Valuti ni Levulevu Sivia​—E yaga beka?

NA YADRA! a vakatarogi ira e levu era sa valuta rawa na levulevu sivia. E yaga beka na nodra sasaga? Na cava era vakatura vei ira e so tale era sotava voli na leqa oqo?

◼ Meda dikevi Mike mada, e yabaki 46, e 1.83 na mita na kena balavu qai 130 na kilokaramu na kena bibi ena gauna oqo. Na kena bibi levu duadua a yacova na 157 na kilokaramu.

Mike: “Au se levulevu gone ga. E takavi keitou vakavuvale​—o tuakaqu kei ratou na ganequ eratou levulevu kece. E kena ivakarau vei keitou me keitou dau kania kece na kakana e takivi ina neitou veleti, veitalia sara mada ga ke sa rui sivia. Na cava gona e uqeti au meu veisautaka na ivakarau ni noqu kana? Na nona tukuna na vuniwai ni rawa ni tauvi au na matenisuka! E vakarerei au sara ga noqu vakasamataka niu na culai au tiko ena insulin ena vo taucoko ni noqu bula. Oqo mada ga, au sa tekivu gunu wainimate tiko ni sa sivia na uro ni yagoqu.

“Au se cakacaka dabe tiko ga, e sega ni se veisau oya. Ia, me sosomitaka na noqu sega ni dau yavala, au tuvanaka meu vakaukauayago vakawasoma. E oka kina noqu dau vakayagataka vakatolu ena dua na macawa me rauta e veimama ni aua na misini ni vakaukauayago na treadmill. E dua tale na ikalawa bibi, oya na noqu vola na kakana kece au kania ena veisiga. Dau lai dikeva na marama e daunikakana na veika au vola e veimacawa, na noqu kila oya e vukei au meu lewa vinaka na levu ni kakana au kania. Au dau vakasamataka, ‘Kevaka au sega ni kania, au na sega tale ga ni vola!’

“Koya gona, ni qai oti e 15 na vula, au sa vakalutuka e [28 na kilokaramu]. Ia, e gadrevi meu vakalutuka e vica tale na kilokaramu baleta au vinakata me toroisobu na kequ bibi ina [102 na kilokaramu]. Meu rawata oqori, au vakuai au mai na kakana mamada, pateta tavuteke, kei na kakana urouroa. E levu cake na kakana draudrau au kania ena vica wale ga na vula, ni vakatauvatani kei na kena au dau kania ena loma ni vica vata na yabaki sa sivi!

“Dua tale na vuna e uqeti au kina meu vakalutu yago oya niu draiva ni lori, e veiyabaki au na lai dikevi vakavuniwai me rawa ni vakavoutaki noqu laiseni. Au rivarivabitaka gona ke tauvi au na matenisuka ena rawa sara ga niu vakayalia na noqu laiseni. Ia oqo sa so na veisau, au sa sega ni qai gunuva na wainimate me baleta na uro ni yagoqu. Sa via vinaka cake mai noqu tubunidra, sa lailai tale ga na noqu gunuva na kena wainimate. Au sa kaukaua sara, qai sa mamada na kena dau mosi kaukaua na dakuqu. Sa lutu vakamalua tiko na kequ bibi, meu kua kina ni okati meu levulevu sivia!”

Yadra!: “Ena rawa ni veivuke beka o radinivale?”

Mike: “Ni o valuta voli na levulevu sivia ena gadrevi e dua me dau veitokoni. E nanuma o watiqu ni sala e vakaraitaka kina nona lomani au, oya na nona dau vakani au vakalevu. Ia oqo sa vukei au sara tiko ga o koya ena kena lewai na levu ni kakana meu kania. E ka bibi meu kua ni weletaka na noqu leqa, ni kevaka au na vakawelewele ena tubu totolo tale na kequ bibi.”

◼ Meda dikeva tale mada e dua turaga, e yacana tale ga o Mike, e Kansas, mai Mereke. O koya e yabaki 43, qai 1.73 na mita na kena balavu. A tarogi vua na kena bibi levu duadua a bau yacova, kei na cava e vakavuna.

Mike: “Na kequ bibi levu duadua e rauta ni [135 na kilokaramu]. Au dau wawale vakalevu qai sega vei au na kaukaua meu cakava kina e dua na ka. E dredre tale ga na noqu moce baleta ni dau leka noqu icegu. Au mani lako vua na vuniwai qai tukuna o koya ni dua na vuna e sivia kina na kequ levu, oya ni tauvi au tiko na leqa ni moce na obstructive sleep apnea.a E kaya tale ga ni tubu tiko na noqu dra.”

