Η Οικογένεια—Σε Κατάσταση Επείγουσας Ανάγκης!

«ΚΑΙ έζησαν αυτοί καλά . . .». Αυτή η φράση με την οποία τελειώνουν τα παραμύθια εφαρμόζεται σε ολοένα και λιγότερους γάμους σήμερα. Η γαμήλια υπόσχεση που δίνουν οι σύντροφοι να αγαπούν ο ένας τον άλλον “στις καλές και στις κακές μέρες για όσο διάστημα θα είναι ζωντανοί” είναι πολύ συχνά απλώς και μόνο λόγια. Οι πιθανότητες να έχουν ευτυχισμένη οικογένεια φαίνεται να είναι σαν ένα τυχερό παιχνίδι με δυσμενή προγνωστικά.

Μεταξύ των ετών 1960 και 1990, τα ποσοστά διαζυγίων υπερδιπλασιάστηκαν στα περισσότερα βιομηχανοποιημένα κράτη της Δύσης. Σε μερικές χώρες τετραπλασιάστηκαν. Λόγου χάρη, κάθε χρόνο γίνονται γύρω στους 35.000 γάμους στη Σουηδία, και περίπου οι μισοί θα διαλυθούν, επηρεάζοντας πάνω από 45.000 παιδιά που περιλαμβάνονται σε αυτούς. Τα ζευγάρια που συζούν χωρίζουν με ακόμη μεγαλύτερη συχνότητα, επηρεάζοντας έτσι δεκάδες χιλιάδες άλλα παιδιά. Παρόμοια τάση εμφανίζεται σε διάφορες χώρες σε όλο τον κόσμο, όπως φαίνεται από το πλαίσιο στη σελίδα 5.

Είναι αλήθεια πως τα διαιρεμένα σπιτικά και η διάλυση των γάμων δεν εμφανίζονται για πρώτη φορά στην ιστορία. Ο Κώδικας του Χαμουραμπί του 18ου αιώνα Π.Κ.Χ. περιλάμβανε νόμους που επέτρεπαν το διαζύγιο στη Βαβυλωνία. Ακόμη και ο Μωσαϊκός Νόμος, ο οποίος θεσπίστηκε το 16ο αιώνα Π.Κ.Χ., επέτρεπε το διαζύγιο στον Ισραήλ. (Δευτερονόμιο 24:1) Εντούτοις, οι οικογενειακοί δεσμοί ποτέ δεν ήταν τόσο εξασθενημένοι όσο είναι σε αυτόν τον 20ό αιώνα. Πριν από μία και πλέον δεκαετία, ένας αρθρογράφος έγραψε σε κάποια εφημερίδα: «Σε πενήντα χρόνια ίσως να μην έχουμε καν οικογένειες με την παραδοσιακή έννοια. Ίσως στη θέση τους να υπάρχουν ομάδες διαφορετικού είδους». Και από τότε η επικρατούσα τάση φαίνεται πως επιβεβαιώνει την άποψή του. Ο θεσμός της οικογένειας εκφυλίζεται τόσο ραγδαία ώστε καθίσταται ολοένα και πιο επίκαιρο το ερώτημα: «Θα επιβιώσει;»

Γιατί είναι τόσο δύσκολο για πάρα πολλά ζευγάρια να προσκολληθούν ο ένας στον άλλον και να διατηρήσουν ενωμένη την οικογένειά τους; Ποιο είναι το μυστικό εκείνων που έχουν προσκολληθεί στο σύντροφό τους μια ολόκληρη ζωή και έχουν γιορτάσει με ευτυχία την αργυρή και τη χρυσή επέτειο των γάμων τους; Παρεμπιπτόντως, το 1983 αναφέρθηκε ότι ένας άντρας και μια γυναίκα στην πρώην σοβιετική δημοκρατία του Αζερμπαϊτζάν γιόρτασαν την 100ή επέτειο των γάμων τους—σε ηλικία 126 και 116 ετών αντίστοιχα.

Ποια Είναι η Απειλή;

Σε πολλές χώρες μερικοί από τους λόγους νομικού διαζυγίου είναι η μοιχεία, η ψυχική και η σωματική κακοποίηση, η εγκατάλειψη, ο αλκοολισμός, η σεξουαλική ανικανότητα, οι ψυχικές διαταραχές, η διγαμία και ο εθισμός στα ναρκωτικά. Εντούτοις, μια πιο γενική αιτία είναι ότι η θεμελιώδης στάση απέναντι στο γάμο και στην παραδοσιακή οικογενειακή ζωή έχει αλλάξει ριζικά, ιδιαίτερα τις πρόσφατες δεκαετίες. Ο σεβασμός για αυτόν το θεσμό που θεωρούνταν από παλιά ιερός έχει διαβρωθεί. Άπληστα άτομα που παράγουν μουσική, κινηματογραφικές ταινίες, τηλεοπτικές σαπουνόπερες και δημοφιλή έντυπα εξυμνούν τη λεγόμενη σεξουαλική ελευθερία, την ανηθικότητα, τη χαλαρή διαγωγή και τον εγωκεντρικό τρόπο ζωής. Προάγουν έναν πολιτισμό ο οποίος μολύνει τη διάνοια και την καρδιά τόσο των νέων όσο και των ηλικιωμένων.

