Ra Taroga na iTabagone . . .

Au na Lewa Vakacava na Noqu Vakayagataki iLavo?

“Levu na gauna au sa dau lai volia tu mai na ka sara ga au sega ni gadreva dina, au rairai sega tale ga ni ceguva rawa na kena isau, ia au volia ga baleta ni lutusobu tu.” —Anna,a Brazil.

“So na gauna era dau sureti au na noqu itokani ina ka ni veivakalasai e sau levu Au via veilasamaki kei ira na noqu itokani. O cei e via kaya va qo, ‘Vosota sara, e sega vei au na ilavo, au na sega ni lako.’”—Joan, Ositerelia.

DAU lailai beka na ilavo e soli vei iko mo vakayagataka? Ke a levu wale ga na ilavo e soli vei iko, ke sa voli sara ga na iyaya ni qito o a vinakata tiko. Ke a levu tale ga na kemu isau, ke sa na rairai voli na ivava o “vinakata” sara tiko ga. Ia, kua so ni lomaleqataka oqori, vakacava ga mo vulica mo lewa vinaka na nomu vakayagataki ilavo?

Ke o itabagone o se tiko ga kei rau na nomu itubutubu, o rawa sara ga ni wawa mo qai vulica na vakayagataki ilavo ni o sa biubiu mai vale. Ena via vaka toka nona rika mai na waqavuka e dua, ia se bera mada ni vulica na vakalutulutu mai na parasutu. Ena rairai qai vakasamataka na ka me cakava ena gauna sa vakalutulutu tiko mai kina i vuravura. De vinaka cake ga me a vulica e liu e so na ka bibi me baleta na vakalutulutu mai na parasutu ni bera nona rika!

E tautauvata vinaka oqori kei na nomu maninitaka na ilavo ni o se bera ni sotava na dredre ni bula vakailavo. E vola o Tui Solomoni: “Sai vakaruru nai lavo.” (Dauvunau 7:12) Ia ena qai nomu ivakaruru ga kevaka o vulica mo lewa vinaka na kena vakayagataki. Ni o cakava oqori o na nuidei kina, rau na nuitaki iko tale ga na nomu itubutubu.

Vulica na Maninitaki ni iLavo

O sa bau tarogi rau mada na nomu itubutubu ena veika e gadrevi me rawa ni qaravi kina e dua na vuvale? Kena ivakaraitaki, o kila na isau ni livaliva, kei na wai ena veivula, e vica na ilavo e gadrevi ena motoka, me voli kina na kakana, kei na isau ni rede se isau ni vale? De dua o nanuma tu ni sega so sara ni bibi na veika kece oqori. Ia, kua ni guilecava ni o wili tale tiko ga ena kena vakayagataki na veika e saumi oqori. Kena ikuri, ke o sa sega ni tiko e vale, o sa na tekivu sauma tale ga na veika oqori. De vinaka gona mo na kila rawa toka na kedra isau. Kerea vei rau na nomu itubutubu mo raica e so na risiti ni sausaumi, qai vakarorogo vinaka ni rau vakamacalataka na nodrau wasewasea na ilavo.

E kaya e dua na vosa vakaibalebale ena iVolatabu: “Ena vakarorogo na lomavuku, ka na tubu cake kina na nona vuku; ia na tamata daukila ka, ena rawata nai vakavuvuli vuku.” (Vosa Vakaibalebale 1:5) E kaya o Anna a tukuni taumada mai cake, “E vakavulici au o tamaqu ena wasewasei ni ilavo, qai vakaraitaka vei au na bibi ni kena tuvanaki me qaravi vinaka kina na veika vakailavo ni vuvale.” A vakavulici Anna o tinana ena so tale na ka bibi. “E vakaraitaka vei au o koya meu veidutaitaka na isau ni iyaya niu bera ni volivoli” e kaya o Anna, qai tomana, “E levu sara na ka e rawa ni cakava o Nau ena ilavo lailai e taura.” E yaga vakacava oqo vei Anna? E kaya: “Au sa rawa ni qarava ga vakataki au na noqu veika vakailavo. Au lewa vinaka kina na ilavo au vakayagataka, au lomavakacegu, qai galala tale ga mai na dinau vakaveitalia.”

Vakasamataka na Leqa e Rawa ni Yaco

Sega ni vakabekataki ni rawarawa wale tu ga na noda tukuna me maninitaki na ilavo mai na noda vakayacora sara ga, vakauasivi nida se tiko ga e vale qai soli tiko e dua na noda iwasewase ni ilavo, se nida cakacaka saumi. Na vuna? Ni levu na ka erau se rairai sauma tiko ga na nomu itubutubu. Dua gona na iwase levu ni nomu ilavo o na lewa tu ga. Ena yasana adua e dau marautaki tale ga na vakayagataki ilavo. E kaya o Paresh, e dua na itabagone mai Idia: “E dau rawarawa sara noqu vakayagataka na ilavo, au qai dau taleitaka.” Oqori tale ga na ka e kaya o Sarah, mai Ositerelia: “Au dau marautaka na volivoli.”