Yadra!: “Na cava na iwali ni nomu leqa?”

Mike: “E vakatura na vuniwai meu vakayagataka e dua na misini e vukea na veicuruyaki ni cagi ena gauna ni noqu moce. Ena rawa ni galala kina na noqu itilotilo qai sega tale ga ni na tasogo na noqu icegu. Mani rawa kina me levu sara na ka au cakava ena loma ni dua na siga, e tekivu lutu tale ga na kequ bibi. Au tekivu vakayagataka tale ga vakatolu ena dua na macawa na misini ni vakaukauayago na treadmill meu dau taubale kina. Au kanamusu, oya na noqu lewa vakavinaka na levu ni kakana meu kania, au qai saga meu kua ni taqeya vakarua na kequ. Sa sivi oqo e dua na yabaki, sa lutu ena [20 na kilokaramu] na kequ bibi, ia au vinakata me lutu e [20 tale na kilokaramu]. Au kila niu na rawata, dina ni na toso vakamalua.”

Yadra!: “Na cava tale e uqeti iko mo vakalutu yago?”

Mike: “E sega ni rogo vinaka na noda dau rogoca na vosa ni vakalelewa kei na vosa e tau ena dela ni tawaveinanumi me baleta na kemu irairai. Era dau nanuma e so ni o sa rui tamata vucesa ga. Ia era sega ni kila ni levu na ka e rawa ni vakavuna na levulevu sivia. Au vakabauta ni dua na vu ni noqu levulevu sivia, oya, ni ka ga ni kawa, baleta e levu vei ratou e vale e nodratou leqa tale ga.

“Au kila ni dodonu meu yavala, meu lewa vinaka tale ga na mataqali kakana au kania ena qai lutu kina na kequ bibi.”

◼ Na Yadra! tale ga a vakatarogi Wayne mai Oregon, e yabaki 38. Ni se yabaki 31, na kena bibi a 112 na kilokaramu.

Wayne: “Au cakacaka dabe au qai sega niu dau vakaukauayago. Niu lai laurai vei noqu vuniwai, au kurabui ni tukuna ni tauvi au tiko na tubunidra qai rivarivabitaki tale ga ni na rawa ni leqa na utoqu. A mani vakatalai au meu lai raica e dua na marama e daunikakana. Sa qai dau raica na marama oqo na noqu vakaukauayago kei na levu ni kakana meu kania. Au dau yadra totolo e veimataka meu vakaukauayago, dau qai sega ni cegu na noqu taubale me [lima na kilomita] e veisiga. Sa gadrevi ga meu veisautaka na ka au kania kei na ka au gunuva. Au vakuai au gona mai na kakana e sega ni bulabula. Au vakalailaitaka noqu kana madrai kei na noqu gunu wainigunu kamikamica, qai vakaisosomitaka ena noqu kania vakalevu na vuata kei na kakana draudrau. Ena gauna oqo sa lutu na kequ bibi ina [80 na kilokaramu]!”

Yadra!: “Na cava soti na kena yaga o vakila?”

Wayne: “Au vakila niu bulabula cake qai mamada na yagoqu. E liu au dau gogo qai damele. E dua tale na kena yaga, oya niu sa sega ni qai gunuva na wainimate ni tubunidra. Au sa doudou tale ga kina e matadra na tani niu kila niu sa sega ni vakalewai me baleta na kequ levu.”

◼ O Charles (e sega ni yacana dina) e 1.96 na mita na kena balavu. Na kena bibi levu duadua e 168 na kilokaramu.

Charles: “E tauvi au e so na mate lelevu, qai torosobu tiko ga na kequ ituvaki. Au sega ni cabeta rawa na ikabakaba. Au sega ni dau vakaotia rawa na noqu cakacaka niu dau malumalumu koso. Au cakacaka dabe, e vauci kina na vakadidike qai tarabi tale toka ga na noqu itavi. Au kila gona ni dodonu meu cakava e dua na ka me baleta na kequ levu, vakauasivi niu sa lai laurai vakavuniwai. E vakaroti au na vuniwai ni lakolako ena rawa ni tauvi au na stroke. Au sa raica oti na kena ituvaki e dua e tauva na mate oqo. E uqeti au gona meu vakalutu yago. Mani vakarota na noqu vuniwai meu muria e dua na ituvatuva dei ni vakaukauayago ena kena vakayagataki na treadmill, kei na ivakarau ni kakana meu kania. Sa oti oqo e dua na yabaki, sa lutu na kequ bibi ina [136 na kilokaramu], ia au kila ni dodonu meu vakalutuka tale e so. Na kena vinaka au sa vakila tiko, au vakabauta kina ni yaga dina na noqu sasaga. Ena gauna oqo au sa rawa ni cabe ena ikabakaba, au sa sega tale ga ni dau oca.”

