‘Vakaruru ena Yaca i Jiova’

“Au na vakavoca ga . . . e dua na matatamata yalomalumalumu ra qai yalomalua, era na lai vakaruru sara ga ena yaca i Jiova.”​—SEFA. 3:​12, NW.

1, 2. Na draki ca vakaivakatakarakara cava e sa vakarau tarai keda kece qo?

KE TAUBI na uca ni o taubale tiko qai toka voleka na wavu, o rawa ni lai vakaruru ga ekea. Ia ke covulaca se cagilaba, o na sega ni taqomaki sara ena wavu oya.

² Ia e duatani na draki ca e sa voleka sara ni yaco qo, qai leqataki kina na bula ni kawatamata. Qori na ‘siga ni draki ca’ vakaivakatakarakara se na “siga [levu] i Jiova” ena tarai keda kece. Ia eda rawa ni kunea na vanua meda lai vakaruru kina. (Wilika Sefanaia 1:​14-​18.) Eda na cakava vakacava qori ena “siga ni cudru i Jiova” sa voleka sara qo?

Siga ni Draki ca ena Gauna Vakaivolatabu

3. Na “dobui” cava a yaco ena tini na yavusa e Isireli?

³ Ena tekivu na siga i Jiova ena nodra vakarusai na lotu lasu kece kei vuravura. Eda rawa ni kila na vanua meda lai vakaruru kina nida dikeva na kedra ivolatukutuku na dauveiqaravi ni Kalou ena gauna makawa. O Aisea a bula ena ikawalu ni senitiuri B.S.K., a vakatauvatana na nona lewai ira na tini na yavusa vukitani e Isireli o Jiova ina “dobui” ena sega ni drotaki rawa. (Wilika Aisea 28:​1, 2.) A vakayacori ena imatai ni gauna na parofisai qori ena 740 B.S.K. nira ravuta na kai Asiria na nodra vanua na yavusa na Ifireimi, e levu duadua ena yavusa e tini e Isireli.

4. A yaco vakacava e dua na “siga [levu] i Jiova” e Jerusalemi ena 607 B.S.K.?

⁴ A yaco na “siga [levu] i Jiova” e Jerusalemi kei na matanitu o Juta nira vakarusai na Isireli tawayalodina ena 607 B.S.K. A yaco na veivakarusai qori nira vukitani na lewe i Juta. Era vakarerei Juta kei na kena koroturaga o Jerusalemi na kai Papiloni ena veiliutaki nei Nepukanesa. Sa ra qai kere veivuke na kai Jutia ena “[i]vakaruru lasu,” ena nodra lai tovata kei Ijipita. Ia me vaka ga na cava e dau vakacaca, era qai yanaraka tale na “[i]vakaruru” oya na kai Papiloni.​—Aisea 28:​14, 17.

5. Na cava ena yaco vakailawalawa vei ira na dauveiqaravi ni Kalou ni vakarusai na lotu lasu kece?

⁵ Na siga levu i Jiova a yaco e Jerusalemi e ivakaraitaki ni lewa ena tau vei lotu ni veivanua vaKarisito vukitani nikua. Ena vakarusai tale ga o “Papiloni na Ka Levu,” na lotu lasu kece kei vuravura. Oti, sa na qai vaqeavutaki na ka e se vo tu ena ivakarau ca i Setani. Ia vakailawalawa, era na vakabulai na dauveiqaravi ni Kalou nira nuitaki Jiova.​—Vkta. 7:​14; 18:​2, 8; 19:​19-​21.

Veitaqomaki Vakayalo, Vakayago Tale Ga

6. Eda na taqomaki vakacava na dauveiqaravi i Jiova?

⁶ Era na taqomaki vakacava na dauveiqaravi ni Kalou ena gauna mada ga qo ni ivakataotioti? Eda na taqomaki vakayalo nida masuta da “vakananuma na yacana [na Kalou]” da qai gumatua ni qaravi koya. (Wilika Malakai 3:​16-​18.) Ia meda nanuma tiko ni sega ni rauta ga meda vakananuma na yacana. Eda wilika ena iVolatabu: “Nira na bula o ira kece era masuta na yaca i Jiova.” (Roma 10:13) Erau veisemati na noda masuta na yaca i Jiova kei na nona vakabulai keda. E levu na yalomalumalumu era sa raica rawa na kedra duidui o ira era sega ni qaravi Jiova kei ira na lotu vaKarisito dina era “vakananuma na yacana” nira dokai koya vakalevu, era nona iVakadinadina tale ga.

7, 8. Ena sala cava era taqomaki kina vakayago na lotu vaKarisito ena imatai ni senitiuri, e tautauvata vakacava qori nikua?

