Biyalan bia daghe kalare akal ésulan Éning moan kristen ye ésèñ minkanghle
13-19 YE NGOAN NII
AKUM YA KALARE NZAME | ATARGA 31
« Jacob ye Laban be nga bo élat akal mvoa »
(Atarga 31:44-46) Abong di, za bi bo élat, wa ye ma, da ye tobe nganyiè ézizang dèè. » 45 Ane Jacob a nga toa akoa, a tele de ane angôs mekoa. 46 Éde Jacob a nga dzô befam bèñ naa : « Toaghane mekoa ! » Ane be nga toa mekoa ye takh me angôs. Éyong té be nga dzi vôm té, angôs mekoa ayô.
it-1 883 étun 1
Galéed
Jacob ye Laban be nga kôm mintiè a mvoa été, ane be nga bo élat akal mvoa. Akal té, Jacob a nga toa akoa, a tele de ane angôs mekoa ye dzô « befam » bèñ naa be long angôs mekoa, ngeng ézing déé fônane tebele, vôm té éwô be nga dzi, ndziane y’élat. Ane Laban a nga yô angôs mekoa té, éyôla araméen (Syrien nge ki Síria) « Jegar-Saadouta », ve Jacob ny’a yô wô naa « Galéed », nkobe Hébreu. Laban a dzô naa : « Angôs di [nkobe héb., gal] é ne nganyiè [nkobe héb., ʽedh] é môs wi, ézizang wa ye ma. » (Atar. 31:44-48) Angôs mekoa té (ye nkum mekoa) a mbe nganyiè akal é bôr besese ba ye lôt vôm té. A mbe aval éfus 49 wa dzô, « Ô momo [nkobe héb., mits·pahʹ], » ô mbe wéé lere naa Jacob ba Laban be nga woghane naa be baghle mvoa ézizang menda-mebôt meba, ye ézizang deba. (Atar. 31:50-53) Biyong bife, be nga belane mekoa aval té, ane é nganyiè aa kobe ki.—Jos. 4:4-7 ; 24:25-27.
(Atarga 31:47-50) Éde Laban a nga luè nye naa Jegar-Saadouta, ve Jacob ny’a luè nye naa Galéed. 48 Éde Laban a nga dzô naa : « Angôs mekoa di é ne nganyiè é môs wi, ézizang wa ye ma. » Akal té, éde be nga luè vôm té naa Galéed, 49 ye luè fe naa Ô momo, amu a mbe éé dzô naa : « Jehôva a momeghe ézizang wa ye ma, éyong bia ye tobe ôyap wa ye ma. 50 Ng’ô tsibelé bengoan bam, ye ñong binenga befe, simeghane naa amben môr ézing a yen ki biè, Nzame, a ne nganyiè ézizang wa ye ma, a ye de yen. »
it-2 1172
Ô momo
Be nga luè angôs mekoa Jacob a nga tele naa « Galéed » (da yili naa « Angôs é ne nganyiè ») ye « Ô momo. » Éde Laban a nga dzô naa : « Jehôva a momeghe ézizang wa ye ma, éyong bia ye tobe ôyap wa ye ma. » (Atar 31:45-49) Angôs mekoa té, da ye lere naa Jehôva a daghe nge Jacob ye Laban ba baghle élat akal mvoa deba.
(Atarga 31:51-53) Éde Laban a nga dzô Jacob naa : « Daghe angôs mekoa di, ye daghe nkum mekoa me va tele ézizang wa ye ma. 52 Angôs mekoa té, é ne nganyiè, éde nkum mekoa wi, ô ne nganyiè naa maa ye ki bie kighane naa ma zu wô bo mbia dzam, wa ki, waa ye ki bie kighane naa wa zu me bo mbia dzam. 53 É Nzame Abraham y’ényi Nahor nge ki Nacor, é Nzame bé-ésaa, a kighe nsang ézizang dèè. » Éde Jacob a nga kane bindang asu é Nzame ésaa Isaac, a mbe é ko-wong.
