Ra Sega ni Kauai na Tama​—Na Leqa e Sotavi Vakalevu

E SA tubu tiko ga na iwiliwili ni tama era biuta tu na nodra vuvale. Ena mua ni veiyabaki ni 1990, na niusiveva na USA Today e vakatokai Mereke “me vanua e levu duadua kina na iwiliwili ni vuvale era sega ni vakatamani.” Ia, na leqa oqo e sa roboti vuravura raraba.

Tauri Brazil mada, e vakaraitaka na ripote a tauri rawa ena nodra wiliki na lewenivanua ena yabaki 2000, nira le 44.7 na milioni na vuvale era tu e kea, ia e 11.2 na milioni na veivuvale oqori era veiqaravi ga kina na yalewa. Mai Nicaragua, e 25 na pasede na iwiliwili ni gone e susugi ira ga o tinadra. Mai Costa Rica, e tubu mai na 21.1 na pasede ina 30.4 na pasede ena veiyabaki ni 1990 na iwiliwili ni gone e sega ni via kilai ira o tamadra.

Na iwiliwili e tauri rawa mai na tolu na vanua oqo e ivakaraitaki lailai ga ni kena sa takalevu tu e vuravura na leqa oqo. Meda raica mada e dua tale na sala era sega ni kauai kina na tama.

Era Tiko e Vale, ia Ra Sega ga ni Kauai

Yalovinaka raica na kato “Tata, O na Lesu Tale Mai?” O Nao, e sa yabaki 23 ena gauna oqo, e kaya: “Niu se bera ni vuli, e tu tu yadua au qai dau raici Tata. Dua na siga ni vakarau biubiu me lako, au mani tarogi koya, ‘O na lesu tale mai se sega?’ ”

Na mataqali veimaliwai gona e sotava o Nao vei tamana, e uqeta na dauvolaivola ni Poladi o Piotr Szczukiewicz me kaya: “Dina ni bibi o tama ena vuvale, ia e dau yali vakavuqa.” E levu na tama era tiko vata kei na nodra vuvale qai qaravi ira vakailavo. Ia, me vaka na ka e kaya na ivola vakavaranise na Capital, “e vaka ni dua ga na cakacaka era sa kauaitaka vakalevu na tama, oya mera vakarautaka na kedra kakana na nodra vuvale. Ra sa sega ni kauai ena nodra vakavulici na luvedra.”

Vakavuqa, e tiko o tama e vale, ia ena sega ga ni kauai sara vakalevu ena bula vakavuvale. E dau tu tani na nona vakasama. “Ke mani tiko [o tama] kei ratou na nona vuvale,” e kaya na ivola vakavaranise na Famille chrétienne [Vuvale Lotu Vakarisito], “e rawa ni tu tani na nona vakanananu.” O koya gona, e dina ni tiko vata kei ratou na nona veitinani, ia na cava na vuna e levu kina na tama nikua e dau tu tani nodra vakasama, ra qai sega ni kauaitaka sara na veika e vauca na bula ni nodra vuvale?

Me vaka e vakamacalataka na ivola vata oqori, na vuna levu ga nira “sega ni kila na itavi dina vakatama se tagane vakawati.” Levu vei ira era nanuma ni nona itavi ga na tama vinaka, oya me rawata e dua na cakacaka e veirauti na kena isau. Me vaka e kaya na dauvolaivola ni Poladi o Józef Augustyn, “e levu na tama era nanuma ke ra sa soli ilavo tiko ina vuvale, era okata oya me itubutubu vinaka.” Ia oqori e dua wale ga na basoga ni nodra itavi vakatama.

Na kena dina, o ira na gone era sega ni okata me tama vinaka o koya e levu na ilavo e rawata se ni saulevu na iloloma e volia. Era gadreva na gone​—e dua na ka e talei cake mai na iloloma vakayago​—oya na nodra loloma, gauna, kei na veikauaitaki i tamadra. Oqori na ka era taleitaka dina.