⁷ Eda na sega ni taqomaki wale ga vakayalo, e yalataka tale ga na Kalou nida na taqomaki vakayago. E kilai qori ena ka a yaco ena 66 S.K. nira kabai Jerusalemi na mataivalu ni Roma e liutaka o Sesio Qalusi. A parofisaitaka o Jisu ni na “vakalekalekataki” na gauna oya. (Maciu 24:​15, 16, 21, 22) A yaco qori nira vakasuka vakasauri mai na siti na mataivalu ni Roma, era “bula” rawa kina eso, o ira na lotu vaKarisito dina. Era dro rawa kina mai na siti kei na yasayasa voleka. Eso era takosova sara na Joritani ra lai vakaruru ena veiulunivanua ena tokalau ni uciwai.

⁸ E tiko na ka eda tautauvata kina kei ira na lotu vaKarisito qori. Era kunea na lotu vaKarisito ena imatai ni senitiuri na vanua mera vakaruru kina, eda na kunea tale ga na dauveiqaravi ni Kalou nikua na vanua meda vakaruru kina. Ia ena sega ni tuvanaki na vanua meda dro kece kina, nida tu e veiyasa i vuravura na lotu vaKarisito dina. Ia vakailawalawa, o ira “na digitaki” kei ira na nodra itokani yalodina era nuitaki Jiova kei na nona isoqosoqo e vaka na ulunivanua, era na bula ni vakarusai o lotu ni veivanua vaKarisito vukitani.

9. O cei e vakavuna me guilecavi na yaca i Jiova? Tukuna e dua na ivakaraitaki.

⁹ Ena yasana adua, e ganiti lotu ni veivanua vaKarisito me vakarusai ni vakavuna tale ga na nodra lecaika vakayalo na lewenilotu kei na nodra sega ni via vakayagataka na yaca ni Kalou. Ena veiyabaki ni 500 ina 1500 B.S.K., a vakayagataki vakalevu e Urope na yaca ni Kalou. Na yaca qori e volai ena va na matuavosa vakaIperiu qai vakadewataki vakalevu me YHWH (se JHVH), e ceuti ena sede, e matanikatuba, e volai ena levu na ivola kei na iVolatabu, e vakayagataki mada ga ena so na lotu Katolika kei na lotu Tawase. Ia sa kena ivakarau ena gauna lekaleka sa oti me bokoci na yaca ni Kalou mai na ivakadewa ni iVolatabu kei na so tale na sala e vakayagataki kina. Me kena ivakaraitaki, na ivola me baleta ‘na Yaca ni Kalou’ a volai ina nodra Bose kacivi na Bisovi ena June 29, 2008, qai vakauta na ivola qori na Congregation for Divine Worship kei na Discipline of the Sacraments. A tukuna na lotu Katolika ena ivola oya me sosomitaki ena “Turaga” na yaca ni Kalou ena kena ivakadewa cava ga e tiko. A vakarota na Vatikani mera kua ni vakayagataka se cavuta na lotu Katolika na yaca ni Kalou nira lagasere se masu ena gauna ni lotu. O ira tale ga na iliuliu ni lotu ni veivanua vaKarisito kei na lotu tale eso era sega ni vakatakilai koya na Kalou dina vei ira e milioni vakacaca na nodra lewenilotu.

Taqomaki o Ira Era Doka na Yaca ni Kalou

10. E rokovi vakacava nikua na yaca ni Kalou?

¹⁰ Kena veibasai sara eda cakava na iVakadinadina i Jiova, eda rokova da vakacaucautaka na yaca ni Kalou. Eda doka ena noda sega ni vakayagataka vakaveitalia. O Jiova e taleitaki ira era nuitaki koya, ena cakava na ka kece e gadrevi me veivakalougatataki, me veitaqomaki tale ga kina vei ira na nona dauveiqaravi. “Sa kilai ira era vakararavi vua.”​—Neumi 1:7; Caka. 15:14.

11, 12. O cei era doka na yaca ni Kalou e Juta makawa, o cei era cakava tiko qori nikua?

¹¹ Era vukitani e levu e Juta makawa, ia eso era ‘vakaruru ena yaca i Jiova.’ (Wilika Sefanaia 3:​12, 13.) A totogitaki Juta tawayalodina na Kalou ena nona vakatara me ravuti koya o Papiloni qai kauti ira vakavesu na lewena. Ia eso era lewe tu ni matanitu vukitani oya era vakabulai, me vakataki Jeremaia, Peruki, kei Epeti-meleki. O ira na kena vo era kau vakavesu era yalodina tiko ga. Ena 539 B.S.K., a liutaki ira na kai Mitia kei Perisia o Sairusi me ravuti o Papiloni. A vakarota tale ga o Sairusi mera lesu i nodra vanua na ivovo ni Jiu.