Kena ikuri, era na dau uqeti iko tale ga na nomu icaba mo vakayagataka sara vakalevu na nomu ilavo. E kaya o Ellena, e yabaki 21: “Sa vaka tu ga e dua na ka ni lasa levu vei ira na noqu icaba na volivoli. Niu gade tiko kei ira, sa dau kena ivakarau ga, keu via marau au na vakayagataka noqu ilavo.”

Eda dau vinakata kece mera taleitaki keda na noda icaba. Ia, tarogi iko mada, ‘Au dau volivoli vata kei ira noqu icaba baleta beka ga ni tiko vei au na ilavo, se nira uqeti au kina?’ E levu era dau via vakaraitaki ira ena nodra vakayagataki ilavo, mera dokai vei ira nodra icaba se ilala. E rawa sara ga ni vakavuna na leqa vakailavo na rai oqori, vakauasivi ke tiko nomu credit card. E kaya o Suze Orman, e daunivakasala ena vakayagataki ni ilavo: “Ke nomu inaki mera kilai iko ga na tamata ena vuku ni nomu ilavo, sega ni nomu itovo, o sa muria sara tiko ga na sala ina kena vakasabusabutaki na credit card.”

Rawa ni o muria na ka a cakava o Ellena, mo kua ni vakayagataka ena loma ni dua ga na bogi na kemu isau kece, se mo otiva na ilavo e tiko ena nomu credit card. E kaya o koya: “Niu dau gade kei ira na noqu itokani, sa tiko ga na iyalayala ni ilavo meu vakayagataka. Au na vakacuruma kece na kequ isau ena baqe, au qai taura ga mai na kena meu vakayagataka ena neimami gade oya. Au raica ni dau veivuke sara keu lai volivoli kei ira na noqu itokani era dau vakayagataka vakavuku na nodra ilavo, ra qai uqeti au meu dau veidutaitaka na isau ni iyaya, meu kua ni volia na imatai ga ni ka au raica.”—Vosa Vakaibalebale 13:20.

Mo Vuli ni Sega ni Dau Yaco na Lomamu

Kevaka mada ga e sega ni dau soli vei iko na ilavo se mo sa cakacaka saumi, o se rawa tiko ga ni vulica e so na ka bibi me baleta na vakayagataki ni ilavo ena gauna o tiko kina e vale. Kena ivakaraitaki, so na gauna rau na rairai sega ni vakadonuya na nomu itubutubu me voli na ka o vinakata. Na vuna? Dua oya ni sa rui sau levu na ka o vinakata ni vakatauvatani kei na ilavo sa wasei tu me baleta na vuvale. Ni rau sega ni vakadonuya nomu kerekere—dina ni rau a via solia—rau sa vakavulici iko sara tiko ga mo lewa vinaka na nomu vakayagataki ilavo. E bibi gona na lewa matau me rawa ni vakayagataki vinaka kina na ilavo.

So na gauna rau na sega ga ni vakadonuya na nomu kerekere na nomu itubutubu, dina ni tu vei rau na ilavo. O na rairai kaya ni rau sa rui mamaqi. Ia, vakasamataka mada: Rau rairai saga tiko mo vulica e dua na ka bibi, oya ni sega ni vakatau na nomu marau ena kena soli vei iko na ka taucoko o vinakata. E kaya kina na iVolatabu: “O koya sa lomana na siliva ena sega ni mamau e na siliva; se ko koya sa lomana nai yau e na kenai kuri.”—Dauvunau 5:10.

E vakadinadinataki na veivosa oqori ena ka era sotava na itabagone era dau volia na nodra itubutubu na ka kece ga era vinakata. Ena sega ni dede era sa na vakila na itabagone nira sega ni dau lomavakacegu. Koya gona, se mani vakacava na levu ni ka e voli, era dau vinakata me levu tale. Yaco na gauna, o ira na itabagone era dau namaka me voli na ka kece era vinakata, era sega ni dau vakavinavinaka nira sa qase. E veivakaroti kina o Solomoni: “O koya sa vakamenemenea na nona tamata [se luvena] ni sa gone, ena yaco e muri me sega ni dau vakavinavinaka.”—Vosa Vakaibalebale 29:21, NW.