Ndzenghane mimbeng mi-mam mi ya nsisim
(Atarga 31:19) Nté Laban a nga ke vèè mintôma zeng ô ñuu, éde Rachel nge ki Raquel a nga wup beteraphim nge ki beterafim ésaa.
it-2 1087-1088
Teraphim nge ki Terafim
É biôm b’archéologue nge ki bearqueológicos be nga yen é kisoan Mésopotamie nge ki Mesopotamia bebéñ bekisoan be ne nye minfeng bia lere naa a bele beteraphim nge ki beterafim é mbe déé daghe élikh ya nda-bôt. Éyong bia daghe mekoa be nga yen a Nuzi, a bele benzame déé mbe ve biyong bizing naa n’nôm-ngoan a mbe dzaa élikh nkiè éyong nyi té a wuang. (Ancient Near Eastern Texts, edited by J. Pritchard, 1974, pp. 219, 220, ye ftn 51) A ne bo akal té, éde Rachel nge ki Raquel, a bele d’ôsiman, a nga tem naa a toa beteraphim nge ki beterafim ésaa, akal nyi té a nga belane medukh asu n’nôm Jacob. (Keng fe daghe Atar. 31:14-16.) Éban beteraphim nge ki beterafim be mbe be bele nfa élikh, déé mbe fe lere amu dzé Laban a mbe é kômô ñong benzame bèñ, éde nga luè bobenyang naa be ke ba dzirane Jacob, mben é nga ñong be melu zambwè. (Atar. 31:19-30) Jacob é mbe ki éé yem é dzam Rachel nge ki Raquel a nga bo (Atar. 31:32), ye naa dzam ézing daa lere ki naa Jacob a nga belane beteraphim nge ki beterafim naa a zu sili élikh Laban ébe bendôma béñ. Jacob é mbe ki é bis bivus benzame. Melu ôsu vèè, beteraphim nge ki beterafim be nga mane dzang éyong Jacob a nga mane be dzep é môra élé asi bebéñ Sichem nge ki Siquem.—Atar. 35:1-4.
(Atarga 31:41, 42) Me nga lôt mimbu 20 é nda dwié été. Me nga sèñ akal dwiè mimbu 14 akal bengoan bebèñ bwiè, mimbu 6 akal abema mintôma dwiè, ô nga tsen ôba wom biyong awôm. 42 Ng’é Nzame tare, é Nzame braham y’ényi Isaac aa ko-wong é mbe ki nfa wom, ô nga ye ve naa me bulane kaa dzôm ô mô. Nzame a nga yen nzukh wom y’ésèñ dam, akal té, éde a va bame wa alu y’anghoghe. »
(1 Pierre 2:18) Be-bo bisèñ be tobeghe é wo be masa beba asi, y’é wong ba yiène de, se ki fave éba be ne mbemba fulu kaa sili abuiñ mam, ve, ye fe éba be ne ayèñ.
w13 3/15 21 étun 8
Jehôva—étobegha dzèè
8 Éyong Jacob a nga so Haran, Laban, nyangdôm a nga yem nye ñong ye naa ôsu vèè, a kee fe nye Léa ye Rachel nge ki Raquel, ane é binenga bèñ. Ve, ôsu vèè a nga dzeng naa a buan Jacob, éyong a nga tsen ôba wèñ biyong awôm ! (Atar. 31:41, 42) Ve Jacob a nga zôme mam mesese meté é bunu naa Jehôva a ye tsini ôsu naa a vole nye.—éé mbe ki éé ku ! Éyong Nzame a nga sili Jacob naa a bulane a Canaan, abong té a nto ésaa boan, a bele « abuiñ mintôma, be-bo bisèñ binenga ye be fam, bechamaux nge ki becamellos, ye bidzakas. » (Atar. 30:43) Akal a mbe é yem mbeng té, Jacob a nga yaghlane naa : « Ma yiène ki mbeng sese wa bo ma ye n’nem ôse, y’é sôsôe ô va lere mbo ésèñ wiè, akal me va kighane é Jourdain nge ki Jordán nyi ye ntum wom étam, abong di me ntoo mengap mebèñ. »—Atar. 32:10.