Μια σφυγμομέτρηση που έγινε το 1996 έδειξε πως το 22 τοις εκατό των Αμερικανών λένε ότι οι εξωσυζυγικές σχέσεις μπορούν μερικές φορές να ωφελήσουν το γάμο. Ένα ειδικό φύλλο μιας από τις μεγαλύτερες σουηδικές εφημερίδες, της Άφτονμπλάντετ (Aftonbladet), πρότρεψε τις γυναίκες να παίρνουν διαζύγιο επειδή «έτσι τα πράγματα θα πάνε καλύτερα». Μερικοί δημοφιλείς ψυχολόγοι και ανθρωπολόγοι διατύπωσαν μάλιστα τη θεωρία ότι ο άνθρωπος είναι «προγραμματισμένος» από την εξέλιξη να αλλάζει συντρόφους κάθε λίγα χρόνια. Με άλλα λόγια, προβάλλουν την άποψη πως οι εξωσυζυγικές σχέσεις και τα διαζύγια είναι πράγματα φυσιολογικά. Μερικοί μάλιστα ισχυρίζονται ότι το διαζύγιο των γονέων μπορεί να είναι ωφέλιμο για τα παιδιά, προετοιμάζοντάς τα να αντιμετωπίσουν το δικό τους διαζύγιο κάποια μέρα!

Πολλοί νεαροί δεν επιθυμούν πια την παραδοσιακή οικογενειακή ζωή που αποτελείται από τον πατέρα, τη μητέρα και τα παιδιά. «Δεν μπορώ να φανταστώ ότι θα ζω όλη μου τη ζωή με τον ίδιο σύντροφο», είναι η άποψη που έχουν πολλοί. «Ο γάμος είναι σαν τα Χριστούγεννα, δεν είναι παρά ένα παραμύθι. Απλούστατα δεν πιστεύω σε αυτόν», είπε ένας 18χρονος από τη Δανία. «Η άποψή μας είναι η εξής: Γιατί να ζούμε με [τους άντρες] και να πλένουμε τις κάλτσες τους», δήλωσε η Νορίν Μπερν από το Εθνικό Συμβούλιο Γυναικών στην Ιρλανδία. «Απλώς βγείτε έξω και διασκεδάστε με αυτούς . . . Πολλές γυναίκες αποφασίζουν πως δεν χρειάζονται τους άντρες για να επιβιώσουν».

Τα Μονογονεϊκά Σπιτικά Αυξάνονται

Σε όλη την Ευρώπη αυτή η στάση έχει οδηγήσει στο να αυξηθούν ραγδαία οι ανύπαντρες μητέρες. Μερικές από αυτές τις ανύπαντρες μητέρες είναι άτομα εφηβικής ηλικίας που πιστεύουν πως μια απρογραμμάτιστη εγκυμοσύνη δεν αποτελεί λάθος. Ορισμένες είναι γυναίκες οι οποίες θέλουν να μεγαλώσουν μόνες τους το παιδί τους. Οι περισσότερες είναι μητέρες που συζούν για κάποιο διάστημα με τον πατέρα χωρίς να σκοπεύουν να τον παντρευτούν. Πέρσι, το περιοδικό Νιούζγουικ (Newsweek) είχε ένα αφιέρωμα γύρω από το ερώτημα «Πεθαίνει ο Γάμος;» Ανέφερε ότι το ποσοστό των εξώγαμων γεννήσεων αυξάνεται ραγδαία στην Ευρώπη και ότι κανείς δεν φαίνεται να ενδιαφέρεται. Η Σουηδία ίσως βρίσκεται στην κορυφή του καταλόγου, εφόσον τα μισά από τα μωρά που γεννιούνται εκεί είναι εξώγαμα. Στη Δανία και στη Νορβηγία είναι σχεδόν τα μισά, ενώ στη Γαλλία και στην Αγγλία περίπου το 1 στα 3.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οικογένειες με δύο γονείς μειώνονται δραστικά τις τελευταίες λίγες δεκαετίες. Μια έκθεση αναφέρει: «Το 1960, . . . το 9 τοις εκατό όλων των παιδιών ζούσαν σε μονογονεϊκά σπιτικά. Το 1990, αυτός ο αριθμός είχε ανέλθει στο 25 τοις εκατό. Σήμερα, το 27,1 τοις εκατό όλων των παιδιών στην Αμερική γεννιούνται σε μονογονεϊκά σπιτικά, και αυτός ο αριθμός αυξάνεται. . . . Από το 1970 και έπειτα, ο αριθμός των μονογονεϊκών οικογενειών έχει υπερδιπλασιαστεί. Η παραδοσιακή οικογένεια απειλείται τόσο πολύ σήμερα ώστε μπορεί να βρίσκεται στο χείλος της εξαφάνισης, λένε μερικοί ερευνητές».

