξεχαστεί.
Εκείνοι που θα Ήθελαν να Σβήσουν τη Μνήμη
Εκείνοι που προτρέπουν τα θύματα των ωμοτήτων ή τους απογόνους τους να συγχωρήσουν και να ξεχάσουν υποστηρίζουν συνήθως ότι το να θυμόμαστε το παρελθόν είναι μόνο πηγή διαιρέσεων, ιδιαίτερα αν έχουν περάσει δεκαετίες. Λένε ότι η λήθη ενώνει, ενώ η θύμηση δεν μπορεί να γυρίσει πίσω τις σελίδες της ιστορίας, όσο τραγικά και αν ήταν τα παθήματα.
Αλλά προσπαθώντας να κάνουν τους ανθρώπους να ξεχάσουν, μερικοί έχουν φτάσει στο σημείο να αρνούνται ότι όντως συνέβησαν τα πιο φρικτά εγκλήματα που διαπράχθηκαν εις βάρος της ανθρωπότητας. Υποστηριζόμενοι από αυτοαποκαλούμενους ρεβιζιονιστές ιστορικούς, μερικοί ισχυρίζονται, παραδείγματος χάρη, ότι δεν υπήρξε Ολοκαύτωμα.a Έχουν οργανώσει ακόμη και περιοδείες σε πρώην στρατόπεδα εξόντωσης, όπως το Άουσβιτς ή η Τρεμπλίνκα, και έχουν πει στους επισκέπτες ότι δεν υπήρξαν ποτέ θάλαμοι αερίων εκεί—και αυτό παρά τους πολυάριθμους αυτόπτες μάρτυρες και τους σωρούς των αποδείξεων και των ντοκουμέντων.
Πώς γίνεται να έχουν επιτυχία σε ορισμένους κύκλους τέτοιες ψεύτικες ρεβιζιονιστικές ιδέες; Επειδή μερικοί προτιμούν να ξεχνούν την ευθύνη τους και την ευθύνη του λαού τους. Γιατί; Εξαιτίας του εθνικισμού, της ιδεολογίας τους και αντισημιτικών ή άλλων παρόμοιων αισθημάτων. Όταν ξεχαστούν οι ωμότητες, επιχειρηματολογούν οι ρεβιζιονιστές, παύει να υπάρχει ευθύνη. Αλλά πολλοί άνθρωποι αντιστέκονται σθεναρά σε αυτούς τους ανεύθυνους ρεβιζιονιστές οι οποίοι αποκλήθηκαν από ένα Γάλλο ιστορικό «δολοφόνοι της μνήμης».
Δεν Ξεχνούν
Είναι προφανώς πολύ δύσκολο για τους επιζώντες να ξεχάσουν τα αγαπημένα τους πρόσωπα που χάθηκαν εξαιτίας του πολέμου ή των ωμοτήτων. Ωστόσο, οι περισσότεροι από εκείνους που θέλουν να θυμούνται τις σφαγές και τις γενοκτονίες το θέλουν αυτό επειδή ελπίζουν ότι τα μαθήματα που προκύπτουν από τα δικά τους παθήματα και τα παθήματα των αγαπημένων τους θα είναι χρήσιμα για να μην επαναληφθεί τέτοια βαρβαρότητα.
Γι’ αυτό, η γερμανική κυβέρνηση έχει αποφασίσει να τηρεί την επέτειο της ανακάλυψης των φρικαλεοτήτων που διέπραξαν οι Ναζί στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Άουσβιτς. Σκοπός, σύμφωνα με τον πρόεδρο της Γερμανίας, είναι «να χρησιμεύσουν οι μνήμες ως προειδοποίηση για τις μελλοντικές γενιές».