Nlanghan ya Bible
(Atarga 31:1-18) A kôre ye vèè, ane Jacob a nga wokh naa bendôma Laban be nga dzô-dzô naa : « Jacob a nga ñong é biôm bise ésaa wèè. Akum ése dèñ, é ne akal ésaa wèè. » 2 Éyong a mbe éé daghe asu Laban, Jacob a mbe éé yen naa é mbe ki fe éé daghe nye aval daa. 3 Asughlane y’été, Jehôva a dzô Jacob naa : « bulughane é si mimvemvam mwiè y’é nda bôr dwiè, ma ye tobe ye wa. » 4 Ane Jacob a nga luè Léa ye Rachel afup é ne kaa bilé, é vôm a mbe éé baghle biyem, 5 a dzô be naa : « Me tèè naa asu ésua é tsenang, aa daghe ki fe ma aval dèè. Ve, é Nzame tare a mbe ye ma. 6 Mina, mia yem mbeng-mbeng naa me va sèñ akal ésua wônan y’é ngu’u dam ése. 7 Ésua wônan a nga buane ma, a nga tsen ôba wom biyong awôm, ve Nzame éé dzi ki likh naa a bo m’abé. 8 Ng’a mbe éé dzô naa : ‘Biyem bi bele metoan, ébie bia ye bo ôba wiè’, éde biyem bise, bi nga byèñ é boan be bele metoan. Ve, ng’a mbe éé dzô naa : ‘Biyem bi bele minkang ébie bia ye bo ôba wiè’, éde biyem bise bi nga byèñ é boan be bele minkang. 9 Nzame a mbe é vèè ésua biyem, é zu me bi kee. 10 Môs ézing biyem bi nga kômô yam, ane me nga bere mis ôyô, éde me nga yen biyeyem été naa beyôm bekabane be mbe béé yam ye biyem bii mbe bi bele minkang nge ki metoan. 11 Éde, biyeyem été, é angele nya Nzame a nga luè ma : ‘Jacob !’ Me yalane naa : ‘Ma nyi.’ 12 A bera dzô naa : ‘Éngôngol, daghe, éde wa ye yen naa beyôm bekabane bese ba yam ye biyem be ne minkang, nge ki metoan. Amu naa ma yem é mam mese Laban a bo wa. 13 Me ne nya Nzame, a nga yenebane ébe wa a Bethel, é vôm ô nga woa nkum mboane y’é vôm ô nga bo me ngiakh. Abong di, kôrôghe si té, ô bulane é si ô nga byale.’» 14 Rachel ye Léa be yalane nye naa : « Ye ngap ézing é ngeng bia akum tare été ? 15 Ye naa a ñong ki biè ane beyin, akal a va kuane bia, ye naa a nga manang dzi é mono se be nga kee akal dèè ? 16 Akum ése Nzame a nga vèè tare, é ne akal dèè y’akal é boan bèè. Éde, boghe aval Nzame a va dzô wa. » 17 Ane Jacob a nga mane dèè é boan bese béñ ye beyèè bechameaux nge ki becamellos ayô. 18 A nga mane toa biyem bise biéñ, biyem a nga mane kuane à Padân-Aram, ye ke ébe ésaa, Isaac abeng-si Canaan.
20-26 YE NGOAN NII
AKUM YA KALARE NZAME | ATARGA 32-33
« Ye wa yem ngu’u naa ô bele biboran ? »
(Atarga 32:24) Asughlane y’été, Jacob a lighi étam. Éde môr ézing a nga tobe naa a sing-mesing ye nye yakekuiñ melen me kiri.
w03 8/15 25 étun 3
Ye wa dzeng Jehôva ye n’nem ôse ?
Bible a bele abuiñ bifônan bi bôt be nga yem naa ba dzeng Jehôva ye n’nem ôse. Bi ne tu Jacob, a nga sing-mesing yakekuiñ melen me kiri ye angele a nga ñong ñuu môt. Éde be nga yô nye naa Israël (É môr a nga sing-mesing ye Nzame) akal naa a nga « sing, » nge ki « a yem ngu’u », « a ve é ngu’u se dèñ » nge ki « a bo mban », ye Nzame. Angele a nga borane mban wèñ.—Atarga 32:24-30, footnote.
(Atarga 32:25, 26) Éyong a nga yen naa é dzi ki nye dang ngu’u, a name nye akî-akane. Éde akî-akane é nga fame Jacob nté a mbe é sing-mesing ye nye. 26 Akôre ye vèè, a dzô naa : « Dzoghe naa me ke, akal kiri é nga leneyang » Ny’a dzô naa : « Ma ye ki likh naa ô ke kaa naa ô borane ma. »
it-2 190
Éyem
Éyem Jacob. Éyong a nga kuiñ mimbu 97, Jacob a nga sing-mesing ngura nté alu ye angele Nzame a nga ñong ñuu moan môt. A nga wun mesing meté akal a nga biñ angele yakakuiñ nyi té a nga borane nye. Mesing meté été, angele a name nye akî-akane éde é nga fame, akal té, éde Jacob a nga bele de éyem. (Atar. 32:24-32 ; Osée 12:2-4) A té ye môs té, éyem dèñ é mbe dé ve naa Jacob a simane ne naa, mben a nga « sing-mesing ye Nzame [Angele Nzame] ye fe boan be-bôt [ény’a a nga wun] », aval angele a nga dzô de, éé dzi ki wun asu angele Nzame a ne ngu’u. Nge Jacob a nga sing-mesing ye angele, é ne fave akal Nzame a nga kômô de, ye likh naa é bobane, naa a lere naa Jacob a mbe é kômô ye n’nem ôsese biboran bia so ébe Nzame.
