Η Διαμάχη Γύρω από τη Βρεφονηπιακή Φροντίδα

Ο χώρος είναι ευχάριστος. Οι αίθουσες παιχνιδιού είναι βαμμένες με χαρούμενα χρώματα και στολισμένες με πόστερ και με ζωγραφιές που έφτιαξαν τα πιτσιρίκια. Στα ράφια είναι αραδιασμένα με τάξη τα παιχνίδια. Και όλος ο χώρος δονείται από τις φωνές των παιδιών.

«Φροντίζουμε για 130 περίπου παιδιά», λέει η Μπερνίς Σπενς, η γυναίκα που σαν μάνα έχει την επίβλεψη αυτού του βρεφονηπιακού σταθμού. Από πού προέρχονται αυτά τα παιδιά; «Κυρίως, είναι παιδιά εργαζόμενων γονέων που ζουν εδώ στη γειτονιά. Και το προσωπικό; Μερικοί είναι διπλωματούχοι δάσκαλοι».

ΕΝΑΣ βρεφονηπιακός σταθμός που βρίσκεται σε καλά χέρια και που είναι επανδρωμένος με περιποιητικό και ικανό προσωπικό, σου αφήνει θαυμάσιες εντυπώσεις. Οι γονείς δεν ανησυχούν όταν τέτοια κέντρα έχουν αναλάβει τη φροντίδα των παιδιών τους. Παρ’ όλα αυτά, οι βρεφονηπιακοί σταθμοί βρίσκονται στο επίκεντρο θυελλώδους διαμάχης! Γιατί; Κατ’ αρχή, οι σωστοί σταθμοί δεν αποτελούν τον κανόνα. Σε μερικούς απ’ αυτούς η συντήρηση, η διαχείριση και το προσωπικό είναι ανεπαρκή, και τα παιδιά στριμώχνονται εκεί μέσα σαν παστές σαρδέλες.

Γενικά, οι δημόσιοι βρεφονηπιακοί σταθμοί στην πόλη της Νέας Υόρκης, είναι ποιοτικοί. Αλλά για το 1987, τα έξοδά τους θα φτάσουν περίπου τα 201 εκατομμύρια δολάρια (περ. 28,5 δισ. δρχ.)—πάνω από 4.800 δολάρια (περ. 680.000 δρχ.) για κάθε παιδί! Παρόμοια, σε χώρες όπως η Σουηδία, όπου η κυβέρνηση διαθέτει μεγάλα ποσά προϋπολογισμού για τη βρεφονηπιακή φροντίδα, το υψηλό ποιοτικό επίπεδο της φροντίδας αυτής αποτελεί τον κανόνα. Αλλά στον Τρίτο Κόσμο, ακόμα και σε μερικές κοινότητες των Η.Π.Α. οι δημόσιες δαπάνες για τη βρεφονηπιακή φροντίδα είναι ανεπαρκείς. Σαν συνέπεια, τα παιδιά λαβαίνουν φροντίδα μάλλον χαμηλής ποιότητας.

Πωλείται Παιδική Φροντίδα

Τα παραπάνω αληθεύουν ακόμα και για ιδιωτικούς βρεφονηπιακούς σταθμούς. Ασφαλώς, υπάρχουν αρκετοί τέτοιοι σταθμοί θαυμάσιας ποιότητας. Ωστόσο, σε ορισμένες περιπτώσεις, με σκοπό την περικοπή των δαπανών, διορίζονται λιγότεροι νηπιαγωγοί για περισσότερα παιδιά. Ή, πάλι για τον ίδιο λόγο, οι μισθοί που προσφέρονται κυμαίνονται λίγο πιο πάνω από το χαμηλότερο ημερομίσθιο, με αποτέλεσμα να μην προσλαμβάνονται επαγγελματίες που έχουν λάβει την καλύτερη δυνατή εκπαίδευση.

