Μελέτη 10

Ανάπτυξη της Τέχνης της Διδασκαλίας

1-3. Τι περιλαμβάνει η διδασκαλία, και ποιες ευκαιρίες έχουμε για να διδάσκουμε άλλους;

¹ Ως αληθινοί Χριστιανοί αποβλέπουμε στον Ιεχωβά Θεό και στον Ιησού Χριστό ως τους Μεγάλους Δασκάλους μας. Προσευχόμαστε στον Ιεχωβά όπως ο ψαλμωδός: «Δίδαξόν με να κάμνω το θέλημά σου». (Ψαλμ. 143:10) Συμφωνούμε επίσης με τους μαθητές του Ιησού τον πρώτο αιώνα, οι οποίοι τον αποκαλούσαν «Δάσκαλο». Και πόσο μεγάλος δάσκαλος ήταν ο Ιησούς! Αφού έκανε την Επί του Όρους Ομιλία του, «εξεπλήττοντο οι όχλοι δια την διδαχήν αυτού· διότι εδίδασκεν αυτούς ως έχων εξουσίαν». (Ματθ. 7:28, 29) Αυτοί είναι οι Μεγαλύτεροι Δάσκαλοι, κι εμείς προσπαθούμε να τους μιμούμαστε.

² Η διδασκαλία είναι μια ικανότητα που χρειάζεται καλλιέργεια. Περιλαμβάνει το να εξηγούμε τα τι, τα πώς, τα γιατί, τα πού και τα πότε ενός ζητήματος. Κάθε Χριστιανός χρειάζεται να βελτιώνει τη διδακτική του ικανότητα, ιδιαίτερα λόγω των οδηγιών που έδωσε ο Ιησούς στους ακολούθους του: «Μαθητεύσατε πάντα τα έθνη, . . . διδάσκοντες αυτούς». (Ματθ. 28:19, 20) Αυτό είναι ένα έργο το οποίο απαιτεί επιδεξιότητα, πράγμα που φαίνεται από τη νουθεσία την οποία έδωσε ο απόστολος Παύλος στον Τιμόθεο: «Πρότρεψον, μετά πάσης μακροθυμίας και διδαχής [τέχνης της διδασκαλίας, ΜΝΚ]».—2 Τιμ. 4:2.

³ Έχουμε πράγματι πολλές ευκαιρίες να διδάσκουμε άλλους. Οι γονείς πρέπει να διδάσκουν τα παιδιά τους. Οι κήρυκες των καλών νέων πρέπει να διδάσκουν τα νεοενδιαφερόμενα άτομα μέσω οικιακών Γραφικών μελετών. Συχνά μας δίνεται η ευκαιρία να συμβουλέψουμε νέους ευαγγελιζομένους. Επίσης, πολλοί αδελφοί έχουν το προνόμιο να εκφωνούν εποικοδομητικές διαλέξεις, είτε στη συνάθροιση υπηρεσίας είτε ως δημόσιες ομιλίες. Όλοι οι σπουδαστές της Σχολής Θεοκρατικής Διακονίας πρέπει να έχουν την επιθυμία να κάνουν έκδηλη την πρόοδό τους ως δασκάλων. Καθώς αναπτύσσετε την ικανότητά σας, προκειμένου να συμμετάσχετε στη διδακτική πλευρά της διακονίας, θα διαπιστώνετε ότι αυτή η πλευρά της διακονίας φέρνει αληθινή ικανοποίηση και πλούσιες ανταμοιβές. Δεν υπάρχει τίποτα που να δίνει τόσο μεγάλη χαρά όσο αυτή την οποία νιώθει κανείς όταν διδάσκει κάποιον από το Λόγο του Θεού και κατόπιν τον βλέπει να κάνει έξοχη πνευματική πρόοδο.