(Atarga 32:27, 28) Angele a sili nye naa : « Ô ne éyôla yè ? » Ny’a a yalane naa : « Jacob. » 28 Éde a nga dzô nye naa : « Ba ye ki fe wô bera luè naa Jacob, Israël ény’a ntoo éyôla dwiè, akal ô va sing-mesing ye Nzame ye fe boan be-bôt, ye wun mesing meté. »
it-1 1228
Israël
1. Éyôla Nzame a nga kee Jacob éyong a mbe a bele mimbu 97. Alu Jacob a nga kighane afan-minkôô Yabboq éyong a mbe é ke tubane moanyang Ésaü, a nga tobe naa aa sing-mesing y’é môt a nga sughlane yem naa a mbe angele. Jacob a nga lere naa a mbe mban mesing meté été, éde be nga tsen éyôla dèñ y’édi Israël, ane aboran Nzame. Naa a simane mam meté, Jacob a nga luè vôm té naa Peniel nge ki Penuel (Atar. 32:22-31 ; daghe JACOB nomo 1.) Ôsu vèè, a Béthel, Nzame a nga ban ntsenane éyôla dèñ, a kôre ye vèè, yakekuiñ Jacob a nga wu, be nga luluè nye naa Isarël. (Atar. 35:10, 15 ; 50:2 ; 1 Mila. 1:34) Ve, meval 2 500 ba belane éyôla Israël, ma larane é mvong bôr Jacob ane ayong.—Akô. 5:1, 2.
Ndzenghane mimbeng mi-mam mi ya nsisim
(Atarga 32:11) Éngôngol, kôreghe ma é mo moadzang wom Ésaü, ma ko-wong naa a za me wiñ, ma, benyè ya é boan beba.
(Atarga 32:13-15) A nga lôr alu vôm té. Ane a nga kuane nfa akum dèñ naa aa das de moanyang Ésaü : 14 Beyal bikela 200, ye beyôm bikela 20, beyal mintôma 200, beyôm mintôma 20, 15 bechameau nge ki becamellos be mbe béé nyè boan 30, beyal benyath 40, beyôm benyath 10, beyal bidzakas 20 ye boan bidzakas 10.
w10 6/15 22 bitun 10-11
A kobe ye mbemba bifiè da ve élat biabe é bôr bevoo
10 Mbemba bifiè, ye mbemba minlang mia ve naa mvoa é bo, ye fe mbemba élat y’é bôr bevoo. Aval dèè fe, bia yiène bo asese naa bi tugha kôm élat dèè y’é bôr bevoo, ye ve naa minlang miè mi mbo mbeng. A té naa wa bo mbemba bemam—a dzeng naa wa vole é bôr bevoo, a ve môr das, a bo añep—bi ne ve naa mine lèè minlang bevoo-bevoo ye n’nem ôse. Bi ne « kômane mekak menduan » nlô môr té ayô, ye ve naa é mbemba mefulu mèñ mengônebe, ye naa a wiè n’nem wèñ.—Berom. 12:20, 21.
11 Ésaa boan Jacob a nga tugha wokh dzam té. Éyong a mbe mong, a nga tup moanyang Ésaü a mbe éé kômô nye wiñ, akal a mbe a bele zing a n’nem wèñ été. Mimbu ôsu vèè, Jacob a bulane é si dèñ. Mbias wèñ wa zu tubane nye, ye nsama bôr 400. Éde Jacob a yaghlane naa Jehôva a vole nye. Ane a nga lôm Ésaü môra nsama biyem ane das. Mboane té ô va yem wulu. Éyong ba tubane, n’nem Ésaü ô silibaneyang ôsi, éde a zu wubane Jacob.—Atar. 27:41-44 ; 32:6, 11, 13-15 ; 33:4, 10.
