Qaqaco Tu ga na Vakabauta i Noa ena Vuravura Tawavakabauta

O SA bau rogoca na italanoa kei Noa, na turaga dau rerevaka na Kalou a taya na waqa e a veivakabulai ena gauna ni waluvu levu? Dina ga ni itukutuku makawa sara, era se kila vinaka tu ga na vica vata na milioni. Ia, e vuqa era lecava ni vakaibalebale vei keda kece na nona bula o Noa.

Na cava meda kauaitaka kina e dua na itukutuku e sa vica vata na udolu na yabaki na kena dede? E tautauvata beka na ituvaki i Noa kei na keda ituvaki? Ke vaka kina, ena yaga vakacava vei keda na nona ivakaraitaki?

Na iTuvaki kei Vuravura ena Gauna i Noa

E dusia na itukutuku ni gauna vakaivolatabu ni a sucu o Noa ena 2970 B.S.K.​—ni oti e 126 na yabaki ni mate o Atama. Ena gauna i Noa, sa sinai o vuravura ena itovo voravora, ra qai muria e vuqa na kawa i Atama na nona ivakaraitaki na tukadra. Oya na vuna a “raica ko Jiova ni sa ka levu nai valavala ca ni tamata e vuravura, io sa ca walega e na veisiga kecega nai naki kecega kei na nanuma ni lomana.”​—Vakatekivu 6:5, 11, 12.

A sega ni rarawataka wale ga o Jiova na nodra talaidredre na kawatamata. E vakamacalataka na Vakatekivu: “Sa . . . raici ira na nodra goneyalewa na tamata ko ira na luve ni Kalou ni ra sa matavinaka, a ra sa la’ki vakawati kei ira kecega oqo era sa vinakata. . . . A sa tiko e vuravura e na gauna ko ya eso na tamata yagolevu sara [se, “Nefilimi,” NW]; emuri, era sa qai veiyacovi kei ira na nodra goneyalewa na tamata ko ira na luve ni Kalou, a ra sa vakasucu, ia na luvedra oqo era sa yaco me ra tamata kaukauwa, a ra sa tamata rogo eliu.” (Vakatekivu 6:2-4) Nida vakatauvatana na veitikina oya kei na ka e tukuna na yapositolo o Pita, e vakaraitaka ni “ko ira na luve ni Kalou” era agilosi talaidredre. Ra mai veiyacovi na agilosi lia tamata talaidredre oqo kei ira na goneyalewa mani sucu kina o ira na Nefilimi, era dra veisola.​—1 Pita 3:19, 20.

Na “Nefilimi,” e kena ibalebale “Dauveivakabalei,” e dusi ira era dau vakavuna nodra bale na tani. Era tamata itovo kaukaua, kei na ivalavala ca ni garogaro i tamadra e vakatauvatani kei na veiyacovi dukadukali mai Sotoma kei Komora. (Juta 6, 7) E sega ni taqei rawa na levu ni ivakarau ca erau bukana e vuravura.

“Sega ni Cala e na Nonai Tabatamata”

A vakadeitaka na Kalou me rusa na kawatamata baleta ni sa qai torosobu ga na ivakarau ca. E tukuna na ivolatukutuku uqeti vakalou: “Ia ko Noa sa kune loloma e na mata i Jiova. . . . A tamata yalododonu ko Noa, ka sega ni cala e na nonai tabatamata, a rau a daulako vata kei na Kalou o Noa.” (Vakatekivu 6:8, 9) Ena rawa vakacava vua e dua me ‘lako vata kei na Kalou’ ena vuravura tawavakalou e dodonu ga me rusa?

Sega ni vakabekataki ni a vuli vakalevu sara o Noa mai vei tamana, o Lemeki, a tamata yalodina e itokani tale ga i Atama. Nona vakayacani Noa (e kilai me kena ibalebale “Cegu,” se “Vakacegui”), a parofisaitaka o Lemeki: “O koya oqo ena vakalecataki keda e na noda oca kei na cakacaka ni ligada, e na vuku ni qele sa cudruva ko Jiova.” A vakayacori na parofisai oya ena nona kauta tani na Kalou na nona cudru ena vuku ni qele.​—Vakatekivu 5:29; 8:21.