4, 5. Σε ποιον και σε τι πρέπει να στηριζόμαστε όταν διδάσκουμε;

⁴ Να στηρίζεστε στον Ιεχωβά. Μια βασική απαίτηση για να είστε αποτελεσματικοί δάσκαλοι των καλών νέων είναι να στηρίζεστε στον Ιεχωβά, να τον λαβαίνετε υπόψη σας, να επαφίεστε στην καθοδήγησή του και να ζητάτε τη βοήθειά του. (Παρ. 3:5, 6) Ακόμα και ο Ιησούς είπε: «Η ιδική μου διδαχή δεν είναι εμού, αλλά του πέμψαντός με». (Ιωάν. 7:16) Εκείνος αναφερόταν τακτικά στο Λόγο του Θεού, κάνοντας παραθέσεις ή αναφερόμενος σε σημεία από τα μισά τουλάχιστον βιβλία των Εβραϊκών Γραφών στη διάρκεια εκείνων των συζητήσεών του που έχουν καταγραφεί. Γι’ αυτό, όταν διδάσκετε άλλους, να στηρίζεστε στο Λόγο της αλήθειας που έχει δώσει ο Θεός, όπως έκανε ο Ιησούς. Να παίρνετε από εκεί τις απαντήσεις που δίνετε, γιατί δεν υπάρχει παρά μόνο ένα βασικό βιβλίο από το οποίο διδάσκουμε τους ανθρώπους για να γίνουν μαθητές του Ιησού, και αυτό είναι η Αγία Γραφή.—2 Τιμ. 3:16.

⁵ Αν στηρίζεστε πραγματικά στον Ιεχωβά, δεν υπάρχει λόγος να αισθάνεστε ότι σας λείπουν οι ικανότητες. Ο Θεός μάς δίνει κατανόηση των σκοπών του, οι οποίοι εκτίθενται στο Λόγο της αλήθειας που έχει δώσει. Αν λέτε στους άλλους αυτές τις αλήθειες που ξέρετε, τότε ο Ιεχωβά θα σας υποστηρίζει. Δεν υπάρχει λόγος να διστάζετε, λέγοντας: «Εγώ δεν είμαι δάσκαλος». Μπορείτε να γίνετε, αν στηρίζεστε στον Ιεχωβά με προσευχή.—2 Κορ. 3:5.

6-8. Ποιο ρόλο παίζει η προετοιμασία στην αποτελεσματική διδασκαλία;

⁶ Προετοιμασία. Φυσικά, είναι απαραίτητο να εξοικειώνεστε με το θέμα σας. Πρέπει να κατέχετε καλά την ύλη πριν τη διδάξετε σε κάποιον άλλον. (Ρωμ. 2:21) Καθώς αυξάνονται οι γνώσεις σας, είναι ευνόητο ότι θα γίνεστε καλύτεροι δάσκαλοι. Αλλά μπορείτε να διδάσκετε ακόμα και στην περίπτωση που γνωρίζετε μόνο λίγες ζωτικές αλήθειες. Μιλήστε γι’ αυτά που ξέρετε. Μέχρι και τα μικρά παιδιά μπορούν να διδάξουν σε συμμαθητές τους τις αλήθειες που τους έχουν μάθει οι γονείς τους. Η Σχολή Θεοκρατικής Διακονίας θα σας βοηθήσει να αναπτύξετε τη διδακτική σας ικανότητα.

⁷ Αν πρόκειται να διεξαγάγετε μια Γραφική μελέτη ή να παρουσιάσετε μια ομιλία, φροντίστε πρώτα-πρώτα να ξεκαθαρίσετε στο μυαλό σας ποια είναι τα επιχειρήματα που υποστηρίζουν την ύλη. Προσπαθήστε να καταλάβετε γιατί κάποιο πράγμα είναι έτσι κι όχι αλλιώς. Δείτε αν μπορείτε να εκφράσετε τις ιδέες με δικά σας λόγια. Κατανοήστε καλά τις Γραφικές αποδείξεις. Προετοιμαστείτε έτσι ώστε να κάνετε αποτελεσματική εφαρμογή των εδαφίων.

⁸ Μια άλλη πλευρά της προετοιμασίας είναι να σκεφτείτε από πριν ποιες ερωτήσεις μπορεί να εγερθούν στη διάνοια του σπουδαστή λόγω του θρησκευτικού του υπόβαθρου. Αυτό θα σας βοηθήσει να είστε προετοιμασμένοι έχοντας βρει τις πληροφορίες που ταιριάζουν σ’ αυτόν ειδικά το σπουδαστή. Λαβαίνοντας υπόψη σας την κατανόηση που ήδη έχει, θα μπορέσετε να θέσετε το θεμέλιο για τη νέα ύλη και να βοηθήσετε το σπουδαστή να προοδεύσει. Το υπόβαθρο κάποιου άλλου σπουδαστή πιθανόν να απαιτεί να παραθέσετε διαφορετικά επιχειρήματα. Επομένως, το να γνωρίζετε το σπουδαστή σας σάς βοηθάει στην προετοιμασία σας.

