Vakarau Oti “Na Leqa e Colati Galugalu”!

“NIDA vakatauvatana na noda bula kei na gauna lekaleka sa sivi, eda rawa ni kaya nida sa sautu ena kakana ena gauna oqo. . . . Sa veirauti na kakana . . . ia e se vatavatairalagotaki tu ga.” Oqori na ka e kaya e dua na vakadidike mai na World Health Organization (WHO). Ke dina, na cava sara mada e vu ni kanavakaca?

“Na leqa levu ga, oya ni sega ni vakarautaki se wasei vakatautauvata na kakana,” e kaya na WHO. “E rarawataki ni dau kune vakavuqa ena vanua se qai vakatorocaketaki tiko, ia e vanua bulabula, nira wadra vinaka tu ga na dravudravua era ligalala​—qai lala tale tu ga na ketedra​—sa volitaki i vanua tani e dua na iwase levu ni vuaniqele. Macala ni dua na iwiliwili lailai era na rawailavo kina ena loma ni dua na gauna lekaleka, ia vei ira e levu, ena dua na gauna balavu na kena tatara tu na leqa.” E vakaraitaka kina na isoqosoqo na Food and Agriculture Organization (FAO) ni Matabose kei Vuravura ena dua na vakadidike e se qai caka wale ga oqo ni ‘duanaikalima ni tamata vutuniyau duadua’ e vuravura ‘era kania e 45 taucoko na pasede ni ika kei na lewenimanumanu e rawati; ia vei ira na duanaikalima ni tamata dravudravua duadua e vuravura era kania ga e 5 na pasede.’

Ena yasana adua, e kaya na United Nations Children’s Fund, “ni vakavuna tale ga na kanavakaca nodra sega ni vuli vinaka na tamata kei na kena sega ni vakarautaki vei ira na ivakamacala veiganiti.” E kuria: “Ena sega ni wali rawa na kanavakaca ke sega na kena ivakamacala matata, qai sega tu na porokaramu ni vuli me veituberi.” Ia, ena dua tale na vakasama, na kanavakaca e vakamalumalumutaka na tamata qai latia na nona sasaga me vuli vinaka​—me sa qai tadre ga kina na bula.

Lewadodonu kei na Veinanumi

Dina ni rarawataki na levu ni ka e vakalatilati, ia era sega ni yalolailai kina e levu na kenadau. Me kena ivakaraitaki, e kaya ena dela ni vakanuinui vinaka na dairekita levu ni FAO, o Jacques Diouf: “Au raitayaloyalotaka tu ni na yaco mai na gauna ena vuravura oqo me na veirauti na kakana bulabula e veisiga vei ira na turaga, marama kei ira na lalai. Au raitayaloyalotaka tale tu ga na kena sa na vakalailaitaki na duidui levu e koto ena kedra maliwa na vakavatu kei ira na dravudravua; ena yaco na veiciqomi qai sega na veivakaduiduitaki; na yaco ga na veisaututaki, sega na veivala vakamatatamata; ena taqomaki noda vuravura, na sega ni benuci; ena yaco na tiko vinaka e vuravura, qai sega kina na yalolailai.”

Me vaka ga eda sa raica oti mai, ena sega wale ga ni vakavatukana na inuinui oqori ena vakalevutaki ni itei kei na wasewasei ni kakana. Ni gadrevi tale ga na vakatulewa dodonu kei na yalo ni veinanumi. Ia, na itovo vakasakiti oqori e sega ni laurai vei ira na cicivaki bisinisi edaidai.

E rawa beka ni muduki na leqa lelevu oqo me vaka na kocokoco, dravudravua, veileti kei na sega ni veinanumi me vakaoti kina na kanavakaca ena vuravura oqo? Se tadra wale ga na vakanuinui oqo?

Na Kena iWali Duadua Ga

E kaya na iVolatabu me kua nida kurabuitaka na tete ni yalo e vakavuna na kanavakaca. E kaya kina na Vosa ni Kalou: “Ena iotioti ni veisiga ena yaco e so na veika dredre. Era na dau lomani ira wale ga na tamata, era na dauvinakata na ilavo, . . . era na caca veiwekani, era na sega ni daurawa na yalodra, . . . era na daucati ira na tamata vinaka, . . . sa nodra ga na lotu vakarairai, e sega vei ira na kena dina.”​—2 Timoci 3:1-5, NW.