Είναι αλήθεια ότι μερικά άτομα που εργάζονται σε βρεφονηπιακούς σταθμούς ανέχονται το χαμηλό μισθό απλώς επειδή αγαπούν τα παιδιά. Αλλά τι συμβαίνει όταν δεν υπάρχει τέτοιου είδους αφοσίωση; Η περίπτωση του Σάμιουελ και της γυναίκας του παρέχει την απάντηση. Αυτό το ζευγάρι διαχειριζόταν ένα βρεφονηπιακό σταθμό στο Λάγος της Νιγηρίας—μέχρι που αισθάνθηκαν την υποχρέωση να τον κλείσουν. Ο Σάμιουελ θυμάται: «Όταν η γυναίκα μου πήγαινε έξω για ψώνια ή για κάποιο άλλο λόγο, γύριζε και διαπίστωνε ότι οι βοηθοί δεν είχαν φροντίσει τα παιδιά».—Βλέπε πλαίσιο σελίδα 6.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι ιδιωτικοί σταθμοί έχουν να αντιμετωπίσουν και τους εξονυχιστικούς ελέγχους των αρμόδιων κρατικών υπηρεσιών. Αλλά το περιοδικό Newsweek αναφέρει: «Στις περισσότερες περιπτώσεις οι προϋποθέσεις για να αποκτήσει κανείς άδεια για βρεφονηπιακό σταθμό είναι ελαστικές και οι αρμόδιες υπηρεσίες των πολιτειών δεν έχουν ούτε τα κεφάλαια ούτε το ανθρώπινο δυναμικό για να ελέγξουν τις επιχειρήσεις που προσφέρουν βρεφονηπιακή φροντίδα».

Παιδική Στέγη

Συναφής με τους βρεφονηπιακούς σταθμούς είναι η παιδική στέγη, δηλαδή ιδιωτικά σπίτια που αναλαμβάνουν τη φροντίδα μικρών ομάδων παιδιών. Η δημοτικότητα της παιδικής στέγης είναι τεράστια επειδή προσφέρει υπηρεσίες με χαμηλότερο κόστος απ’ ό,τι οι βρεφονηπιακοί σταθμοί, με αποτέλεσμα στις Η.Π.Α. σχεδόν τα τρία τέταρτα των παιδιών που τυγχάνουν φροντίδας έξω από το σπίτι να βρίσκονται σε κάποια παιδική στέγη. Συνήθως, η ‘μητέρα-βρεφονηπιαγωγός’ είναι η ίδια γονέας.

Η παιδική στέγη έχει τη δυνατότητα να παρέχει στο παιδί σπιτική ατμόσφαιρα, ίσως κάποια περιποιητική γυναίκα που να το φροντίζει και επίσης τη συντροφιά μιας μικρής ομάδας παιδιών. Αλλά συνήθως αυτοί οι χώροι δεν ελέγχονται όσο θά ’πρεπε. Γι’ αυτό, η εφημερίδα του Τορόντο Globe and Mail αναφέρει ότι η ποιότητα των χώρων παιδικής στέγης κυμαίνεται από «άριστη μέχρι απερίγραπτη». Το δέκα τοις εκατό αυτών των σπιτιών δεν ήταν ασφαλή για τα παιδιά.

Βρεφονηπιακή Φροντίδα—Πώς Επηρεάζει τα Παιδιά;

Εξαιτίας του γεγονότος ότι η ποιότητα της βρεφονηπιακής φροντίδας κυμαίνεται από «άριστη μέχρι απερίγραπτη», δεν είναι εύκολο για τους ερευνητές να καθορίσουν με ακρίβεια την επίδραση που έχει στα παιδιά. Βέβαια, οι υποστηρικτές της βρεφονηπιακής φροντίδας μιλούν με αισιοδοξία. Η Άλισον Κλαρκ-Στιούαρτ στο βιβλίο της Daycare (Βρεφονηπιακή Φροντίδα), αναφέρει: «Οι μελέτες που έγιναν στον Καναδά, στην Αγγλία, στη Σουηδία, στην Τσεχοσλοβακία και στις Ηνωμένες Πολιτείες έχουν ενθαρρυντικά αποτελέσματα· δείχνουν ότι η φροντίδα που προσφέρεται στις καθώς πρέπει βρεφονηπιακές εγκαταστάσεις δεν έχει καμιά εμφανή επιζήμια επίδραση στη διανοητική ανάπτυξη των παιδιών». Μάλιστα μερικές μελέτες δείχνουν ότι τα παιδιά που προέρχονται από οικογένειες χαμηλού εισοδήματος ωφελούνται από τα διανοητικά ερεθίσματα που δέχονται στους χώρους βρεφονηπιακής φροντίδας!

