Coqa e Gaunisala—O na Taqomaki Vakacava?
“Au sega ni se bau coqa vakadua, au sega kina ni leqataka na vakacalaka e gaunisala.” “Era dau vakacalaka ga na draiva gone kei ira na dau vakau lori vakalialia.” E levu na draiva era nanuma nira na sega ni coqa. E vaka beka oqori na nomu nanuma? O na sega beka ni coqa?
E SO era kaya ke o bula tiko ena vanua sa vakatorocaketaki oti o na rairai mavoa beka ga vakadua ena vakacalaka e gaunisala ena nomu bula taucoko. Ia, e dau tini sara ina mate e levu na vakacalaka vaka oqori. E veiyabaki e vuravura raraba e sivia na veimama na milioni na tamata era mate ena coqa e gaunisala. Ena yabaki sa oti e levu vei ira na mate vakacalaka era a rairai sega ni namaka. Na cava beka o rawa ni cakava mo kua ni coqa kina? Mo dau qaqarauni. Raica mada na sala o rawa ni qaqarauni kina mo kua ni coqa ni o sa qase se ni o dau sosovu.
Ni Sosovu o Draiva
Era kaya e so na kenadau ni via tautauvata ga na rerevaki ni draiva e dau sosovu kei koya e dau mateni. E kainaki ena ivolatukutuku ni vakavuna tiko vakalevu na coqa na sosovu. Se qai tukuni wale tiko ga oqo ena Fleet Maintenance & Safety Report, ni loma ni dua na yabaki ena veiya12 na dau vakau motoka mai Norway e 1 e dau sosovu ni draiva tiko. E kaya na niusiveva The Star mai Johannesburg, e Sauca Aferika, nira vakavuna e dua na ikatolu ni coqa ena vanua oya na draiva era dau dadaga. Na itukutuku tale ga mai na veivanua e vakaraitaka nira dau dadaga na draiva ena veivanua kece. Na cava era dau sosovu kina e levu na draiva?
Na bula osooso nikua e dua tiko na vu ni leqa. E se qai volatukutukutaka ga oqo na ivoladraudrau na Newsweek ni sa rairai “lailai mai na dua veimama na aua na nodra moce ena bogi” na lewe i Mereke “ni vakatauvatani kei na ika20 ni senitiuri ia na leqa oqo ena rairai ca sara vakalevu.” Baleta? Ena ivola tiko ga oya e kaya kina na vuniwai ni moce o Terry Young: “Era kaya na tamata ni rawa ni calati na moce. Era dau nanuma ni kevaka o moce ga vakalailai, oqori sa ivakatakilakila ni o tamata dau cakacaka o qai gugumatua.”
E tukuni tale ga ni gadrevi vua e dua me moce ena rauta ni ono veimama ina ciwa na aua ena dua na bogi. Ke sega, ena “lailai na nodra gauna ni moce.” E kaya e dua na ripote mai na AAA Foundation for Traffic Safety: “Ke sivia nomu yadra ena dua na macawa ni cakacaka ena 30 ina 40 na miniti, sa na tubu ena muanimacawa na levu ni gauna e dodonu mo moce kina ena 3 ina 4 na aua, qai vakalevutaka na via moce ena siga.”
O na rairai sega ni moce vinaka ena so na bogi. Baleta beka ni o qarava na gone e tauvimate se so tale na ka o sega ni levea rawa. Ena vakavuna nomu sosovu ena siga e tarava ni o draiva. Na cava mo cakava ke yaco oqo?
Na veika e dau nanumi ni na kauta laivi na via moce me vaka na gunu kofi, dola ni iloilo ni motoka, mama drega se kana kakana e levu na kena isaluaki ena rairai sega ni tarova nomu sosovu. E sega sara ga ni dua vei ira oqori e kena iwali. E gadrevi ga mo moce. O koya gona, saga mo moce ga vakalailai. E vakatura na New York Times: “Me kua ni sivia e 30 na miniti nomu moce; ke sivia o na moce lutu qai dredre nomu vakayadrati.” Ena rairai vakabera nomu yacova na vanua o lako tiko kina, ia o na rawa ni bula balavu.