9. Πώς μπορείτε να παρακινήσετε τους σπουδαστές να απαντάνε με δικά τους λόγια;

⁹ Ερωτήσεις. Οι ερωτήσεις είναι ιδιαίτερα χρήσιμες στην αποτελεσματική διδασκαλία, πράγμα που καταδείκνυε συχνά ο Ιησούς Χριστός. (Λουκ. 10:36) Γι’ αυτό, όταν διεξάγετε μια Γραφική μελέτη, να ακολουθείτε τη δική του μέθοδο, χρησιμοποιώντας τις τυπωμένες ερωτήσεις που υπάρχουν στα έντυπα. Αν όμως είστε καλοί δάσκαλοι, δεν θα μείνετε ικανοποιημένοι αν ο σπουδαστής απλώς διαβάζει την απάντηση από το βιβλίο. Σε μια τέτοια περίπτωση θα χρειαστεί να κάνετε επιπρόσθετες ερωτήσεις που να υποκινήσουν το σπουδαστή να εκφράσει τη σκέψη με δικά του λόγια. Μερικές φορές αρκεί να πείτε: «Αυτό είναι σωστό, αλλά πώς θα το εξηγούσες με δικά σου λόγια;»

10. Εξηγήστε τη χρήση των καθοδηγητικών ερωτήσεων.

¹⁰ Θα διαπιστώσετε επίσης ότι οι καθοδηγητικές ερωτήσεις είναι χρήσιμες στη διδασκαλία. Αυτές είναι ερωτήσεις που σας βοηθάνε να κατευθύνετε το νου του ατόμου, βάσει των όσων γνωρίζει ήδη, σ’ ένα συμπέρασμα που ίσως δεν έχει σκεφτεί ποτέ. (Ματθ. 17:25, 26· 22:41-46) Στην πραγματικότητα λέτε στον εαυτό σας: ‘Ξέρω ότι αυτός ο σπουδαστής γνωρίζει αυτό κι αυτό, οπότε αν εγώ του κάνω μερικές ερωτήσεις με λογική σειρά θα μπορέσει να φτάσει στο σωστό συμπέρασμα. Αν όμως δεν του κάνω καθοδηγητικές ερωτήσεις και του θέσω ευθύς εξαρχής την κύρια ερώτηση, μπορεί να βγάλει εσφαλμένο συμπέρασμα’. Με άλλα λόγια, ο σπουδαστής κατέχει τις πληροφορίες που θα τον οδηγήσουν στην απάντηση. Αλλά έχει ανάγκη από βοήθεια. Φυσικά, ο εύκολος τρόπος είναι να του πείτε εσείς την απάντηση. Αν όμως χρησιμοποιήσετε καθοδηγητικές ερωτήσεις, όχι μόνο κάνετε το σπουδαστή να δεχτεί πιο εύκολα την απάντηση, αφού την έχει δώσει ο ίδιος, αλλά και τον βοηθάτε να αναπτύξει την ικανότητα σκέψης του. Οι ερωτήσεις σας θα οδηγήσουν το νου του, με τα βήματα της λογικής σκέψης, στο σωστό συμπέρασμα. Και αυτό, αργότερα, θα έχει ανεκτίμητη αξία για τον ίδιον.

11. Πώς μπορούν να χρησιμοποιηθούν οι ερωτήσεις κρίσης;

¹¹ Μερικές φορές θα διαπιστώσετε ότι είναι καλό να υποβάλλετε ερωτήσεις κρίσης. Μέσω αυτών θέλετε να εξακριβώσετε ποια είναι η προσωπική άποψη του σπουδαστή σχετικά με κάποιο ζήτημα. Για παράδειγμα, ίσως τον ρωτήσετε τι λέει ο νόμος του Θεού για την πορνεία. Εκείνος μπορεί να ξέρει να παραθέσει ένα εδάφιο που δείχνει ότι η πορνεία είναι κάτι το κακό. Αλλά συμφωνεί πραγματικά ο σπουδαστής με την απάντηση που έδωσε; Είναι αυτή η προσωπική του άποψη; Ίσως να θέλετε να κάνετε μια ερώτηση για να εξακριβώσετε τι πραγματικά σκέφτεται για την πορνεία. Θα μπορούσατε να ρωτήσετε: «Τι σημασία έχει αν ζούμε μ’ αυτόν τον τρόπο ή όχι;» Έτσι θα μπορέσετε να διακρίνετε σε ποιους τομείς χρειάζεται ο σπουδαστής περισσότερη βοήθεια και προοδευτικά να του τη δώσετε. Οι ερωτήσεις κρίσης σάς βοηθάνε να φτάσετε στην καρδιά του σπουδαστή.