Σε χώρες όπου η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία έχει χάσει μεγάλο μέρος της επιρροής της σε ζητήματα ηθικής, οι μονογονεϊκές οικογένειες αυξάνονται. Στην Ιταλία, τα σπιτικά που αποτελούνται από μητέρα, πατέρα και παιδιά είναι λιγότερα από τα μισά, ενώ η παραδοσιακή οικογένεια αντικαθίσταται από άτεκνα αντρόγυνα και μονογονεϊκά σπιτικά.

Το σύστημα κοινωνικής πρόνοιας μερικών χωρών στην πραγματικότητα ενθαρρύνει τους ανθρώπους να μην παντρεύονται. Οι ανύπαντρες μητέρες που λαβαίνουν κρατική βοήθεια θα την έχαναν αν παντρεύονταν. Οι ανύπαντρες μητέρες στη Δανία παίρνουν επιπρόσθετα επιδόματα για τη φροντίδα των παιδιών, και σε μερικές περιοχές το κράτος δίνει στις ανήλικες μητέρες οικονομική ενίσχυση και πληρώνει το ενοίκιό τους. Συνεπώς, περιλαμβάνονται χρήματα. Ο Αλφ Μπ. Σβένσον ισχυρίζεται πως ένα διαζύγιο στη Σουηδία στοιχίζει στους φορολογουμένους από 250 χιλιάδες ως 375 χιλιάδες δολάρια (περ. 68 εκατ. ως 101 εκατ. δρχ.) σε βοηθήματα, επιδόματα στέγης και κοινωνική βοήθεια.

Οι εκκλησίες του Χριστιανικού κόσμου φαίνεται ότι κάνουν λίγες ή και καθόλου προσπάθειες για να αντιστρέψουν αυτή την καταστροφική τάση που υπάρχει ανάμεσα στις οικογένειες. Πολλοί πάστορες και κληρικοί πασχίζουν να ξεπεράσουν την κρίση που αντιμετωπίζει η δική τους οικογένεια, και έτσι νιώθουν ότι δεν είναι σε θέση να βοηθήσουν τους άλλους. Μάλιστα, μερικοί φαίνεται πως ενθαρρύνουν το διαζύγιο. Η εφημερίδα Άφτονμπλάντετ της 15ης Απριλίου 1996 ανέφερε ότι ο πάστορας Στίβεν Άλεν από το Μπράντφορντ της Αγγλίας επινόησε μια ειδική τελετή διαζυγίου η οποία, σύμφωνα με την άποψή του, θα πρέπει να χρησιμοποιείται ως επίσημη τελετή σε όλες τις βρετανικές εκκλησίες. «Είναι κάτι που βοηθάει τα άτομα να αναρρώσουν και να προσαρμοστούν σε αυτό που τους συνέβη. Τα βοηθάει να καταλάβουν ότι ο Θεός εξακολουθεί να τα αγαπάει και τα ανακουφίζει από το τραύμα».

Πού βαδίζει, λοιπόν, ο θεσμός της οικογένειας; Υπάρχει ελπίδα να επιβιώσει; Μπορεί μια οικογένεια να διατηρήσει την ενότητά της παρά την ύπαρξη μιας τόσο σοβαρής απειλής; Παρακαλούμε εξετάστε το επόμενο άρθρο.

[Πίνακας στη σελίδα 5]

ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΑΝΑ ΕΤΟΣ ΜΕΤΑΞΥ ΤΟΥ ΑΡΙΘΜΟΥ ΓΑΜΩΝ ΚΑΙ ΤΟΥ ΑΡΙΘΜΟΥ ΔΙΑΖΥΓΙΩΝ ΣΕ ΜΕΡΙΚΕΣ ΧΩΡΕΣ

ΧΩΡΑ ΕΤΟΣ ΓΑΜΟΙ ΔΙΑΖΥΓΙΑ

Αυστραλία 1993 113.255 48.324

Γαλλία 1991 280.175 108.086

Γερμανία 1993 442.605 156.425

Δανία 1993 31.507 12.991

Εσθονία 1993 7.745 5.757

Ηνωμένες Πολιτείες 1993 2.334.000 1.187.000

Ηνωμένο Βασίλειο 1992 356.013 174.717

Ιαπωνία 1993 792.658 188.297

Καναδάς 1992 164.573 77.031

Κούβα 1992 191.837 63.432

Μαλδίβες 1991 4.065 2.659

Νορβηγία 1993 19.464 10.943

Πόρτο Ρίκο 1992 34.222 14.227

Ρωσική Ομοσπονδία 1993 1.106.723 663.282

Σουηδία 1993 34.005 21.673

Τσεχία 1993 66.033 30.227

(Βασίζεται στη Δημογραφική Επετηρίδα 1994 [1994 Demographic Yearbook], Ηνωμένα Έθνη, Νέα Υόρκη 1996)