Ke qaravi Kalou na nomu itubutubu e sega ni kena ibalebale kina ni o na tamata vakayalo, baleta ni dodonu meda na dui taravaka ga na noda veiwekani kei Jiova. A ‘lako vata kei na Kalou’ o Noa ena nona dei matua tiko ga ena sala e vakadonui koya kina na Kalou. Na veika e vulica me baleta na Kalou e uqeti Noa me qaravi koya. A qaqaco tu ga na vakabauta i Noa ena gauna a tukuni kina vua na nona inaki na Kalou ‘me na vakawabokotaka na ka kece ga ena waluvu.’​—Vakatekivu 6:13, 17.

Nona vakabauta dei ni na yaco na veivakarusai, a talairawarawa kina o Noa ina ivakaro i Jiova: “Mo taya e dua na nomu waqa e na kau kofera: mo cakava me so na loqi e na waqa, ka boroya eloma, etaudaku talega, e na drega.” (Vakatekivu 6:14) E sega ni ka rawarawa na muria na ivakaro matailalai ni Kalou me baleta na itaratara ni waqa. Ia, a “cakava ko Noa me vaka na ka kecega sa vakarota vua na Kalou.” Io, “sa cakava vakakina.” (Vakatekivu 6:22) A rawata na itavi oya o Noa ni ratou a veivuke o watina, na luvedrau tagane o Semi, Ame, kei Jefeca kei na dui watidratou. A vakalougatataka o Jiova na vakabauta vaka oya. E dua na ivakaraitaki totoka dina vei ira na veivuvale edaidai!

Na cava soti ena gadrevi me ta kina na waqa? A vakaroti Noa o Jiova me taya e dua na waqa levu e sega ni curuma rawa na wai, me tabatolu, e kau, e rauta ni 133 na mita na kena balavu, 22 na mita na kena raba, qai 13 na mita na kena cere. (Vakatekivu 6:15, 16) Na levu ni waqa e via tautauvata kei na waqa lelevu ni usa kako ena gauna oqo.

Sa dua dina na cakacaka vakaitamera! E kena irairai, ni na ta e vica vata na udolu na vunikau, usani ina vanua ni tarataravaki, ra qai varomusuki mera soka se kau ni waqa raraba. E kena ibalebale oqo ni na ta tale ga na ikabakaba, ena buli na ivako, ena gadrevi na kuluta me kua ni curu na wai ena loma ni waqa, ena so tale ga na itawatawa ni iyaya kei na iyaya ni cakacaka, kei na veika vaka oya. Ena gadrevi me veivosakitaki na saumi ni iyaya kei na kena veikauyaki. Ena gadrevi tale ga e dua na kenadau ena cakacaka vakamatai me dodonu kina na icobacoba ni kau qai kaukaua vinaka. Vakasamataka mada—ena rairai taura beka e 50 se 60 na yabaki na dede ni tarataravaki!

Tarava, sa na qai raica o Noa me na veirauti na kedratou kakana kei na kedra na manumanu. (Vakatekivu 6:21) Ena kumuni ira na manumanu qai raica tale ga mera vodo vakamatau ina waqa. A muria vinaka kece o Noa na nona ivakaro na Kalou, a vakacavara tale ga. (Vakatekivu 6:22) Na veivakalougatataki i Jiova e taravaki oti kina vakavinaka.

“Dauvunautaka Nai Valavala Dodonu”

Me ikuri ni nona taya tiko na waqa, a veivakaroti tale ga o Noa qai qarava na Kalou ena yalodina ni a “dauvunautaka nai valavala dodonu.” Ia o ira na tamata era “sega mada ni kila eliu, a sa qai yaco dina na waluvu, ka kauti ira kece yani.”​—2 Pita 2:5; Maciu 24:38, 39.