12, 13. Γιατί είναι ωφέλιμο να χρησιμοποιούμε ερωτήσεις και στη διακονία από σπίτι σε σπίτι και όταν εκφωνούμε ομιλία από το βήμα;

¹² Οι ερωτήσεις είναι χρήσιμες και στη διακονία από σπίτι σε σπίτι. Θέλετε, λόγου χάρη, να εξακριβώσετε τι σκέφτεται ο οικοδεσπότης, προκειμένου να τον βοηθήσετε καλύτερα να κατανοήσει τις Γραφικές αλήθειες. Κάνετε και σ’ αυτή την περίπτωση ερωτήσεις και του ζητάτε να σας πει τη γνώμη του, γιατί ξέρετε ότι, αν του δώσετε την ευκαιρία να εκφραστεί, θα έχει μεγαλύτερη διάθεση να προσέξει τι θα του πείτε εσείς.

¹³ Ακόμα και όταν εκφωνείτε ομιλία από το βήμα, σε μερικές περιπτώσεις κάνετε ερωτήσεις στις οποίες περιμένετε απάντηση. Γι’ αυτό, ζητάτε να σας απαντήσει το ακροατήριο. Υπάρχουν, όμως, και περιπτώσεις που χρησιμοποιείτε ρητορικές ερωτήσεις—ερωτήσεις που έχουν σκοπό να κεντρίσουν τη σκέψη και στις οποίες δεν αναμένεται να απαντήσει το ακροατήριο. (Λουκ. 12:49-51) Την απάντηση τη δίνετε εσείς οι ίδιοι. Μερικές φορές ίσως να υποβάλετε μια σειρά ερωτήσεων και να δώσετε την απάντηση μόνο αφού θέσετε και την τελευταία. Το είδος των ερωτήσεων που χρησιμοποιείτε εξαρτάται από το ακροατήριό σας και από το τι διδάσκετε.

14, 15. Ποιους σκοπούς εξυπηρετούν τα παραδείγματα και η επανάληψη;

¹⁴ Παραδείγματα. Αυτά αποτελούσαν αξιοσημείωτο χαρακτηριστικό της διδασκαλίας του Ιησού. Παρόμοια, οι Χριστιανοί δάσκαλοι σήμερα μπορούν να αντλούν από τα καθημερινά πράγματα και τις εμπειρίες της ζωής παραδείγματα τα οποία θα βοηθήσουν να εντυπωθούν οι καλές διδασκαλίες στη διάνοια των ακροατών τους. (Ματθ. 13:34, 35) Να προσπαθείτε να κάνετε τα παραδείγματά σας απλά, γιατί είναι δύσκολο να παρακολουθήσει κανείς τα πολυσύνθετα ή περίπλοκα παραδείγματα και αυτά μπορεί μάλιστα να μειώσουν την ισχύ των επιχειρημάτων σας. Η επιστολή του Ιακώβου περιέχει πολλά παραδείγματα—το κύμα της θάλασσας, το πηδάλιο ενός πλοίου, τα χαλινάρια του αλόγου, έναν καθρέφτη και άλλα. Όλα είναι παρμένα από συνηθισμένα πράγματα της ζωής. Ο άγρυπνος δάσκαλος θα προσπαθήσει να προσαρμόσει τα παραδείγματα στις περιστάσεις του σπουδαστή, στην ηλικία του, στη θρησκεία του, στο πολιτιστικό του υπόβαθρο, και ούτω καθεξής. Μπορείτε, φυσικά, να χρησιμοποιείτε παραδείγματα τόσο στις ομιλίες σας όσο και όταν διδάσκετε κάποιο συγκεκριμένο άτομο.