Na ivakarau ni nomu bula e rawa ni vakavuna mo draiva dau sosovu. Dau levu beka na nomu yadrava na Internet se sara porokaramu ni retioyaloyalo ena bogi? O dau tiko beka ena vanua ni veivakamarautaki me yacova na mataka ni siga e tarava? Kua ni vakalaiva na veika oqori mo sega kina ni moce. A vakabibitaka na yaga ni “vakacegu” na tui vuku o Solomoni.—Dauvunau 4:6.
Kenadau ia Era sa Qase
Dau vakawasoma mera matai ena draiva na sa qase. Dua tale nira dau qaqarauni ra qai kila tale ga na ka era rawa ni cakava. Ia, era sega ni galala mai na coqa. Era na rairai sotava vakawasoma na coqa nira sa qase tiko mai. E volaitukutukutaka na ivola ni Mereke na Car & Travel: “E 9 na pasede na lewe i vuravura era sivia na yabaki 70, ia era vakavuna e 13 na pasede ni mate e gaunisala.” E ka ni rarawa ni sa qai tubu tiko ga na kedra iwiliwili na draiva qase era coqa.
Raica mada na ivakaraitaki i Myrtle, e yabaki 80.a E sivia na 60 na yabaki na nona draiva qai se sega vakadua ni bau coqa. Ia, e tautauvata ga kei ira tale e so, ni sa tarai koya tiko na revurevu ni nona yabaki ni bula—o koya e rawa ni vakavuna na vakacalaka e gaunisala. E se qai kaya wale ga oqo ina Yadra!: “Sa dredre na veika kece ni o sa qase [wili kina na draiva].”
E taqomaki koya vakacava ena coqa? E kaya o Myrtle: “Au sa veiveisautaka na ka au cakava ena veiyabaki sa oti me veirauti ga kei na yabaki ni noqu bula.” Kena ivakaraitaki, sa sega ni dau draiva vakalevu ena bogi. Na veisau lalai oqo e vinaka tiko ga kina na ivakarau ni nona draiva.
E dina ni dau dredre vua na tamata me ciqoma ni sa qase ia ena sega ni levea rawa. (Dauvunau 12:1-7) E basika e levu na mate, ena berabera noda vakasama, qai buawa na matada, na ka kece oqo e vakadredretaka na draiva. Ia ni sa qase e dua e sega ni kena ibalebale me sa kua ni draiva. E bibi ga me kila vinaka o draiva na ka e cakava tiko. Ena vinaka na ivakarau ni noda draiva ke da kila ni sa veisau tiko na ituvaki ni noda bula kei na noda cakava na veiveisau e veiganiti kaya.
O na rairai sega beka ni kila, ia e sa veisau tiko na kaukaua ni matamu. Ni toso nomu yabaki sa na lekaleka nomu rai qai gadreva na matamu e levu na rarama. E kaya e dua na ivola e kena ulutaga The Older and Wiser Driver: “Me vakatolutaki na rarama vua na draiva yabaki 60 me qai tautauvata kei na nona rai e dua na itabagone, ia ena vakaruataki tale ga na dede ni gauna ena taura me kila na veisau mai na rarama me lai buto.” Na veiveisau gona ni ka e rawa ni raica na mata oqo e rawa ni vakadredretaka na draiva ena bogi.
O Henry e yabaki 72 qai vinaka tu ga na ivolatukutuku ni nona draiva ena 50 vakacaca na yabaki sa oti. Ni toso tiko nona yabaki, e vakila ni dau dredre me raica na cina serau ni motoka erau veisivi. Ni lai vakadikevi na matana, e vinakati me veisau na nona matailoilo ina dua e rawa ni vakalailaitaka na serau ni cina ena bogi. E kaya o Henry: “Sa sega tale ni dredre na draiva ena bogi.” Ena veisau lailai mada ga oqo e vakila o koya na duidui levu ena gauna e draiva kina. Vei ira tale e so, me vakataki Myrtle, ena vinaka mera sa kua tale vakadua ni qai draiva ena bogi.
O ira na qase e dau berabera nodra vakasamataka na ka me caka. Era rawa ni vuku qai yalomatua sara na qase mai vei ira na gone. Ia, nira sa qase tiko, ena taura tale ga na gauna mera vakasamataka kina na ka. Oqo e vakadredretaka na draiva, baleta ni dau veiveisau na lawa kei na ituvaki ni gaunisala. Me dau dikevi vakatotolo na veiveisau oqo, me rawa ni vakatulewataki kina vakatotolo na ka me caka ke gadrevi vaka kina.
