Ιεραπόστολοι Φορείς Φωτός ή Σκοταδιού;—Μέρος 5ο

Ένα Νέο Άγγελμα για ένα Νέο Κόσμο

ΤΟ ΔΥΤΙΚΟ ημισφαίριο ονομάστηκε για πρώτη φορά Νέος Κόσμος το 1516. Όταν το «ανακάλυψε» ο Κολόμβος το 1492, ανακάλυψε επίσης ότι εκεί ήδη ζούσαν άνθρωποι και ότι αυτοί βρίσκονταν εκεί επί εκατοντάδες χρόνια. Αλλά τότε για πρώτη φορά οι Ιθαγενείς Αμερικανοί έπαιρναν μια γεύση τής κατ’ όνομα Χριστιανοσύνης. Τι θα σήμαινε αυτό για το Νέο Κόσμο;

Επί αιώνες η Καθολική Εκκλησία ασκούσε σχεδόν πλήρη έλεγχο στη ζωή των Ευρωπαίων. Έθετε κανόνες και επέβαλλε νόμους σχεδόν σε κάθε τομέα των ανθρώπινων δραστηριοτήτων, περιλαμβανομένης και της κυβέρνησης. Επίσης αυτή η συνεργασία Εκκλησίας και Κράτους, η συμμαχία που προξένησε τις Σταυροφορίες, έφτασε τελικά να κυριαρχεί στο Νέο Κόσμο.

Ο Σίντνεϊ Χ. Ρούι, της Θεολογικής Σχολής του Μπουένος Άιρες, γράφει ότι, ήδη στα τέλη του 15ου αιώνα, οι Ισπανοί βασιλιάδες ήταν πεπεισμένοι ότι «το ισπανικό στέμμα ήταν το θεϊκά εκλεγμένο όργανο για τη σωτηρία του Νέου Κόσμου». Ο πάπας χάραξε μια υποθετική γραμμή μεταξύ βορρά και νότου στον Ατλαντικό διαμοιράζοντας τα δικαιώματα των ανακαλύψεων ανάμεσα στην Ισπανία και στην Πορτογαλία. Το 1494 οι δύο κυβερνήσεις υπέγραψαν μια συνθήκη που επέκτεινε τη γραμμή ακόμα δυτικότερα. Έτσι, ενώ η Ισπανία προχώρησε στην αποίκιση των περισσότερων τμημάτων της Κεντρικής και της Νότιας Αμερικής, η Πορτογαλία κατέκτησε τη Βραζιλία της οποίας η ανατολική ακτή βρισκόταν τώρα ανατολικά της οροθετικής γραμμής. Σύμφωνα με τον Ρούι, και οι δύο χώρες θεώρησαν ότι η παπική απόφαση σήμαινε πως «το δικαίωμα που είχαν πάνω σε εκείνες τις χώρες συνδυαζόταν με το καθήκον να εκχριστιανίσουν τους ιθαγενείς λαούς».

Κατάκτηση του Νέου Κόσμου

Τον Κολόμβο συνόδεψε στο δεύτερο ταξίδι του το 1493 μια ομάδα μοναχών ειδικά επιλεγμένων για να μεταστρέψουν τους ιθαγενείς. Από τότε και έπειτα, οι Ευρωπαίοι κονκισταδόρες και οι ιεραπόστολοι ιερείς συνεργάστηκαν στην κατάκτηση του Νέου Κόσμου.

Το 1519, ο Ερνάν Κορτές έφτασε στο μέρος που τώρα είναι γνωστό ως Μεξικό συνοδευόμενος από έναν εφημέριο και άλλους ιερείς. Μέσα σε 50 χρόνια, ο αριθμός των ιεραποστόλων είχε αυξηθεί σε 800. Άλλοι 350 υπήρχαν στο Περού, στο οποίο είχε φτάσει ο Φρανθίσκο Πιθάρο το 1531.