Nida vakasamataka na lolovira ni bula vakayalo kei na itovo ena gauna oya, sa rauta mera na dau veiwalitaka na vuvale i Noa o ira na tamata domoqa era tiko veitikivi. Yaco tale ga me ratou vakacacani qai vakalialiai. Era nanuma na tamata ni ratou sa lialia. Ia, da raica ni a mana na nona dau veivakayaloqaqataki o Noa qai dau tokoni iratou vakayalo na nona lewenivale, ni a sega ni rawai iratou na itovo voravora, ivalavala dukadukali kei na nodra be na tamata tawavakabauta ena gauna oya. E vakaraitaka sara ga o Noa na nona vakabauta ena ka e tukuna kei na ka e vakayacora, yaco kina me vakalewai ira kina na kai vuravura ena gauna oya.​—Iperiu 11:7.

Vakabulai ena Waluvu

Ni bera ga vakalailai ni tau na uca, a tukuna na Kalou vei Noa me vodo ina waqa sa tara oti. Nira vodo kece na lewenivuvale i Noa kei ira na manumanu, a ‘sogota na katuba o Jiova,’ me tabonaka na nodra kaila ni veivakalialiai. Ni sa yaco mai na waluvu, era matalia tale na agilosi talaidredre ra qai bulata na veivakarusai. Ia vakacava o ira na kena vo? Cava tale, era kawaboko na veika bula kece ena vanua mamaca e taudaku ni waqa, wili kina o ira na Nefilimi! A bula ga o Noa kei na nona matavuvale.—Vakatekivu 7:1-23.

E sivi vakalailai na dua na yabaki na nodratou vodo tiko ena waqa o Noa kei na nona lewenivale. Eratou ogaoga ena nodra vakani ra vagunuvi na manumanu, na vakasavasavataki ni nodra benu, kei na nodratou vakila vinaka tiko na toso ni gauna. Na Vakatekivu e vola vakamatata kece sara na veitaravi ni ka a yaco ena Waluvu, me vaka na ivola ni soko, me vakaraitaka ga na dina ni kena itukutuku.​—Vakatekivu 7:11, 17, 24; 8:3-14.

Ena loma ni waqa, a sega ni vakabekataki ni a tuberi iratou na nona vuvale o Noa ena veika vakayalo kei na vakavinavinaka vua na Kalou. Ena vuku i Noa kei na nona vuvale a maroroi kina na itukutuku ni bula ni bera na Waluvu. De dua eratou dau vakayagataka na italanoa dina eratou kila se na itukutuku volai e tu vei iratou me yavutaki kina nodratou veivosaki ena gauna ni Waluvu.

Dua na ka na marau i Noa kei na nona vuvale ni ratou butuka tale na qele mamaca! Na imatai ni ka a cakava e a tara e dua na icabocabonisoro qai veiqaravi kina vakabete ena vukudratou na nona vuvale, me vakacabora na isoro vei koya a vakabulai iratou.—Vakatekivu 8:18-20.

“Me Vaka ga e na Gauna i Noa”

A kaya o Jisu Karisito: “Me vaka ga e na gauna i Noa, e na vaka tale ga kina na nona lako mai na Luve ni Tamata.” (Maciu 24:37, VV) O ira tale ga na lotu Vakarisito edaidai era dauvunautaka na ivalavala dodonu, ra uqeti ira na tamata mera veivutuni. (2 Pita 3:5-9) Nida raica na vakatautauvata oya, o na vakasamataka beka se cava sara mada e lewe tu ni vakasama i Noa ni bera na Waluvu. E nanuma beka ni tawayaga na nona vunau voli? A oca beka ena so na gauna? E sega ni tukuna na iVolatabu. A tukuni ga vei keda ni a talairawarawa o Noa vua na Kalou.