Ωστόσο, οι ερευνητές Μπέλσκυ και Στάινμπεργκ προειδοποιούν: «Στη συντριπτική τους πλειονότητα, οι έρευνες στον τομέα της βρεφονηπιακής φροντίδας έχουν διεξαχθεί σε σταθμούς που ή ανήκουν σε πανεπιστήμια ή έχουν στενή σχέση με πανεπιστήμια, στους οποίους η αναλογία προσωπικό/παιδιά είναι μεγάλη και οι οποίοι έχουν προσεγμένα προγράμματα. . . . Όμως, στις περισσότερες περιπτώσεις η βρεφονηπιακή φροντίδα που είναι διαθέσιμη στους γονείς της χώρας [Η.Π.Α.], χωρίς αμφιβολία δεν είναι τέτοιου είδους και ίσως να μην είναι τέτοιας ποιότητας». Επομένως, πώς τα περνάνε τα παιδιά που βρίσκονται στους συνήθεις βρεφονηπιακούς χώρους; Οι Μπέλσκυ και Στάινμπεργκ κατάληξαν στο εξής συμπέρασμα: «Η γνώση μας πάνω στις επιπτώσεις που έχει η βρεφονηπιακή φροντίδα στα παιδιά είναι απελπιστικά ανεπαρκής».—Περιοδικό Child Development (Παιδική Ανάπτυξη), Τόμος 49, σελίδες 929, 930.

Ακόμα λιγότερα είναι γνωστά σχετικά με την επίδραση των χώρων παιδικής στέγης—οι οποίοι αποτελούν το μεγαλύτερο ποσοστό της προσφερόμενης φροντίδας. Υπάρχει η άποψη ότι η μητέρα-βρεφονηπιαγωγός μάλλον δεν κάνει και πολλά για να επιταχύνει τη διανοητική και τη συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού· ίσως το μόνο για το οποίο νοιάζεται είναι να ταΐζει και να επιτηρεί το παιδί μέχρι να γυρίσει η μητέρα του. Γι’ αυτό το λόγο, τα παιδιά που πηγαίνουν σε παιδική στέγη τέτοιου είδους, συνήθως περνούν τη μέρα τους χωμένα σε μια πολυθρόνα μπροστά σε μια τηλεόραση.

Λίγα είναι επίσης γνωστά για το πώς η βρεφονηπιακή φροντίδα επιδρά στο συναισθηματικό δεσμό ανάμεσα στη μητέρα και στο παιδί ή για το βαθμό στον οποίο το παιδί δένεται υπερβολικά μ’ εκείνους που το φροντίζουν στο σταθμό. Ωστόσο, ορισμένα τεστ που έχουν γίνει, δείχνουν πως όταν τα παιδιά έχουν να διαλέξουν ανάμεσα στη μητέρα τους και στο άτομο που τα φροντίζει στο σταθμό, τα περισσότερα παιδιά εξακολουθούν να προτιμούν τη μητέρα τους.

Τα Προβλήματα που Προκύπτουν από την Επαφή με Συνομήλικους

Ένα από τα οφέλη της βρεφονηπιακής φροντίδας είναι ότι τα παιδιά μαθαίνουν να τα πηγαίνουν καλύτερα στις σχέσεις τους με τους συνομήλικούς τους. Ωστόσο, το νόμισμα έχει δυο πλευρές. Ένα Βιβλικό ρητό λέει: «Φθείρουσι τα καλά ήθη αι κακαί συναναστροφαί». (1 Κορινθίους 15:33) Έρευνες που έγιναν στις Ηνωμένες Πολιτείες και στην Ευρώπη δείχνουν ότι σε σύγκριση με τα παιδιά που μεγαλώνουν στο σπίτι, τα παιδιά που λαβαίνουν βρεφονηπιακή φροντίδα έχουν την τάση να είναι ‘περισσότερο επιθετικά, λιγότερο συνεργατικά με τους ενήλικους, περισσότερο αυταρχικά, λιγότερο υπάκουα και ότι η τιμωρία δεν τα επηρεάζει και τόσο’.