Παπικές βούλες που εκδόθηκαν το 1493 έδωσαν στις κοσμικές εξουσίες την ηθική δικαιολογία που ήθελαν για την εκστρατεία κατάκτησης την οποία θα ξεκινούσαν. Νόμιζαν ότι μπορούσαν να βασίζονται στην υποστήριξη του Θεού επειδή θεωρούσαν ότι η αποικιοκρατία αποτελούσε δικό του θέλημα. Οι εκκλησιαστικοί αξιωματούχοι, που τους χαρακτήριζε δουλοπρέπεια, συνεργάστηκαν για να προσδώσουν νομιμότητα στο αποικιακό σύστημα. Μάλιστα, ένας Ιησουίτης που έζησε το 17ο αιώνα, ονόματι Αντόνιου Βιέιρα, ο οποίος είχε γεννηθεί στην Πορτογαλία αλλά μεγάλωσε στη Βραζιλία, εγκωμίασε τον αποικισμό, λέγοντας ότι χωρίς αυτόν ο εκχριστιανισμός θα ήταν αδύνατος.

Οι ιεραπόστολοι δεν έβλεπαν τίποτα το εσφαλμένο στο να χρησιμοποιήσουν την αποικιοκρατία ως όργανο για τη διάδοση της θρησκείας τους. Ωστόσο, αυτό τους έκανε αναπόσπαστο μέρος του κόσμου σχετικά με τον οποίο ο Ιησούς είπε ότι οι ακόλουθοί του δεν έπρεπε να είναι μέρος του.—Ιωάννης 17:16.

Κάνουν Προσήλυτους

Οι ιεραπόστολοι του Χριστιανικού κόσμου αρχικά ξεκίνησαν, σύμφωνα με τον Ρούι, «να ξεριζώνουν τις παλιές ιεροτελεστίες και τις πιο επιφανειακές εκδηλώσεις της θρησκείας των Ινδιάνων». Ο ίδιος πρόσθεσε: «Αν και χρησιμοποιούσαν ακόμα βία όταν ήταν απαραίτητο, πολλοί Ινδιάνοι μεταστράφηκαν με ειρηνικούς τρόπους μέσω της άμεσης προσέγγισης των ιερέων».

Φυσικά, μερικοί ιεραπόστολοι πίστευαν ότι στην πραγματικότητα η χρήση βίας δεν δικαιολογούνταν σε καμιά περίπτωση. Για παράδειγμα, ο Ισπανός Δομινικανός ιεραπόστολος και ιερέας Μπαρτολομέ δε Λας Κάσας άρχισε να αποδοκιμάζει τις απάνθρωπες μεθόδους που χρησιμοποιούνταν. Επανειλημμένα έκανε εκκλήσεις στην Ισπανία για λογαριασμό των Ινδιάνων, και για αυτόν το λόγο η κυβέρνηση του έδωσε τον τίτλο «Υπερασπιστής των Ινδιάνων». Ωστόσο, υπήρξαν ανάμεικτες αντιδράσεις στις προσπάθειές του. Κάποιοι τον αποκάλεσαν σταυροφόρο, προφήτη, υπηρέτη του Θεού και ονειροπόλο· άλλοι τον αποκάλεσαν προδότη, παρανοϊκό, αναρχικό και πρόδρομο του μαρξισμού.

Ο στόχος της εκρίζωσης των παλιών ιεροτελεστιών αργότερα εγκαταλείφτηκε. Από τη στιγμή που οι ιθαγενείς εξαναγκάστηκαν να δεχτούν το όνομα Χριστιανοί, τους επιτράπηκε να διατηρήσουν τις ειδωλολατρικές δοξασίες και τα έθιμά τους. Έτσι, «πολλές Χριστιανικές γιορτές ανάμεσα στους Ινδιάνους Σιέρα του Περού», λέει το βιβλίο Άνθρωπος, Μύθος & Μαγεία (Man, Myth & Magic), «περιέχουν έθιμα που αποτελούν κατάλοιπα των ξεχασμένων δοξασιών των Ίνκα». Η Ιστορία της Λατινικής Αμερικής, του Κέμπριτζ (The Cambridge History of Latin America) εξηγεί ότι οι Ινδιάνοι του Μεξικού πήραν από τη Χριστιανοσύνη «εκείνα τα στοιχεία που ταίριαζαν στις πνευματικές και τελετουργικές τους ανάγκες και τα ανέμειξαν με στοιχεία της πίστης των προγόνων τους».