¹⁵ Επανάληψη. Αυτή η μέθοδος είναι ζωτική για την επιτυχή διδασκαλία, είτε είστε στο βήμα είτε διδάσκετε κάποιον στο σπίτι του. Να προσπαθείτε να εντυπώνετε στη διάνοια του σπουδαστή σας τις βασικές λέξεις και φράσεις, και ιδιαίτερα τα βασικά εδάφια. Αν έχετε ομιλία σπουδαστή με κάποιο άτομο που παίζει το ρόλο του οικοδεσπότη, θα μπορούσατε να κάνετε ερωτήσεις ανασκόπησης, τονίζοντας έτσι τα σημεία μέσω επανάληψης. Μ’ αυτόν τον τρόπο θα σιγουρευτείτε ότι ο σπουδαστής συνέλαβε τη σκέψη. Στην πραγματικότητα θα ρωτάτε όπως ο Ιησούς: «Ενοήσατε ταύτα πάντα;»—Ματθ. 13:51.

16. Αν ένας ομιλητής είναι καλός δάσκαλος, τι θα μπορείτε να θυμάστε αφού ακούσετε την ομιλία του;

¹⁶ Ομιλίες που διδάσκουν. Θυμάστε με εκτίμηση τις ομιλίες εκείνες που σας δίδαξαν πολλά. Παρατηρήστε, λοιπόν, γιατί μερικοί ομιλητές είναι καλοί δάσκαλοι. Προσέξτε να δείτε τι είναι εκείνο που σας κάνει να θυμάστε εύκολα τις ομιλίες τους. Η εκφώνησή τους δεν είναι βιαστική. Χρησιμοποιούν ερωτήσεις, είτε για να απαντήσει το ακροατήριο είτε ρητορικές ερωτήσεις για να κεντρίσουν τη σκέψη. Σας ζητάνε επίσης να βρίσκετε τα βασικά εδάφια και να τα παρακολουθείτε καθώς διαβάζονται, κάνουν λογικούς συλλογισμούς με βάση αυτά τα εδάφια, τα αναλύουν και τονίζουν τις κύριες σκέψεις. Μερικοί χρησιμοποιούν οπτικά βοηθήματα. Αλλά σε όλες τις περιπτώσεις θα παρατηρήσετε ότι είναι πολύ πιο εύκολο να θυμηθείτε λίγα σημεία που έχουν εξηγηθεί καλά παρά πολλά σημεία που έχουν θιγεί πολύ σύντομα. Για να πούμε ότι σε μια ομιλία έχει χρησιμοποιηθεί η τέχνη της διδασκαλίας, θα πρέπει εκείνοι που την άκουσαν να είναι σε θέση να θυμηθούν εύκολα το θέμα, τα κύρια σημεία και ίσως ένα-δυο εξέχοντα εδάφια που χρησιμοποιήθηκαν στην ομιλία.

17, 18. Πώς και γιατί πρέπει να κατευθύνουμε την προσοχή στους Μεγάλους Δασκάλους;

¹⁷ Να κατευθύνετε την προσοχή στους Μεγάλους Δασκάλους. Ως Χριστιανοί δάσκαλοι πρέπει να έχετε πάντοτε συναίσθηση του πόσο σημαντικό είναι να κατευθύνετε την προσοχή στον Ιεχωβά Θεό ως την Πηγή της ζωής και στον Ιησού Χριστό ως τον αγωγό του Θεού μέσω του οποίου έρχονται ζωή και ευλογίες. (Ιωάν. 17:3) Να προσπαθείτε να αναπτύξετε στους άλλους θερμή εκτίμηση γι’ αυτούς τους αληθινά Μεγάλους Δασκάλους.

¹⁸ Καθώς μαθαίνετε την τέχνη της διδασκαλίας, θα αντιληφθείτε και το ρόλο που παίζει η αγάπη. Αν ο σπουδαστής αγαπήσει στ’ αλήθεια τον Ιεχωβά Θεό, θα τον υπηρετήσει πιστά. Γι’ αυτό, στη διάρκεια της μελέτης, σε κατάλληλα σημεία, να εφιστάτε την προσοχή στη σημασία των όσων έχει κάνει ο Θεός και των όσων συνεχίζει να κάνει για τους αμαρτωλούς ανθρώπους. Να τονίζετε τη σοφία, τη δικαιοσύνη, την αγάπη και τη δύναμη του Θεού, ιδιότητες που συνδυάζονται τόσο θαυμάσια προς όφελος των υπάκουων ανθρώπων. Αν η καρδιά του σπουδαστή είναι σωστή, με τον καιρό θα νιώσει κι αυτός βαθιά οσιότητα για τον Ιεχωβά και την επιθυμία να συμμετάσχει στην εξύμνηση του ονόματός Του.