Παρόμοια, στην 50ή επέτειο της λήξης του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου, ο Πάπας Ιωάννης Παύλος Β΄ ισχυρίστηκε: «Καθώς περνάνε τα χρόνια, οι μνήμες του Πολέμου δεν πρέπει να ξεθωριάσουν· αντίθετα, πρέπει να γίνουν σκληρό μάθημα για τη γενιά μας και για τις γενιές που θα έρθουν». Εντούτοις, πρέπει να λεχθεί ότι η Καθολική Εκκλησία δεν τηρεί πάντοτε σταθερή στάση όσον αφορά την ενθύμηση των ωμοτήτων και των θυμάτων εκείνων των ετών.
Για να πάρουν οι νέες γενιές μαθήματα και προειδοποιήσεις από τις γενοκτονίες του αιώνα μας και των προηγούμενων αιώνων, ιδρύθηκαν πολλά μουσεία—όπως το Αναμνηστικό Μουσείο του Ολοκαυτώματος στην Ουάσινγκτον και το Μουσείο της Ανοχής Μπέιτ Χασόα στο Λος Άντζελες. Για τον ίδιο λόγο, γυρίστηκαν συγκινητικά ντοκιμαντέρ και άλλες ταινίες γύρω από αυτό το θέμα. Όλα αυτά γίνονται για να μην ξεχάσει η ανθρωπότητα το γεγονός ότι άνθρωποι υπέφεραν στα χέρια άλλων ανθρώπων.
Γιατί Πρέπει να Θυμόμαστε;
«Εκείνοι που δεν θυμούνται το παρελθόν είναι καταδικασμένοι να το επαναλάβουν», έγραψε ο ισπανικής καταγωγής Αμερικανός φιλόσοφος Τζορτζ Σανταγιάνα. Δυστυχώς, φαίνεται ότι στο πέρασμα των χιλιετιών η ανθρωπότητα ξεχνάει γρήγορα το παρελθόν της, καταδικάζοντας έτσι τον εαυτό της να διαπράττει διαρκώς τα ίδια σοβαρά λάθη.
Η μακραίωνη και αποτρόπαιη διαδοχή των μαζικών φόνων που έχει διαπράξει ο άνθρωπος τονίζει ότι η άσκηση εξουσίας από ανθρώπους πάνω σε άλλους ανθρώπους έχει αποτύχει πλήρως. Γιατί συμβαίνει αυτό; Διότι οι άνθρωποι επαναλαμβάνουν διαρκώς το ίδιο βασικό λάθος—απορρίπτουν τον Θεό και τους νόμους του. (Γένεση 3:1-6· Εκκλησιαστής 8:9) Και σήμερα, όπως ακριβώς προφητεύτηκε στην Αγία Γραφή, μια «διεστραμμένη γενιά» κάνει το ίδιο και θερίζει τις συνέπειες.—Φιλιππησίους 2:15· Ψαλμός 92:7· 2 Τιμόθεο 3:1-5, 13.
Εφόσον συμπεριλάβαμε τον Δημιουργό, τον Ιεχωβά, στην εξέτασή μας, ποια είναι η άποψή του; Τι ξεχνάει και τι θυμάται; Μπορεί να ξεπεραστεί η οδυνηρή κληρονομιά των ωμοτήτων που διαπράχθηκαν από ανθρώπους; Θα «λάβει τέλος . . . η κακία των πονηρών»;—Ψαλμός 7:9.
[Υποσημειώσεις]
a Για πληροφορίες σχετικά με την αναλήθεια των επιχειρημάτων των ρεβιζιονιστών ιστορικών, παρακαλούμε δείτε το άρθρο «Το Ολοκαύτωμα—Ναι, Συνέβηκε Πραγματικά!», που δημοσιεύτηκε στο Ξύπνα! 8 Απριλίου 1989, σελίδες 4-8.
[Πρόταση που τονίζεται/Εικόνες στη σελίδα 7]
«Εκείνοι που δεν θυμούνται το παρελθόν είναι καταδικασμένοι να το επαναλάβουν». —Τζορτζ Σανταγιάνα
Κρεματόριο και φούρνος στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Άουσβιτς
[Ευχαριστίες]
Oświęcim Museum