¹² A parofisaitaka o Sefanaia ni o Jiova ena vakalougatataki ira qai rekitaki ira era donuya na kena vakalesui tale mai na sokalou dina ena gauna oya. (Wilika Sefanaia 3:​14-​17.) E dina tale ga qori nikua. Ni tauyavu oti na Matanitu ni Kalou mai lomalagi, a vakabulai ira na ivovo ni lumuti o Jiova mai na nodra vakabobulataki tu vakayalo vei Papiloni na Ka Levu. E se rekitaki ira tiko ga qori o Jiova me yacova mai nikua.

13. Era sa sereki tiko mai na cava na lewe ni veivanua?

¹³ Era sa dro tale ga mai Papiloni na Ka Levu ra qai sereki mai na veivakabobulataki ni nona ivakavuvuli lasu o ira era nuitaka mera bula tawamudu e vuravura. (Vkta. 18:4) Koya gona, sa vakayacori ena kena ivakatagedegede levu cake nikua na Sefanaia 2:3: “Vakasaqarai Jiova, oi kemudou kece sa yalomalumalumu e na vanua.” Se ra nuitaka na bula e lomalagi se vuravura, o ira kece na yalomalumalumu mai na veivanua era sa vakaruru tiko ena yaca i Jiova nikua.

Sega ni Mana na Yaca ni Kalou

14, 15. (a) Na cava era nanuma eso ni rawa ni veitaqomaki? (b) Na cava me nanumi tiko me baleta na iyaya e volai kina na yaca ni Kalou?

¹⁴ Era nanuma eso na Isireli ni itataqomaki na valenisoro vei ira na meca. (Jere. 7:​1-​4) Ni se bera ni tara na valenisoro, era nanuma na Isireli ni nodra itataqomaki ena gauna ni ivalu na kato ni veiyalayalati. (1 Sam. 4:​3, 10, 11) A boroya o Constantine na Ka Levu ena nodra isasabai na nona sotia na matanivola vaKirisi na khi kei na rho, na imatai ni rua na matanivola ena icavuti “Karisito” ena vosa vaKirisi ni nanuma ena taqomaki ira na nona sotia ena ivalu. A vakabauti tale ga ni a tokara na isasabai e vakaraitaki toka ena tabana e 7 o Tui Gustav Adolph II mai Suwiteni, a vakaitavi ena 30 na yabaki ni veivaluvaluti mai Urope. E laurai levu na yaca “Iehova” e volai tu ena nona isasabai.

¹⁵ Eso na dauveiqaravi ni Kalou era taqomaki nira cavuta ena domoilevu na yaca i Jiova ni sagai ira na timoni. Ia me nanumi tiko ni sega ni mana na iyaya e volai kina na yaca ni Kalou se tiko kina na kaukaua me veitaqomaki e veisiga. Qori e sega ni ibalebale ni noda vakaruru ena yaca i Jiova.

Noda iVakaruru Nikua

16. Na cava na noda ivakaruru vakayalo nikua?

¹⁶ E noda ivakaruru nikua na vakacegu vakayalo eda vakila tu na dauveiqaravi ni Kalou. (Same 91:1) Ena veidusimaki ni “dauveiqaravi e yalodina e vuku” kei ira na qase ni ivavakoso, eda kila rawa kina na rai kei na itovo vakavuravura e rawa ni vakaleqa na vakacegu qori. (Maciu 24:​45-​47; Aisea 32:​1, 2) Kaya mada na domodomoiyau, vakasamataka na levu ni gauna eda sa vakasalataki kina ena leqa qori kei na noda taqomaki vakayalo nida muria na ivakasala qori. E vakavotui tale ga vei keda na rerevaki ni yalowele, ni rawa sara ga nida tagutuva kina na noda qaravi Jiova. E kaya na Vosa ni Kalou: “Na nodra sautu [“yalowele,” NW] na lialia era na rusa kina. Ia ko koya sa vakarorogo vei au ena tiko vinaka, ka na vakacegu ka sega ni rerevaka e dua na ka ca.” (Vkai. 1:​32, 33) Eda na vakacegu tiko ga vakayalo ke da saga me savasava tiko ga na noda itovo.

17, 18. Na cava e sa uqeti ira tiko e levu nikua mera vakaruru ena yaca i Jiova?