(Atarga 33:20) A nga long autel nge ki altar, ye luè wô naa Nzame, é Nzame Israël.
it-1 980
Nzame, é Nzame Israël
Atubane dèñ ye angele Jehôva a Peniel, éde Jacob a nga ñong éyôla Israel, ye naa éyong a bera tubane moanyang Ésaü a mvoa été, a nga tare ke tobe a Soukkot nge ki Sucot, a kôre ye vèè, a kéñ a Sichem nge ki Siquem. Vèè, a sôm éfus-si ébe bendôma Amôr ye long bibem bièñ vôm té. (Atar. 32:24-30 ; 33:1-4, 17-19) « A nga long autel nge ki altar, ye luè wô naa Nzame, é Nzame Israël », nge ki naa « Nzame a ne é Nzame Israël. » (Atar. 33:20) Éyong a nga fulane éyôla a nga kee autel nge ki altar ye éyôla be nga ve nye, Israël, Jacob a mbe éé lere naa a yebe éyôla té, ye é zen Jehôva a lere nye, akal a nga ve naa a bulane mvoa é si a nga kiagh. A mbe fe é lere naa a yem mbeng Nzame a nga bo nye. Ba tubane bifiè bité fave éyong dèè a Bible été.
Nlanghan ya Bible
(Atarga 32:1-21) Ane Jacob a nga té dulu, ane é ba’angele Nzame be nga zu tubane nye. 2 Éyong Jacob a nga yen be, a nga dzô naa, « É môra nsama Nzame éwô wi ». Ane a nga yô vôm té naa, Maanaïm. 3 Ane Jacob a nga lôm bôr ôsu ébe Ésaü moanyang é si ya Séïr, abeng-si Édom. 4 Ane a nga lep be, ye dzô be naa : « Aval di éde mina ye kobe nti wom Ésaü : ‘Mbo-ésèñ wiè Jacob a dzô naa : « Me nga tobe ébe Laban ayap. 5 Me bele beyôm benyath, bidzakas, mintôma, be-bo bisèñ binenga ye befam, éde ma lôm é fuèñ nyi ébe nti wom, naa me yene mbeng é mis mwiè. »’» 6 Ane é bôr a nga lôm, be nga bulane ébe Jacob, ye dzô nye naa : « Bi nga nga tubane moanyong Ésaü. A zu tubane wa, a bele bôr 400, nsama wéñ. » 7 Jacob a nga bira ko-wong, ye yep a n’nem. Ane a nga kane minsama mibèñ é bôr be mbe ye nye, ye fe kane mintôma, benyath, ye bechameau nge ki camellos. 8 Ny’a naa : « Nge Ésaü a lumane nsama wi, nsama mboo ô ne tup. » 9 Ane Jacob a nga dzô naa : « É Nzame e mvam dam Abraham, ye é Nzame tare Isaac, A Jehôva, wa ô nga dzô me naa, ‘Bulugane é si dwiè, é vôm mimvevam mwiè, ma ye wô lere mbeng’ 10 Ma yiène ki mbeng ô ne mbèmbè ô va lere ma, mbo-ésèn wiè. Amu me nga kighane Jourdain nge ki Jordán me mbe me bele fave ntum, ve é ndaghe me bele abuiñ, ve abong di, me bele minsama mibèñ. 11 Éngôngol, kôreghe ma é mo moadzang wom Ésaü, ma ko-wong naa a za me wiñ, ma, benyè ya é boan beba. 12 Amu naa ô nga dzô naa : ‘Ma ye wô lere mbeng, ma ye fe ve naa é mvong bôr dwiè é bo ane nseleghe ya mang béé se ki lang.’ » 13 A nga lôr alu vôm té. Ane a nga kuane nfa akum dèñ naa aa das de moanyang Ésaü : 14 Beyal bikela 200, ye beyôm bikela 20, beyal mintôma 200, beyôm mintôma 20, 15 bechameau nge ki becamellos be mbe béé nyè boan 30, beyal benyath 40, beyôm benyath 10, beyal bidzakas 20 ye boan bidzakas 10. 16 Ane a nga kee be be-bo bisèñ béñ nsama biyem mboo, ye dzô be naa : « Kenghane m’ôsu, ye likh afôô ézizang nsama biyem bivoo. » 17 Ane a nga dzô mbo-ésèñ ôsua naa : « Éyong moadzang Ésaü a ye tubane wa, ye sili wô naa : « Ô ne mbo-ésèñ za ? Wa ke ki vé ? Za ki a ne biyem bia wulu w’ôsu ? » 18 Wa yiène yalane nye naa : « Bi ne akal mbo-ésèñ wiè, Jacob. A ne é das a lôm nti wom, Ésaü, daghe ! émién a zu bia ô mvus.’» 19 Ane a nga dzô fe de ényi bèè, y’ényi lal, ye éba bese be nga wulu nsama mintôma, naa : « Aval di, éde mina ye kobe Ésaü, éyong mina ye nye yen. 20 Mina ye fe nye dzô naa : ‘Mbo-ésèñ wiè Jacob a zu bia ô mvus.’» Akal a nga simane naa : ‘Nge me sili nye n’nem ô si ye é das ma lôm nye, da ye ve naa, éyong ma ye nye yen, a ye me yem ñong.’ 21 Bebo-bisèñ bèñ be nga kighane ôchiñ ye ke ôsu ye das. Jacob ny’a a nga lôr alu ye nsama mboo.