Είναι αλήθεια ότι βαφτίστηκαν εκατοντάδες χιλιάδες Ιθαγενών Αμερικανών. Αλλά η «Χριστιανοσύνη» που τους επιβλήθηκε ήταν στην καλύτερη περίπτωση επιφανειακή. Λίγος χρόνος δαπανήθηκε για να διδαχτούν αυτοί τα θεμέλια της Χριστιανοσύνης πάνω στα οποία θα μπορούσαν να χτίσουν ισχυρή πίστη. Η Ιστορία της Λατινικής Αμερικής, του Κέμπριτζ παρατηρεί: «Υπήρχαν ανησυχητικές ενδείξεις για το ότι οι Ινδιάνοι που είχαν ασπαστεί τη νέα πίστη με προφανή ενθουσιασμό εξακολουθούσαν να λατρεύουν τα παλιά είδωλά τους κρυφά». Μάλιστα, ορισμένοι Ινδιάνοι λέγεται ότι έβαζαν είδωλα πίσω από «Χριστιανικούς» βωμούς σε περίπτωση που ο «Χριστιανικός Θεός» δεν θα ανταποκρινόταν. Επίσης καθυστερούσαν να εγκαταλείψουν πρότυπα συμπεριφοράς, όπως η πολυγαμία, που ήταν εδραιωμένα από παλιά.

Τα μέλη των Ρωμαιοκαθολικών ταγμάτων δεν ενεργούσαν πάντοτε με τον τρόπο που θα ανέμενε κάποιος να ενεργούν οι «Χριστιανοί» ιεραπόστολοι. Οι διενέξεις μεταξύ των ταγμάτων ήταν συχνό φαινόμενο. Οι Ιησουίτες ιδιαίτερα γίνονταν συχνά στόχος επίκρισης εξαιτίας της τακτικής και των πράξεών τους. Μάλιστα, το 1759 απελάθηκαν από τη Βραζιλία.

Η άφιξη Προτεσταντών ιεραποστόλων δεν άλλαξε σημαντικά τα πράγματα. Καθώς οι τάξεις των ιεραποστόλων μεγάλωναν, μεγάλωνε και η έλλειψη ενότητας που αποτελούσε χαρακτηριστικό τής κατ’ όνομα Χριστιανοσύνης. Οι Καθολικοί κατηγορούσαν τους Προτεστάντες ότι υπέθαλπαν τον ιμπεριαλισμό· οι Προτεστάντες κατηγορούσαν τους Καθολικούς ότι διέδιδαν ειδωλολατρικές δοξασίες και ότι έφεραν την ευθύνη για τη φτώχεια στην οποία παρέμεναν οι άνθρωποι. Όλοι αυτοί οι ισχυρισμοί περιείχαν πολύ περισσότερα από λίγα ψήγματα αλήθειας. Οι ιεραπόστολοι του Χριστιανικού κόσμου, τόσο οι Καθολικοί όσο και οι Προτεστάντες, δεν ακολούθησαν το παράδειγμα του Ιησού.

Σε ολόκληρο το Νέο Κόσμο, σύμφωνα με την Εγκυκλοπαίδεια της Θρησκείας (The Encyclopedia of Religion), «η μεταστροφή χρησιμοποιήθηκε ως όργανο των αποικιακών εγχειρημάτων της ισπανικής, της γαλλικής και της αγγλικής κυβέρνησης». Ενώ η Ισπανία και η Πορτογαλία συγκέντρωσαν την προσοχή τους στη Λατινική Αμερική, η Γαλλία και η Βρετανία είχαν μεγαλύτερη ανάμειξη σε αυτό που αργότερα έγινε οι Ηνωμένες Πολιτείες και ο Καναδάς.a

Όπως εκείνοι οι ιεραπόστολοι στη Λατινική Αμερική, οι Γάλλοι και οι Βρετανοί ιεραπόστολοι έθεσαν εσφαλμένες προτεραιότητες και αναμείχτηκαν σε πολιτικά ζητήματα. Γι’ αυτό, όπως παρατηρεί Η Εγκυκλοπαίδεια της Θρησκείας, «προς το τέλος της γαλλικής εποχής στον Καναδά, οι ιεραπόστολοι είχαν σημειώσει περισσότερη επιτυχία στο να κάνουν τους Ινδιάνους πιστούς στη Γαλλία παρά στο να τους εκχριστιανίσουν».

Για τον Θεό ή για το Χρυσάφι;

Μερικοί ίσως ισχυριστούν ότι «η επέκταση της βασιλείας του Θεού ήταν ο στόχος» που επιδίωξαν οι πρώτοι κονκισταδόρες. Αλλά βλέποντας τα πράγματα πιο ρεαλιστικά, Η Ιστορία της Λατινικής Αμερικής, του Κέμπριτζ λέει τα εξής: «Πάνω από όλα, αυτοί ήθελαν χρυσάφι». Πίστευαν ότι μόλις μεταστρέφονταν οι Ινδιάνοι «υποτακτικά θα παρέδιδαν μεγάλες ποσότητες χρυσαφιού».