¹⁷ Vakasamataka tale ga na veiuqeti ni dauveiqaravi e yalodina e vuku me muri na ivakaro i Jisu meda vunautaka na itukutuku vinaka ni Matanitu ni Kalou ena veiyasa i vuravura. (Maciu 24:14; 28:​19, 20) A cavuta o Sefanaia na ka ena uqeti ira e levu mera vakaruru ena yaca ni Kalou ena nona kaya: “Ni’u na qai vukica na nodra vosa na veimataqali me vosa savasava, me ra masu kecega ki na yaca i Jiova, ka me ra qaravi koya e na lomavata.”​—Sefa. 3:9.

¹⁸ Na vosa savasava cava oya? Qori na ka dina me baleta na Kalou o Jiova kei na nona inaki e volai ena nona Vosa uqeti. E rawa ni tukuni ni o sa vakayagataka tiko na vosa savasava ni o tukuna na ka dina me baleta na Matanitu ni Kalou kei na sala ena vakalagilagia kina na yacana, ni o vakadinadinataka na cecere ni nona veiliutaki, ni o tukuna tale ga ena marau na veivakalougatataki tawamudu era rawa ni marautaka o ira na yalodina. E dua na iwiliwili levu era sa ‘kaciva tiko na yaca i Jiova’ ra qai ‘qaravi koya ena duavata’ ni levu sara era sa vosataka tiko na vosa savasava vakaivakatakarakara. Io, e milioni vakacaca era sa nuitaki Jiova tiko e veiyasa i vuravura.​—Same 1:​1, 3.

19, 20. A tawayaga vakacava ena gauna vakaivolatabu na vakanuinui ena “[i]vakaruru lasu”?

¹⁹ Era sega ni taqea rawa o ira na sega ni qaravi Jiova na leqa era dau sotava. E levu gona era vakararavi vei ira na tamata ivalavala ca nira vinakata sara ga me wali na nodra leqa. Eso tale era rai ina isoqosoqo vakapolitiki, me vaka ga na nodra kere veivuke na Isireli vei ira na veimatanitu voleka. Ia eda kila ni a tawayaga qori. E sega tale ga ni dua na matanitu vakapolitiki nikua se na Matabose kei Vuravura ena walia kece na noda leqa. E tawayaga gona meda vakararavi vei ira na isoqosoqo vakapolitiki ni parofisaitaka na iVolatabu nira “[i]vakaruru lasu.” E donu ke va tale ga qori na noda rai baleta era na rarawa ga o ira kece era vakararavi kina.​—Wilika Aisea 28:​15, 17.

²⁰ Sa vakarau yaco e vuravura na draki ca vakaivakatakarakara, na siga i Jiova. Ena sega ni veitaqomaki na ka kece e saga na tamata, ena sega tale ga ni veitaqomaki na iyau se na ivunivuni e vakarautaki ke yaco na ivalu vakaniukilia. E tukuni ena Aisea 28:17: “Na uca-cevata ena vakayalia sara nai vakaruru lasu; kei nai vunivuni, ena luvuci e na wai.”

21. Ena yaga vakacava vei keda na tikinivolatabu ni yabaki 2011?

²¹ O Jiova ena taqomaki ira dina na nona dauveiqaravi ena gauna qo kei na gauna se bera mai. E ivunivuni dina o Jiova, me vaka e laurai ena ibalebale ni yaca i Sefanaia, “Sa Vunia o Jiova.” E veiganiti kina me noda tikinivolatabu ni yabaki 2011 na ivakasala vuku: ‘Lai vakaruru ena yaca i Jiova.’ (Sefa. 3:​12) E rawa meda vakaruru ena yaca i Jiova ena gauna mada ga qo, e dodonu tale ga meda cakava qori da qai nuitaki koya vakatabakidua. (Same 9:​10) Meda nanuma tiko e veisiga na vosa veiuqeti qo: “Na yaca i Jiova sa vale-cecere kaukauwa: Sa dro kina na yalododonu, ka sa bula.”​—Vkai. 18:10.

O se Nanuma Tiko?

• Eda rawa vakacava ni vakaruru ena yaca i Jiova nikua?

• Na cava meda kua ni vakanuinui kina ena “[i]vakaruru lasu”?

• Na ivakaruru cava eda rawa ni vakanamata kina ena nuidei?

[Tikina bibi ena tabana e 6]

Tikinivolatabu ni yabaki 2011: ‘Lai vakaruru ena yaca i Jiova.’​—Sefanaia 3:​12.

[iTaba ni Credit Line ena tabana e 7]

Thüringer Landesmuseum Heidecksburg Rudolstadt, Waffensammlung “Schwarzburger Zeughaus”