27 YE NGOAN NII–3 YE NGOAN TAN
AKUM YA KALARE NZAME | ATARGA 34-35
« Mbia bemam ma boban étom mbia mengom »
(Atarga 34:1) Éyong té Dina, é ngoan Jacob, Léa a nga byèñ nye, a mbe mban a ke lôr éyong ye bengoan be ye si té.
w97 2/1 30 ¶4
Sichem nge ki Siquem—Kisoan y’afan-si minkôô
Bitong bi bôt bi ye kisoan té be mbe béé yen édun ngoan é mbe mban a zu a kisoan été kaa naa môr a zu lerane nye—aval avé ? É moan ndjiè mboo ye kisoan « a nga yen nye, a ñong nye, a kèñ binong ye nye ye mane nye dzap. » Amu Dina a nga ve naa émién a tebe mbia étèñ, akal angom dèñ ye becanéene nge ki becananeos be mbe béé bo nsem évakh ? Ngeng ézing, y’a mbe akal a mbe é kômô bele mengom me bele abim mimbu mièñ ? Nge ki faa y’a mbe nlô abé, é kômô bo mam ane bendôm. Langhane nlang té é kalare Atarga ye dzeng naa mine wokh mintèñ y’ôson Jacob ye Léa be nga wôrane niène mbimbia bemam me nga bo ngoan dzeba akal a mbe é bira ke a Sichem nge ki Siquem.—Atarga 34:1-31 ; 49:5-7 ; ô ne fe ke daghe Ô momo, 15 ye ngoan 6, mbu 1985, afep 31.
(Atarga 34:2) Éyong Sichem nge ki Siquem é moan Hamor ényi moan Hivite, ndjiè mboo ye si té, a nga yen nye, a ñong nye ye mane nye dzap.
lvs 124 étun 14
« Tupghane nsem évakh ! »
14 Ébe Sichem nge ki Siquem, é dzam a nga bo dé mbe ki abé ébe be. Akal a mbe éé yen naa Dina a mbe mbeng, « éde a nga ñong nye », ye « dzap nye. » (A lang Atarga 34:1-4.) Mbia mboane té ô nga soo abuiñ minzukh, éde fe mi nga ve naa Dina ye fe é nda bôr dzèñ be bira dzukh.—Atarga 34:7, 25-31 ; Begalate 6:7, 8.
(Atarga 34:7) Niène be nga wokh é dzam é nga bobane, é boan Jacob be kôre é vôm be mbe afan é ne kaa bilé. Dzam té é nga name be, ye ve be abuiñ ôlun, amu ôson Sichem nge ki Siquem a nga ve Israël éyong a nga ke binong y’é ngoan Jacob, a too naa dzam té da yiène ki bobane.