◼ O Marta, e marama ni El Salvador, dua na gauna a yacova sara na 83 na kilokaramu na kena bibi. Sa okati o koya me levulevu sivia, ni kena balavu e 1.65 ga na mita.

Marta: “Au a lai raica na vuniwai, mani vakarota meu tekivu vakalutu yago. Ni dua o koya na kenadau au doka kina na nona nanuma. A vakatalai au vua e dua na kenadau ni kakana bulabula me vakasalataki au. Sa qai vakamacalataka vakamatailalai vei au o kenadau ni kakana na vuna meu na muria kina e dua na ituvatuva dei ni noqu vakaukauayago, kei na kakana meu na kania. A vakaraitaka vei au na levu ni kakana meu kania kei na ka meu cakava meu kana ga kina vakarauta. Niu se qai tekivu, au dau lesu tale vua na kenadau ni kakana bulabula e veimacawa; oti sa qai veivula, me kila kina se sa vakacava tiko na noqu sasaga. A vakacaucautaki au o koya kei na vuniwai ena noqu sasaga. Mani yaco me lutu e [12 na kilokaramu] na kequ bibi, au saga me tiko ga na kequ bibi ena [68 na kilokaramu].”

Yadra!: “Vakacava na vakaukauayago kei na wainimate?”

Marta: “E sega ni leqa na noqu cholesterol, au sega gona ni gadreva meu gunu wainimate. Au mani okata ena noqu ituvatuva e veisiga na taubale vakatotolo.”

Yadra!: “Na cava o cakava ni o sikovi ira na nomu itokani ra qai surevaka mo kana vakalevu?”

Marta: “Au na kaya ga, ‘Na noqu vuniwai e vinakata meu muria na ivakarau ni kana oqo ena vuku ni noqu bula,’ sa ra qai sega ni dau surevaka meu kana vakalevu.”

Vakararaba gona, na cava eda na cakava kevaka eda levulevu sivia? E dua na ivosavosa e kaya, “Ke lomada dina e dua na ka, eda na qara e dua na sala meda rawata kina.” O koya gona, ke o levulevu sivia, e tiko beka na gagadre kei na sasaga mo cakava kina e dua na ka? Ke o mani gone se o qase, na cava o na digia? Mo vakalutu yago, se mo tinia dole na balavu ni nomu bula? Saga mo dau yavala, o na marautaka tale ga kina na ka o rawata​—ena ka lalai sara mada ga, me vaka na kena sa na rawa ni rauti iko na isulu tolo lailai!

[iVakamacala e ra]

[Kato ena tabana e 11]

E kena iwali beka na “liposuction”?

Na cava na liposuction? E dua na ivolavosa e vakamacalataka vaka oqo na liposuction: “Na veiqaravi e veisautaka na irairai ena kena vakayagataki e dua na misini me domica tani na uro ena dua na tikiniyago me vaka beka na dibi se na kete. E vakatokai tale ga me lipectomy.” (American Heritage Dictionary) Oqo beka na iwali ni levulevu sivia?

Na Mayo Clinic on Healthy Weight e okata na liposuction me veiqaravi e veisautaka na irairai, e sega ni okati me ivakalutu ni yago. E dau vakayagataki e dua na paipo tolo lailai me curumaki ena ruku ni kuliniyago me domica laivi na sela uro mai na yago. E vica vata na kilokaramu na sela uro vaka oqo e rawa ni domici laivi ena dua ga na gauna. Ia, “na veiqaravi oqo e sega ni sala me valuti kina na levulevu sivia.” Ena veivakaleqai beka na liposuction? “O ira sa tauvi ira tu e so na mate me vaka na matenisuka kei na mateniuto, ena rawarawa sara ni vakavuleqa vei ira na mataqali veiqaravi oqo.”