E volatukutukutaka na ivola na Car & Travel: “Era dau coqa vakalevu na qase nira tovolea mera vakamuria na lawa ni gaunisala.” Baleta? E tomana na itukutuku oqo: “E kena irairai nira dau sasaga mera vakasamataka mada e liu na draiva qase na veisau e dodonu me caka, oya mai na imawi se na imatau ni bera nira qai takoso ena dua na basoga ni sala.”
Na cava o rawa ni cakava ena ituvaki vaka oya? Mo qaqarauni ni o volekata na veibasoga ni sala. Vakamatauni iko mo dau rai vakarua ni bera ni o toso tale. Mo dau qarauna vinaka sara ni o vakarau gole ina dua na basoga ni sala. E rawa ni vakarerevaki toka na gole ina basoga ni sala, vakalevu ke o kosova na laini era lako tale tiko ga mai kina na motoka.
Mai Mereke e 40 na pasede ni mate vakacalaka e yaco nira gole ina imawi ena veibasoga ni gaunisala o ira na draiva sa sivia na yabaki 75. E vakatura na AAA Foundation for Traffic Safety vei ira ena vanua oya: “E rawa ni o vakamuri gaunisala balavu mo gole kina vaka tolu ina imatau mai na nomu gole ga vakadua ina imawi.” O na rawa sara ga ni muria na kena ivalavala oqori ena vanua o tiko kina. Nomu vakavakarau tale toka ga yani o na rawa ni levea na basoga ni gaunisala e vakarerevaki qai dredre.
Nomu Vakatulewa
Na cava e rawa ni vukei iko ena nomu draiva? O rawa ni kerea mo drau vodo vata kei na dua na nomu itokani se lewe ni nomu vuvale me vakalewa nomu draiva. Mo qai vakarogoca vinaka na ka e tukuna. O na rairai via vuli draiva tale vakavinaka. E levu na isoqosoqo ni draiva era vakarautaka na vuli me ganiti ira vakatabakidua na sa qase. Ni o voleka ni coqa vakadua se vakarua e sa vakaraitaka sara tiko ga na kena sa sega ni vinaka me vaka e liu na nomu draiva.
Na kena dina ga, ni vinaka mo sa kua ni draiva. Ena rawa ni dredre toka na vakatulewa oqo. O Myrtle a tukuni taumada, e kila ni sa na sega tale ni draiva ena dua na siga. Ni sa voleka mai na siga oya, e dau vakamatauni koya me vodo vata kei ira tale e so. Na cava e kaya ni dua tale e draivataki koya? E kaya: “Au vodo ga qai sega niu leqataka na draiva.”
Ni o vakasamataka vinaka na tikina oqori, ena rairai vaka tale ga oya nomu nanuma. E dau ka ni marau me dua o drau salavata ni o lai volivoli, o lai cakava ga vakatotolo e dua na ka, se nomu lai sota kei na dua se o lai soqoni. De rawa sara ga ni draivataki iko ga ena nomu motoka o nomu itokani. Ena vinaka cake qai ka ni marau mai na nomu draiva taudua ga. Ke tiko na basi, e rawa ni o vakayagataka. Nanuma tiko ni sega ni vakatau ina nomu kila na draiva na kemu yaga, ia na nomu itovo vinaka ga vei ira na nomu vuvale, nomu itokani, kei na Kalou.—Vosa Vakaibalebale 12:2; Roma 14:18.
Se o mani qase se gone, sa dede nomu draiva se o qai tekivu ga, e rawa ni o coqa e gaunisala. Mo kila tiko na bibi ni draiva. Qarauna vinaka sara mo kua ni sotava e dua na vakacalaka e gaunisala. Ni o cakava oqori, o na taqomaki iko kei ira tale na so ena vuqa tale na gauna ni vodo motoka e se bera mai.
[iVakamacala e ra]
a Sa veisau na yaca.
[iYaloyalo ena tabana e 18]
Me levu nomu gauna ni moce ena bogi
[iYaloyalo ena tabana e 19]
O rawa ni bera ni o moce vakalailai ia o na bula kina
[iYaloyalo ena tabana e 19]
Era kila vinaka na draiva o ira na qase ia era sotava tale ga e so na ka dredre
[iYaloyalo ena tabana e 20]
E tiko na yaga ni noda dau vodo vata kei ira tale e so