(Atarga 34:25) Niène melu melal me nga lôt, abong té befam beté be ngen ba wokh mintèñ, éde é boan bebèñ Jacob, Siméon ye Lévi, bendôm Dina, be nga toa mimpwara zep ébèñ meba, be ñii a kisoan été kaa naa môr a yen be, ye mane wiñ befam besese.
w09 9/1 21 étun 1-2
Éyong môr a dzô nge ki a bo wa é dzam é ne abé
Biyong bizing, bôr be wula kun abé étom mintèñ ba wôran akal dzam ézing be va dzô nge ki a bo be. Éfônan, Bible a kane naa, éyong é boan mbyè boan Jacob, moan hébreu, be nga yem naa Sichem, moan Cananéen a nga dzap kal deba Dina, « dzam té é nga name be, ye ve be abuiñ ôlun. » (Atarga 34:1-7) Naa be kun kal deba, boan bebèñ y’é boan Jacob, be nga mane woghane naa ba ye ke wiñ Sichem nge ki Siquem y’é nda bôr dzèñ. Siméon ye Lévi be nga ñii é kisoan becananéen ye medukh, ane be nga mane « wiñ befam besese », Sichem ny’a fe été.—Atarga 34:13-27.
Ye n’wiène bôr té ô nga kôm dzam ézing ? Éyong Jacob a nga yem é dzam é boan bèñ be nga bo, a nga bame be ye bifiè bi : « Mine vaa naa bôr be tup ma, ye ve m’énum abé akal bôr be y’é si bi too, [. . .] ye naa ba ye mane kuane naa ba zu lumane ma, éde ma ye dzang, ma y’é nda bôr dzam. » (Atarga 34:30) Ôwé, dzam té é likh kôm ntiè, n’nkunane wôba ô nga vane soo abuiñ mintiè mife. Jacob y’é nda bôr dzèñ be nga vane ko-wong naa bekisoan be mbe be minfeng be zu lumane be. Naa be ta’a tubane dzam té, Nzame a nga dzô Jacob naa a kôr vôm té ye ke y’é nda bôr dzèñ a Béthel.—Atarga 35:1, 5.
Ndzenghane mimbeng mi-mam mi ya nsisim
(Atarga 35:8) Niène tam é nga lôt, a ne Déborah, mbo-ésèñ Rébecca, a nga wu. A ne be nga dzep nye bebéñ Béthel, e môra élé asi.
it-1 600 étun 4
Deborah
1. Mbo-ésèñ Rébecca. Niène Rébecca a nga likh é nda ésaa naa a ke lughane Isaac a Palestine nge ki Palestina, Déborah a nga ke lerane nye. (Atar. 24:59) Niène a nga sèane abuiñ mimbu é nda Isaac, ane Déborah a nga ke tobe é nda Jacob, tam ézing, niène Rébecca a nga wu. Ngeng ézing bebéñ mimbu 125 niène Rébecca ba Isaac be nga lughane, énye Déborah a nga wu, be dzep nye a môra élé asi a Béthel. Éyôla be nga yô élé té, é mbe (Allôn-bakouth, da yila naa « Môra élé bibii »), dzam té da lere aval Jacob y’é mvong bôr dzèñ be nga bira nye nyeghe.—Atar. 35:8.
(Atarga 35:22-26) Môs ézing, a too naa Israël a mbe a too si té, Ruben a nga ke binong ye Bila, éboan ésaa, ane Israël a nga yem de. Jacob a nga bele befam 12. 23 Ye Léa, a nga byèñ : Ruben, ntôô moan, Siméon, Lévi, Juda, Issachar nge ki Isacar ye Zabulon. 24 Ye Rachel a nga byèñ : Joseph ye Benjamin. 25 Ye Bila, mbo-ésèñ Rachel, a nga byèñ : Dan ye Nephtali nge ki Neftali. 26 Ye Zilpa mbo-ésèñ Léa, a nga byèñ : Gad ye Aser. Ane é boan Jacob a nga byèñ a Padân-Aram.
w17.12 14
Minsili belang
É Israël y’ôkua, y’é mbe sibamekôm naa môr a bele éto ntôô moan naa a bo môr y’é mvong da ke kuiñ ébe Messie nge ki Mesias ?
Éde bi mbe bi wokh biyong bizing. Ane bo naa da wulu nsama y’é dzam bia lang nten Behébreu 12:16. Nten té wa dzô naa Ésaü a nga « biane é mam ma dang éban » ye naa « a nga kuane [Jacob] éto ntôô dèñ » akal ésua bidzi. Dé mbe fe lere naa, akal a nga ñong « éto ntôô moan », Jacob a mbe bo môr y’é mvong bôr da ke kuiñ ébe Messie nge ki Mesias.—Mat. 1:2, 16 ; Luc 3:23, 34.