Na Vakaoti iLavo e Vakalusi Gauna

E so na vanua e nodra ivosavosa: Na vakaoti gauna e vakalusi ilavo. E vakabibitaki tiko ga e ke ni dodonu me vakayagataki vinaka na gauna me rawati kina na ilavo, ia na vakaoti gauna ena vakaoti ilavo tale ga. E dina gona na veibasai ni ivosavosa oqo—na vakaoti ilavo e vakalusi gauna. Ke o dau vakaoti ilavo, sa na lusi sara ga kina na gauna o a vakayagataka me rawati kina na ilavo oya. Ni o vulica mo maninitaka na nomu ilavo, o na vulica tale ga mo vakayagataka vinaka na gauna. Ena sala cava?

Dikeva na ka e kaya o Ellena. E kaya: “Niu lewa matau na noqu ilavo, au sa na kila sara tu ga na levu ni ilavo meu rawata. Niu wasewasea vinaka na noqu vakayagataki ilavo, au qai dei kina, ena sega ni gadrevi meu cakacaka sara tu vakabalavu meu sauma kina na noqu dinau levu. Au dau lewa sara ga vakamatau na noqu gauna kei na ivakarau ni noqu bula.” Vakacava o na sega beka ni via lewa matau vaka oqori na nomu bula?

[iVakamacala e ra]

MO NANUMA

◼ Dau dredre beka mo lewa na ilavo o vakayagataka? Baleta?

◼ Na cava mo kua kina ni dau lomana na ilavo?—1 Timoci 6:9, 10.

[Kato/​iYaloyalo ena tabana e 20]

KENA IWALI BEKA GA ME LEVU NA NOMU ILAVO?

Ena wali beka na nomu leqa ke levu na ilavo mo vakayagataka? “Eda dau nanuma taucoko ni na wali ga na noda leqa vakailavo ke levu na keda isau. Ia, e sega ni vaka kina,” e kaya o Suze Orman, e daunivakasala ena vakayagataki ni ilavo.

Kena ivakaraitaki: Kaya mada ke o draiva tiko, o qai sega ni lewa vinaka na nomu vakau lori, se o dau bobo tiko ni o draiva, o na lomavakacegu beka ga baleta ni levu tiko na waiwai ena nomu motoka? O na yaco bula beka ina vanua o lako tiko kina? E vaka kina ke o sega ni vulica mo lewa na nomu vakayagataki ilavo, ke mani vakalevutaki sara na kemu isau, ena se sega tiko ga ni vukei iko oqori.

[Kato/​iYaloyalo ena tabana e 21]

DAU LEWA VINAKA

E vica taucoko na ilavo o a vakayagataka ena vula sa oti? O vakayagataka ena cava? O se bau kila tu se sega? Oqo na sala mo lewa vinaka kina na vakayagataki ni nomu ilavo, ni se bera ni lewai iko nomu vakayagataki ilavo.

◼ Dua na kena ivola. Saga mo vola na kemu isau ena loma mada ga ni dua na vula kei na tikinisiga o taura kina. Vola na iyaya yadudua o volia kei na kedra isau. Ni sa cava na vula, soqona na levu ni kemu isau kei na levu ni ilavo o vakayagataka.

◼ Me dua na ituvatuva ni nomu vakayagataki ilavo. Ena dua na drauniveva vola kina e tolu na iwasewase. Ena imatai ni iwasewase, vola kina na levu ni ilavo taucoko o namaka mo na taura ena dua na vula. Ena ikarua ni iwasewase, vola kina se o na vakayagataka vakacava na nomu ilavo; me nomu idusidusi na veika o sa vola toka ena imatai ni iwasewase. Ni toso tiko na vula, vola ena ikatolu ni iwasewase na levu ni ilavo o vakayagataka ena veika o a lalawataka. Mo vola tale ga na levu ni ilavo o sa vakayagataka ena ka o a sega ni lalawataka.

◼ Veisautaka na nomu ituvatuva. Ke sa levu na ilavo o vakayagataka tiko ni vakatauvatani kei na kena o tuvanaka tu, sa levu tale tiko ga na nomu dinau, veisautaka na nomu ituvatuva. Sauma nomu dinau. Lewa vinaka tiko ga na vakayagataki ni nomu ilavo.

[Chart]

Kotiva oqo, mo vakayagataka sara!

Noqu iTuvatuva e Veivula

Levu ni ilavo iWasewase ni ilavo me vakayagataki Levu ni ilavo e vakayagataki

ilavo e dau soli kakana

cakacaka vagauna isulu

so tale talevoni

ka ni veivakamarautaki

cau

baqe

so tale

Kena isoqoni Kena isoqoni Kena isoqoni

$ $ $

[iYaloyalo]

Nanuma vinaka, ke o dau vakaoti ilavo tiko, o sa vakalusia tale tiko ga na gauna e vakayagataki me rawati kina na ilavo oqori

[iYaloyalo ena tabana e 19]

Vakacava mo kerei rau na nomu itubutubu me rau vakaraitaka vei iko na wasewasei ni ilavo?