Me Dikevi Koya Tale Mada

E kaya e dua na ripote mai na Central Council for Education mai Japani, “mera dikeva tale mada na tama na ivakarau ni nodra bula, ni sa rui sivia na nodra kauaitaka ga na nodra cakacaka.” Na taro e votu, Ena yalorawarawa beka e dua na tama me veisau ena vuku i luvena? Na niusiveva ni Jamani na Gießener Allgemeine a tabaka e dua na vakadidike a caka ena nodra vakatarogi na tama, e levu vei ira era vakaliuca ga nodra cakacaka, sega ni o ira na luvedra.

Era dau rarawataka sara vakalevu na gone nira raica ni vaka me sega soti ni kauaitaki ira o tamadra. E nanuma vinaka tu o Lidia, sa yabaki 21 ena gauna oqo, na ivakarau i tamana ena gauna e se goneyalewa lailai kina mai Poladi. E kaya: “Keitou sega ni dau veivosaki. E dina ni keitou a vale vata, ia keitou dau dui cakanona ga. E sega ni bau kila o koya niu dau lako i danisi.” Vaka tale ga oqori na ka e sotava o Macarena mai Sipeni, e yabaki 21, e kaya ni gauna se gone kina, o tamana e dau “gade kei ira na nona itokani ena veimuanimacawa, qai vakalevu ena yali tu mai vale me vica na siga.”

Vakaliuca na Ka e Bibi

E levu na tama era na rairai kila nira sega soti ni dau kauaitaki luvedra, qai lailai tale ga na gauna era vakayagataka vei ira. A kaya gona e dua na turaga ni Japani, e dua tiko na luvena tagane: “Au nuitaka ni na kila o luvequ na kequ ituvaki. Ia, au dau nanumi koya ena veigauna, kevaka mada ga au osooso.” Ena walia beka na leqa ke vakanuinui tiko ga o tama ni sa kila vinaka tu o gone na kena ituvaki?

Sega ni vakabekataki ni na vinakati na sasaga​—io, na yalo ni vakuai koya​—me vakacegui kina na veika era gadreva na gone. E macala ni sega ni itavi rawarawa na kena soli vei ira na gone na veika era gadreva vakalevu​—oya na loloma, gauna, kei na veikauaitaki. A kaya o Jisu Karisito: “Ena sega ni bula na tamata e na madrai [se, kakana vakayago] duaduaga.” (Maciu 4:4) E macala tale ga ni sega ni veika vakayago wale ga era na susugi vinaka kina na gone. Ke o dua na tama, o na tu vakarau beka mo vakuai iko mai na veika ena rairai talei sara​—oya na nomu gauna se na sudrai cake ni nomu itutu vakacakacaka​—mo rawa ni tiko vata kina kei luvemu?

A tabaka na Mainichi Daily News, 10 Feperueri, 1986, na itukutuku me baleta e dua na tama a okata me bibi ena nona bula na luvena. E kaya: “A bolea e dua na iliuliu ena kabani ni sitimanivanua, na Japanese National Railways (JNR), me cegu mai na nona cakacaka ni sega ni vinakata me biuta na nona vuvale.” A tomana na niusiveva ena nona tabaka na ka e kaya na tama oqo: “Era tu e levu e rawa nira cakava na itavi vakadairekita liu. Ia e sega ni dua e rawa ni sosomitaki au me cakava na noqu itavi vakatama, o yau ga.”

E dina taucoko, na imatai ni ikalawa e dodonu me kila e dua e vinakata me tama vinaka, oya se tama vakacava era gadreva na gone. Meda raica sara mada se cava e vauci kina.

[Kato ena tabana e 3]

“Tata, O na Lesu Tale Mai?”

O Nao, e dua na goneyalewa ni Japani, a se yabaki lima ena gauna a taroga kina oqori vei tamana ni vakarau lako tiko i cakacaka ena dua na siga. Eratou tiko vata e vale, ia ena raici koya ga vakavudua. Ni gauna e dau suka mai kina o tamana e sa moce o Nao qai gauna e sou kina i cakacaka ena siga e tarava, e se bera ni dau yadra o Nao.