O Nuiqawaqawataka na Veisiga ni Mataka?

LEVU na ka e dau vakavuna nodra nuiqawaqawa e vuqa. Kena ivakaraitaki, levu era lomaleqataka na ka ena yaco ina veika bula era tu ena noda vuravura. Vakauasivi ni dau yaco vakalevu “na katakata sivia, cagilaba, waluvu, kama, kei na kena sa waicala totolo sara tiko na waicevata mai na veivanua liliwa, e dusia ni sa veilecayaki vakalevu na draki e vuravura,” e kaya na ivola na Time, 3 Epereli, 2006.

Ena Me 2002, e tabaka kina na United Nations Environment Programme e dua na itukutuku e kena ulutaga “Dikevi ni Veika Bula​—Tolu na iTabagauna.” Ra veivuke ena kena vakarautaki na itukutuku oqo e sivia na 1,000 na tamata era kila vinaka na veika bula ena noda vuravura. E kaya e dua na tabana ni itukutuku me baleta na ripote oqo: “Sa tu na noda vuravura ena dua na vanua leqataki sara, me dikevi gona vakabibi na vakatulewa e caka ni na tara na noda veikauloa, wasawasa, veiuciwai, ulunivanua, veimataqali manumanu, kei na veika bula era tu yavoliti keda baleta ena vakatau tiko kina na bula ni kawatamata ena itabagauna oqo, kei na veisiga ni mataka.”

Na ituvaki ni noda vuravura ena gauna oqo e vakavuna vakalevu na nuiqawaqawa. Era domobulataka na tamata e vuravura taucoko na nodra vakacaca na batikadi. E kaya na ivukevuke ni dairekita e qarava na tabana levu ni yamata vuni e Kenada: “Keimami moce vakaca ena bogi ena neimami leqataka na vakacaca e rawa ni yaco kei na neimami sega ni kila na gauna ena yaco kina.” Na saravi mada ga ni itukutuku ena retioyaloyalo ena yakavi e vakavuna na nuiqawaqawa!

So na uabula era dau gumatua ena cakacaka era leqataka de ra na vakacegui. Nodra dau vakasukai e vale na tamata cakacaka, sogo na veivale ni buli iyaya, veiqati e valenicakacaka, kei na kena sa sivia tale na ka era lavaka na itaukei ni cakacaka e sa lai vakavuna kina nodra sega ni nuidei na tamata cakacaka. Era nuiqawaqawa na itabagone de ra cati ira na nodra itokani. De ra nuiqawaqawataka tu na gone ni sega ni lomani ira na nodra itubutubu. Ia era raica vakacava na ituvaki ni vuravura era bula tu kina? Kaya e dua na tina e dau kauai: “Vei ira na gone era se sega ni qaseta na bula e rawa nira domobulataka na ivakarau ni bula ena taudaku ni nodra vuvale.” Levu tale ga na itubutubu era nuiqawaqawataka na kena cakayaco na ivakarau ni bula torosobu eda donuya tu oqo vei ira na wekadra lomani, vakauasivi o ira na luvedra.

Era dau vakila tale ga na nuiqawaqawa na itabaqase nira leqataka de ra na lutu ena ikabakaba se ra na buturaki e gaunisala. Io, era “rerevaka . . . na ka cecere, ka ra daurere lako e na gau ni sala.” (Dauvunau 12:5) E nuiqawaqawataki tale ga na tauvimate bibi. Na itukutuku ni matetaka, kenisa, kei na matedewa, ena rawa ni vakavuna noda lomaleqataka na mate vovou e sega tu ni kilai, e rawa ni tauvi keda se vakaleqa noda bula kei ira na noda lewenivuvale. Ni tauvimate se malumalumu e dua e dau bulabula vinaka qai dau cakacaka, sa da na lai lomaleqa kina de dewavi keda tale ga kei ira eda lomana. Dau rarawataki ni laurai votu sara ga e matadra na tauvimate ni sega nodra inuinui!

Ni levu gona na ka e dau vakavuna na noda nuiqawaqawa, rawa vakacava nida vakanamata ina veisiga ni mataka? Ena donu tiko ga vakacava na noda rai? Ena saumi na taro oqori ena ulutaga e tarava.

[iTaba ni Credit Line ena tabana e 3]

© Jeroen Oerlemans/Panos Pictures