Ve, éyong bia tugha fakh abuiñ minlang mizing mi ya Bible, bia yen naa dé mbe ki éban naa môr a tobe ntôô moan naa môt té a bo môr y’é mvong bôt da ke kuiñ ébe Messie nge ki Mesias. Ntamane yen ayôm bifônan :
Ntôô moan Jacob (Israël), a nga byèñ ye Léa a mbe Ruben. Ôsu vèè, ntôô moan a nga byèñ ye Rachel nge ki Raquel, a mbe Joseph. Ve, akal Ruben a nga wulu abé, éto ntôô dèñ, be nga kee de Joseph. (Atar. 29:31-35 ; 30:22-25 ; 35:22-26 ; 49:22-26 ; 1 Mila. 5:1, 2) Ve, a bo Ruben, nge ki faa Joseph, mbo y’été é dzi ki bo môr y’é mvong bôt é nga ke kuiñ ébe Messie nge ki Mesias. A ne Juda, é moan nii Jacob a nga byèñ ye Léa, ény’a nga bo môr y’é mvong bôt da ke kuiñ ébe Messie nge ki Mesias.—Atar. 49:10.
Nlanghan ya Bible
(Atarga 34:1-19) Éyong té Dina, é ngoan Jacob, Léa a nga byèñ nye, a mbe mban a ke lôr éyong ye bengoan be ye si té. 2 Éyong Sichem nge ki Siquem é moan Hamor, moan Hivite, ndjiè mboo ye si té, a nga yen nye, a ñong nye, ye mane nye dzap. 3 Éde élat dèñ é nga bira vem akal Dina é ngoan Jacob. A nga bira nye dzing ye dzeng naa, ny’a dzing fe nye. 4 Asughlane y’été, Sichem nge ki Siquem a nga dzô ésaa, Hamor naa : « Vaa naa me ñong ngoan té ane é minenga wom. » 5 Éyong Jacob a nga wokh naa a nga ve ngoan dzèñ Dina nvine, bendôma bèñ be mbe afan é ne kaa bilé, ye biyem. Jacob a nga tobe évôô y’akekuiñ be nga bera so. 6 Ôsu vèè, Hamor ésaa Sichem nge ki Siquem, a zu kobe ye Jacob. 7 Niène be nga wokh é dzam é nga bobane, é boan Jacob be kôre é vôm be mbe afan é ne kaa bilé. Dzam té é nga name be, ye ve be abuiñ ôlun, amu ôson Sichem nge ki Siquem a nga ve Israël éyong a nga ke binong ye é ngoan Jacob, a too naa dzam té da yiène ki bobane. 8 Hamor a dzô be naa : « é moan wom Sichem a bira dzing ngoan dzenan. Éngôngol, keghane nye ngoan dzenan ane é minenga wèñ, 9 éde boan élat ye bia y’alukh té. Keghane biè bengoan benan, miè mi ñong éé bèè. 10 Ndamben mi ne tobe ye biè, é si dèè da ye bo éé denan. Mine ne tsini naa mina bo ôkira ye tobe vèè. » 11 Éde Sichem a nga dzô ésaa ye bendôm Dina naa : « Ma kômô yene mbeng asu denan, ma ye mina kee é dzam sese mina ye me sili. 12 Mi ne me sili môra nsua y’abuiñ bedas. Me ntoo nkoghane naa ma kee é dzôm ésese mina sili ma. Keeghane ma fave ngoan té ane minenga. » 13 Bendôma Jacob be nga yalane Sichem ye Hamor ye meduk akal a nga ve kal deba Dina nvine. 14 Be nga dzô be naa : « Aval dzam té déé se ki bobane, bii se ki kee kal dzèè é môr é se ki n’kelane. É ne dzam ôson ébe biè. 15 Bi ne yebe dzam té fave nge mina bo ane biè : mia tare mane kele befam besese be y’ayong denan. 16 Éyong té bia ye mina kee bengoan bèè, biè bi nga ñong bengoan benan. Bia ye tobe ye mina ye bo ayong bôr dèè. 17 Ve, nge mine bo kaa biè bèè, kaa ki kele befam benan, bia ye ñong kal dèè, éyong té bia ye ke. » 18 Hamor ye ndôma dzèñ be nga yebe é dzam be nga sili be. 19 Moan fam té a nga bo é dzam be nga sili nye avôô, akal a mbe é bira dzing é ngoan Jacob. A mbe é môr be mbe béé bira kang é nda bôr ésaa.