E rawa beka ni vakaotia na tamata na mataqali itovo ca vaka oqori, me sega ni veivuke kina na Kalou? Ena rairai sega ni vaka kina. De dua o sa na raici ira e so era veiliutaki nira dina ena nodra sasaga ena kena wali na leqa ni lewenivanua. Ia, ke mani vakacava na taucoko ni nona sasaga e dua e veiliutaki, e sega li ni rawa nira vakaseva e so tani tale ena nodra sega ni veinanumi, ra kocova na ilavo, se malumalumu sara ga vakatamata?​—Jeremaia 10:23.

Ia, na kena iwali e sega ni vakawale ga na ka me tatadrataki tu. E yalataka na iVolatabu ni na vakaotia vakadua na Matanitu ni Kalou na sega ni lewadodonu kei na leqa tale e so e tara tu na kawatamata edaidai.

Na inuinui totoka oqo e kainaki vei keda ena Aisea 9:6-7: “Ni sa sucu mai e dua na gone me noda, sa soli mai vei keda e dua na gonetagane: ena vakatau kivei koya na lewa; ena vakatokai na yacana ko Veivakurabuitaki, nai Vakavuvuli, na Kalou kaukauwa, na Tama ni gauna tawa mudu, na Tui ni Sautu. Ena sega ni oti na kena tubu na nona lewa kei na sautu, e nai tikotiko vakaturaga i Tevita, kei na nona matanitu, me vakataudeitaka, ka vakaukauwataka e na lewa dodonu kei nai valavala dodonu mai na gauna oqo ka yacova na gauna kecega. A lomakatakata i Jiova ni lewe vuqa ena vakayacora na ka oqo.”

Oqori tale ga na Matanitu vata ga e dau masulaki ni cavuqaqataki na masu ni Turaga qai kerei vua na Kalou, “me yaco mai na nomuni Matanitu.” (Maciu 6:9, 10, VV) Dikeva tale ga ni a tukuna o Aisea ni “lomakatakata i Jiova ena vakayacora na ka oqo.” Io, e dau vinakata dina na Kalou o Jiova me solia vei ira na tamata na veika e gadrevi mera bula kina. E sa vakarautaka tu vakamaqosa na vuravura oqo me veirauti na kakana e vakatubura.

E tukuni me baleti koya ena Same 65:9-13: “O ni sa talevi vuravura, ka sa vakasuasuataka: o ni sa vakavutuniyautaka e na uciwai ni Kalou, ko ya sa sinai tu kina na wai; o ni sa solia vei ira na sila, ni kemuni sa vakarautaka oti na vanua. O ni sa vakasuasuataka vakalevu na kena bukebuke; o ni sa vakatauca na uca ki na kena tova; o ni sa vakamalumalumutaka e na uca; o ni sa vakalougatataka na ka e tubu kina. . . . . Sa robota na vanua veico na sipi; ia na veibuca sa roboti tu e na sila.”

Io, na Dauveibuli duadua ga o Jiova e dau vakarautaka vua na kawatamata na isolisoli levu. E ‘solia na kedra na kabula kece ga qai sega ni mudu na nona loloma.’​—Same 136:25.

Eda rawa ni vakadeitaka ni Matanitu ni Kalou ena ruku ni veiliutaki i Karisito ena karoni ira kece na tamata. Me vaka e kaya na iVolatabu: “Sa tu e vuravura e na dela ni veiulu-ni-vanua na sila e qumi rawarawa ga.” Ena qai wasea tale ga vakavinaka o Jisu Karisito “ni sa vakabula ko koya na dravudravua ni sa tagi; kei koya sa vakararawataki ka sa sega e dua me vukei koya. . . . Ka vakabula na yalodra na dravudravua.” (Same 72:12, 13, 16) Mo yaloqaqa gona! Na “leqa e colati galugalu” oqo e sa vakarau oti vakadua.

[Tikina bibi ena tabana e 11]

“E rawa ni vakaoti na waloloi kei na kanavakaca. Sa tu na ka me tarova. Na ka ga ni bolebole . . . ni na vinakati e ke na yavala, ena matanitu e sotava tiko, vaka kina na nodra veitokoni na vo ni veimatanitu e vuravura.”​—World Health Organization

[iYaloyalo ena tabana e 10]