Η Άλισον Κλαρκ-Στιούαρτ ισχυρίζεται ότι αυτή η συμπεριφορά, στην πραγματικότητα «φανερώνει μεγαλύτερη ωριμότητα και κοινωνικότητα και δεν είναι κάτι για το οποίο να ανησυχεί κανείς». Αλλά αυτό μπορεί να μην αρκεί για να καθησυχάσει τους γονείς που βλέπουν ένα πρώην ήρεμο παιδί να ξεσπάει σε βρισιές, ειδικά αν αυτοί οι γονείς προσπαθούν να ενσταλάξουν στο παιδί τους Βιβλικές αρχές.—Εφεσίους 4:29.

Κίνδυνοι για την Υγεία

Η βρεφονηπιακή φροντίδα εγκυμονεί επίσης κινδύνους για την υγεία. Τα Κέντρα Ελέγχου των Ασθενειών στις Η.Π.Α. (CDC) αναφέρουν «την αυξανόμενη ανάγκη που υπάρχει να τεθούν υπό έλεγχο λοιμώδεις ασθένειες που προσβάλλουν συχνά τα παιδιά που λαβαίνουν βρεφονηπιακή φροντίδα». Οι ονομαζόμενες ασθένειες της βρεφονηπιακής φροντίδας περιλαμβάνουν την ηπατίτιδα τύπου Α, τη σιγγέλωση (μια σοβαρή εντερική διαταραχή) και τον Αιμόφιλο της γρίπης τύπου Β (μια βακτηριδιακή λοίμωξη). Συνηθισμένα συμπτώματα είναι επίσης η διάρροια και ο πυρετός. Για τις ασθένειες ευθύνεται το γεγονός ότι συγκεντρώνονται πολλά μικρά παιδιά που έχουν τη συνήθεια να βάζουν τα πάντα στο στόμα τους και που δεν έχουν μάθει κατάλληλες συνήθειες στην τουαλέτα.

Βέβαια, σ’ έναν καλό βρεφονηπιακό σταθμό δίνεται η δέουσα προσοχή σε κατάλληλα μέτρα για την προστασία της υγείας. «Μαθαίνουμε τα παιδιά να πλένουν τα χέρια τους μετά τη χρήση της τουαλέτας», εξήγησε η Ντελόρες Αλεξάντερ, σύμβουλος βρεφονηπιακής φροντίδας. «Και δεν δεχόμαστε παιδιά που γνωρίζουμε ότι είναι άρρωστα». Η διευθύντρια του Οίκου Γουίλομπι, Μπερνίς Σπενς, πρόσθεσε: «Αν στη διάρκεια της μέρας αρρωστήσει κάποιο παιδί, τότε φωνάζουμε το γονέα του και του λέμε να το πάρει σπίτι». Ανάμεσα στα σημαντικά προληπτικά μέτρα συγκαταλέγονται οι τακτικές ιατρικές εξετάσεις του προσωπικού και των παιδιών.

Μολαταύτα, η ερευνήτρια Κλαρκ-Στιούαρτ παραδέχεται: «Τα παιδιά που βρίσκονται σε βρεφονηπιακούς χώρους έχουν συχνότερα γρίπη, εξανθήματα, κρυολόγημα και βήχα απ’ ό,τι τα παιδιά που μένουν σπίτι . . . Ίσως το τίμημα που είναι πρόθυμη να πληρώσει μια μητέρα, όταν βάζει το παιδί της σ’ ένα βρεφονηπιακό σταθμό ενόσω εκείνη δουλεύει, να είναι η μύτη του παιδιού της που τρέχει». Αλλά, έχοντας υπόψη τα παραπάνω, φαίνεται ότι η βρεφονηπιακή φροντίδα εγκυμονεί κινδύνους με συνέπειες μεγαλύτερες από μια μύτη που τρέχει. Τι σημαίνουν λοιπόν, όλα αυτά για μια μητέρα που πιστεύει ότι πρέπει να εργαστεί;

[Πλαίσιο στη σελίδα 6]

