‘Ena Ulunivanua O na Kelia Mai Kina na Kopa’

A CIQIMAKI toka ena vatu e dua na ka e olo tu ena kuta, e kune na iyau qori ena Maji 1961. E tu e loma e sivia e 400 na iyaya kopa. E okati kina na isala vakatui, matanakilagi, iyaya ni matai, qanuya kei na so na iyaragi. Era na kauai sara ena iyau qori na dau wili iVolatabu ena vuku ni ka e volai ena Vakatekivu 4:22 me baleti Tupali-keni, “a nodrai vakavuvuli kecega na matai ni parasa [“kopa,” NW] kei na aironi.”

Era vakataroga e levu se kau mai vei na iyau kopa a laurai ena barinisavu mai Jutia. Eda vakadeitaka mai na vakadidike qori ni rairai dau buli na iyaya kopa ena gauna vakaivolatabu.

QARA KOPA ENA VANUA YALATAKI

Nira vakarau curuma na vanua yalataki na Isireli, e tukuna vei ira o Mosese: “Ko ni na kelia na uma parasa [“kopa,” NW] mai na kena veiulu-ni-vanua.” (Vakarua 8:​7-9) E vica na vanua e Isireli kei Joritani e dau caka kina na keli kopa kei na vakawaicalataki kopa ena gauna makawa, me vakataki Feinan, Timna kei Khirbat en-Nahas. Na cava e laurai ena vanua qori?

E laurai e Feinan kei Timna na qara vovodea ni keli kopa ena loma ni 2,000 na yabaki. E rawa ni laurai tale ga nikua ena vanua oya na tikitiki ni vatu e waki tu kei na kopa. Era cakacaka vakaukaua na dau keli kopa ena gauna makawa mera voroka na vatu mera kauta tani mai na kopa. Ni sa lailai na kopa ena vanua vovodea, era sa qai vakayagataka na iyaya kaukamea mera kelia vakatitobu na qara kei na tanala. E volai ena ivola i Jope na mataqali kelikeli va qori. (Jope 28:​2-11) E cakacaka oca dina, sa rauta mera dau totogitaki mera lai cakacaka ena qara ni kopa mai Feinan na dau basulawa era vesu ena matanitu o Roma, donuya na ikatolu ina ikalima ni senitiuri S.K.

E kune mai Khirbat en-Nahas (kena ibalebale “iVovo ni Kopa”) e levu na benu ni kopa vakawaicalataki. E dusia qori na levu ni kopa e dau vakawaicalataki e kea. Era vakabauta na dauvakadidike ni dau kau e kea na vatu e waki vata tu kei na kopa e keli mai na qara ni kopa e Feinan kei Timna. E dau vakayagataki na pamu ni cagi butuki me rawa ni waqa vinaka na qilaiso me yacova yani na 2,200 na dikiri na kena katakata me vakawaicalataki kina na kopa mai na vatu, ena caka tiko qori ena walu ina tini na aua. Ni vakawaicalataki e lima na kilo na kopa e waki vata tu kei na vatu, ena rawati e rauta ni dua na kilo na uma kopa e buli kina na iyaya kopa.

VAKAYAGATAKI NI KOPA E ISIRELI MAKAWA

E vakaroti ira na Isireli o Jiova ena Ulunivanua o Saineai me vakayagataki na kopa era kelia ena tara ni valeniveitavaki kei na valenisoro mai Jerusalemi. (Lako Yani, wase 27) Era rairai kila tu na Isireli na buli iyaya kaukamea ni bera nira kau vakavesu i Ijipita se ra lai vulica sara ga e kea. Nira tu ena vanualiwa, era vakawaicalataka na kopa mera bulia kina na ivakatakarakara ni bulumakau. Era bulia tale ga na iyaya kopa e vakayagataki ena valeniveitavaki​—me vaka na taqi lelevu, kuro, isivi, kei na iqila se icula.​—Lako Yani 32:4.

Ena dua na gauna e muri, nira yaco yani i Pinoni (sa o Feinan nikua), na vanua e levu kina na kopa, era kudruvaka na Isireli nira sa oca na kana mana, e sega tale ga na wai. Mani totogitaki ira o Jiova ni tala yani na gata poisoni ra qai mate kina e levu. Nira veivutuni na Isireli, sa qai vakaroti Mosese o Jiova me bulia ena kopa e dua na ivakatakarakara ni gata poisoni me biuta ena dua na kau. E tukuni: “Kevaka sa katia e dua na tamata na gata, ni sa raica na gata parasa [“kopa,” NW] ko koya, sa bula kina.”​—Tiko Voli mai na Lekutu 21:​4-10; 33:43.

VAKAYAGATAKA NA KOPA O TUI SOLOMONI

E vakayagataka o Tui Solomoni e dua na iwase levu ni kopa ena ukutaki ni valenisoro e Jerusalemi. Dua na iwase levu ni kopa qori a rairai kauta mai Siria o tamana o Tevita me nona itokinivalu. (1 Veigauna 18:​6-8) Na “taqi levu parasa [“kopa,” NW]” se taqi levu era dau sasavui kina na bete, e rawa ni tawa kina e 66,000 na lita na wai qai 30 na tani na kena bi. (1 Tui 7:​23-26, 44-46) E tu e katuba ni valenisoro e rua na duru kopa vakaitamera. E vakalomana tu qai 7.5 na sedimita na vavaku ni dagona, 1.7 na mita na kena raba, 8 na mita na kena balavu, qai tu e dela ni duru na iukuuku e 2.2 na mita na kena cere. (1 Tui 7:​15, 16; 2 Veigauna 4:17) E vakatubuqoroqoro dina nida vakasamataka na levu ni kopa e vakayagataki ena ukutaki ni valenisoro.

E dau vakayagataki tale ga na kopa ena bula ni veisiga ena gauna vakaivolatabu. Kena ivakaraitaki, eda wilika na itukutuku ni iyaragi, ivesu kopa, iyaya ni vakatagi, kei na katuba kopa. (1 Samuela 17:​5, 6; 2 Tui 25:7; 1 Veigauna 15:19; Same 107:16) A vakamacalataka o Jisu na ilavo “kopa” me biu ena taga ilavo. Na yapositolo o Paula e tukuni “Alekisada na matai ni kopa.”​—Maciu 10:9; 2 Timoci 4:14.

Era se saga tiko ga na dauvakekeli kei na daunitukutuku makawa mera kila se kau mai vei na iyau kopa ena gauna vakaivolatabu kei na veika e baleta na iyau talei na Nahal Mishmar. Ia eda vakadeitaka mai na itukutuku vakaivolatabu nira a taukena na Isireli e dua na “vanua vinaka, . . . [era] na kelia na uma parasa [“kopa,” NW] mai na kena veiulu-ni-vanua.”​—Vakarua 8:​7-9.