Oni raica rawa na veisotari ni tuvaki i Noa kei na noda ituvaki? Dina ga ni a sotava na veitusaqati kei na bula dredre ia a talairawarawa ga vei Jiova. Oya na vuna a vakatokai koya kina o Jiova me tamata yalododonu. Eratou a sega ni kila na vuvale i Noa se gauna cava ena vakayacora kina na Kalou na Waluvu, ia eratou vakadeitaka ni na yaco dina. Nona vakabauta na vosa ni Kalou o Noa e vakaukauataki koya ena nona cakacaka voli ena vica vata na yabaki kei na gauna e nanuma kina ni tawayaga na nona vunau. Io, e tukuni vei keda: “Ni sa vakabauta sa rere kina ko Noa, ni sa vakasalataka oti na Kalou e na vuku ni veika sa bera ni rairai mai, a sa taya e dua na waqa ko koya me vakabulai ira kina na nona lewe-ni-vale; a sa vakalewai ira kina na kai vuravura, ka yaco mei taukei ni veivakadonui sa yaco e na vakabuta.”​—Iperiu 11:7.

A rawata vakacava o Noa na mataqali vakabauta vaka oya? Kena irairai ni a tiko na gauna e dau vakasamataka kina na ka kece e kila baleti Jiova qai vakalaiva na kila oya me dusimaki koya. Sega ni vakabekataki, ni a dau masu vua na Kalou. Nodrau veikilai voleka kei Jiova e vaka sara ga ‘e lako vata kei na Kalou.’ Ni ulunivuvale, e dau marautaka o Noa me solia na gauna qai dau veikauaitaki vakayalololoma vei iratou na nona lewenivale. Oqo e vauci kina na nodratou qaravi vakayalo o watina, na tolu na luvedrau tagane, kei na dui watidratou.

Me vakataki Noa, era kila na lotu Vakarisito dina nikua ni na vakarau muduka o Jiova na ivakarau ni veika tawavakalou oqo. Eda sega ni kila na siga oya se na aua, ia eda kila ga ke da vakadamurimuria na nona vakabauta kei na nona talairawarawa o koya a “dauvunautaka nai valavala dodonu” eda na “vakabulai” kina.​—Iperiu 10:36-39, VV.

[Kato ena tabana e 29]

A Yaco Dina?

Era kumuna vata mai o ira na dauvulica na itovo ni tamata e 270 na italanoa ni waluvu mai na veiyavusa kei na veivanua kece. “E robota na vuravura taucoko na italanoa ni waluvu,” e kaya na dauvakadidike o Claus Westermann. “Me vaka ga na italanoa ni kena buli na vuravura, e rogoci ena itukuni ni veimatatamata kece. E kurabuitaki dina: ena veiyasa i vuravura eda na rogoca kina na italanoa ni waluvu levu a yaco ena dua na gauna makawa.” Era kila vakacava? E kaya e dua na vuku o Enrico Galbiati: “Na kena rogoci na itukuni me baleta na waluvu ena veivanua ra qai tu veiyawaki na kena tamata e vakatakilakilataka ni itukuni makawa oqo e itukutuku dina.” Ia, vei ira na lotu Vakarisito, na nodra kila ni o Jisu sara mada ga a tukuna ni a yaco dina na Waluvu me vaka e volai ena ivolatukutuku ni kawatamata, e bibi vei ira oqo mai na nodra vakadidike na vuku.​—Luke 17:26, 27.

[Kato ena tabana e 30]

Ra iTukuni Makawa Beka na Nefilimi?

Na itukuni ni nodra veiyacovi vakatawadodonu na veikalou kei ira na tamata—ra qai vakasucuma kina na “tamata qaqa” se “kaloutamata”—e dau rogoci vakalevu ena nodra itukuni makawa mai Kirisi, Ijipita, Ugarit, Hurrian, kei Mesopotemia. Era taurivaka na veikalou ena nodra itukuni makawa mai Kirisi na yago vakatamata ra qai rairai totoka. Era dau kana, gunu, moce, veiyacovi, veiba, veivala, veivecei, ra qai dau kucu. Dina ga nira vakatokai mera taucoko, ia era dau lawaki ra qai dau vakacaca. O ira na tamata qaqa me vakataki Achilles era kainaki nira dra veisola, era tamata ra qai ka vakalou tale ga. E soli vei ira na kaukaua e uasivia na kaukaua ni tamata ia era dau mate. O koya gona, na veika e tukuna na Vakatekivu me baleti ira na Nefilimi e vakavu vakasama vei keda ni rairai se tiko dina sara ga na yavu ni itukuni makawa vaka oya.