Ορισμένοι από τους ιεραποστόλους του Χριστιανικού κόσμου επέτρεψαν έτσι στον εαυτό τους να γίνει πειθήνιο όργανο ατόμων που είχαν ποταπά κίνητρα. Ένας από τους πρώτους Ευρωπαίους που το αναγνώρισε αυτό ήταν ο Μπαρτολομέ δε Λας Κάσας, ο οποίος αναφέρθηκε παραπάνω. Σύμφωνα με τη Νέα Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικα (The New Encyclopædia Britannica), αυτός έγραψε το 1542: «Ο λόγος για τον οποίο οι Χριστιανοί έχουν σκοτώσει και αφανίσει έναν τέτοιον ατέλειωτο αριθμό ψυχών είναι ότι υποκινούνται από τη δίψα τους για χρυσάφι και την επιθυμία τους να πλουτίσουν πολύ γρήγορα».

Οι Ευρωπαίοι κατακτητές δεν έφεραν και μεγάλη πνευματική διαφώτιση. Στο βιβλίο του Μεξικό (Mexico), ο Τζέιμς Α. Μίτσενερ λέει ότι οι Χριστιανοί απολογητές ισχυρίζονται πως όταν ο Κορτές εισέβαλε στο Μεξικό «διαπίστωσε ότι εκεί κατοικούσαν βάρβαροι στους οποίους εκείνος μετέδωσε τον πολιτισμό και τη Χριστιανοσύνη». Ωστόσο, ο Μίτσενερ λέει ότι οι Ινδιάνοι του Μεξικού, ήδη από το 900 Κ.Χ., «δεν ήταν βάρβαροι, αλλά έδειξαν τέτοια χαλαρότητα σε σχέση με τη διαφύλαξη του υπέροχου πολιτισμού τους ώστε επέτρεψαν στους αληθινούς βαρβάρους να τους κυριέψουν». Εκείνοι οι ‘αληθινοί βάρβαροι’ ήταν μερικοί από τους καθ’ ομολογία Χριστιανούς.

Προπαρασκευαστικό Έργο

Οι ιεραπόστολοι του Χριστιανικού κόσμου δεν υπάκουσαν στις οδηγίες του Ιησού να ‘κάνουν μαθητές, διδάσκοντάς τους να τηρούν όλα όσα’ τους είχε παραγγείλει. (Ματθαίος 28:19, 20) Οι καινούριοι προσήλυτοι δεν διδάχτηκαν να εκδηλώνουν την καρποφορία του πνεύματος του Θεού. Δεν ήταν ενωμένοι στη μία πίστη.

Ακόμα και εκείνοι οι ιεραπόστολοι του Χριστιανικού κόσμου που ήταν ειλικρινείς δεν μπορούσαν να κάνουν τίποτα καλύτερο από το να διαδώσουν μια αποστατική μορφή Χριστιανοσύνης. Το «φως» που έπεσε πάνω στο Νέο Κόσμο ήταν πραγματικά θαμπό. Ωστόσο, παρουσιάζοντας την Αγία Γραφή σε κάποιο βαθμό, οι ιεραπόστολοι του Χριστιανικού κόσμου έκαναν ένα προπαρασκευαστικό έργο για τη ζωτική ιεραποστολική εκστρατεία που ο Ιησούς προφήτεψε ότι θα λάβαινε χώρα στον καιρό του τέλους. (Ματθαίος 24:14) Αυτή θα ήταν μια μοναδική εκστρατεία, η πιο επιτυχημένη που είχε διεξαχτεί ποτέ στη Χριστιανική ιστορία, και θα ωφελούσε ανθρώπους από όλα τα έθνη. Διαβάστε για αυτήν στο επόμενο τεύχος, στο άρθρο «Κάνουν Αληθινούς Μαθητές Σήμερα».

[Υποσημειώσεις]

[Εικόνα στη σελίδα 21]

Οι ιεραπόστολοι πήγαν στην Αμερική μαζί με τους Ευρωπαίους κονκισταδόρες

[Ευχαριστίες]

Από το βιβλίο Die Helden der christlichen Kirche