Βρεφονηπιακή Φροντίδα και Σεξουαλική Κακοποίηση

Πρόσφατα έχει δοθεί μεγάλη δημοσιότητα σε σκάνδαλα σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών στα οποία έχουν αναμειχθεί άτομα που εργάζονται σε βρεφονηπιακούς χώρους. Μήπως οι βρεφονηπιακοί σταθμοί αποτελούν πεδίο δράσης για τους παιδεραστές και τους παιδοπορνογράφους;

Αυτή η ερώτηση δημιουργεί ισχυρές αντιδράσεις εκ μέρους ορισμένων εργαζομένων σε βρεφονηπιακούς χώρους. «Στ’ αλήθεια θυμώνω όταν τ’ ακούω αυτό», είπε η Μπερνίς Σπενς, διευθύντρια ενός βρεφονηπιακού σταθμού. «Δεν θα μου άρεσε καθόλου να δω τη βρεφονηπιακή φροντίδα ν’ αποκτάει κακό όνομα. Οι περισσότεροι από τους εργαζόμενους στον τομέα της βρεφονηπιακής φροντίδας που γνωρίζω, είναι άτομα με αφοσίωση—νοιάζονται για τα παιδιά».

Ωστόσο, οι υπεύθυνοι διευθυντές έχουν λάβει αυστηρά μέτρα. Το Ξύπνα! μίλησε με την Ντόμπι Φλάουερς, υποδιευθύντρια της Υπηρεσίας για την Ανάπτυξη του Παιδιού, στη Νέα Υόρκη. Τα προγράμματα βρεφονηπιακής φροντίδας που βρίσκονται κάτω από την εποπτεία της περιλαμβάνουν πάνω από 40.000 παιδιά. Η κ. Φλάουερς είπε: «Εξετάζουμε εξονυχιστικά το προσωπικό που εργάζεται στα προγράμματά μας. Ελέγχουμε για να δούμε μήπως κάποιος έχει ποινικό μητρώο βεβαρυμένο με εγκλήματα ή με σεξουαλική κακοποίηση παιδιών. Και από το 1984, είναι υποχρεωτικό να παίρνονται τα δαχτυλικά αποτυπώματα όλων των εργαζομένων στον τομέα της βρεφονηπιακής φροντίδας».

Μήπως οι εργασίες στον τομέα της βρεφονηπιακής φροντίδας προσελκύουν παιδεραστές; Η κ. Φλάουερς απάντησε: «Μπορείς να βρεις παιδεραστές στον κλήρο, στον κλάδο των νομικών, ανάμεσα στους εκπαιδευτικούς. Η μορφή του παιδεραστή βρίσκεται ανάμεσα σε ανθρώπους κάθε εισοδήματος, απασχόλησης, φυλής και εθνικότητας». Παρ’ όλα αυτά, όπως το θέτει ο Δρ Ρόναλντ Σάμιτ, ψυχολόγος με ειδίκευση στη θεραπεία των σεξουαλικά κακοποιημένων παιδιών, «Ο κίνδυνος εκμετάλλευσης ενός παιδιού αυξάνει όσο το παιδί απομακρύνεται από τη φυσική του μητέρα».

Τι θα πρέπει λοιπόν, να κάνουν οι γονείς που έχουν τα παιδιά τους σε βρεφονηπιακούς χώρους; «Να ακούτε προσεκτικά το παιδί σας!» λέει η Ντόμπι Φλάουερς. «Καθήστε και μιλήστε με το παιδί σας. Να προσέχετε τυχόν αλλαγές στη συμπεριφορά του ή σημεία κατάθλιψης, όπως είναι η νυκτερινή ακράτεια ή κάποια ξαφνική απροθυμία να πάει στο βρεφονηπιακό σταθμό». Η γονική επαγρύπνηση και η εκπαίδευση του παιδιού αποτελούν τα καλύτερα όπλα ενάντια στη σεξουαλική κακοποίηση των παιδιών.—Βλέπε Ξύπνα! 22 Ιουνίου 1985, «Σεξουαλική Κακοποίηση Παιδιών—Μπορείτε να Προστατέψετε το Παιδί Σας».

[Εικόνα στη σελίδα 5]

Πώς επιδρά η βρεφονηπιακή φροντίδα στο συναισθηματικό δεσμό ανάμεσα στη μητέρα και στο παιδί;