Vakalougatataki Niu Vakaliuca na Kalou

Talanoataka O Pierre Worou

“Bonjour!” Au dau cavuta na vosa ni veikidavaki vakaVaranise qo ena noqu bula taucoko. Ia ena Noveba 1975, au vesu niu a cavuta. Meu talanoataka mada noqu a vesu kei na veika a yaco ni oti ya.

AU A sucu ena Janueri 1, 1944, e Malété, ena saula ni taoni o Savé, ena loma i Benin.a Rau vakayacani au na noqu itubutubu ena yaca vakaYoruba, o Abiola. Niu se cauravou, au veisautaka me Pierre, au nanuma ni rawarawa qai rogolevu.

O ira kece na itabagone ena itikotiko qo era kacivi ena yacabuli. Ra vakatokai au me Pastor baleta niu ucuya e dua na italatala ena neitou yasayasa ena gauna au sucu kina. Ia, au taleitaka vakalevu na qito soka mai na vulica na veika vakalotu.

Ena 1959 au toki i Sakété, na siti ena ceva kei Benin, me tomani kina noqu vuli. Au lai tiko kei Simon keirau veitatacini, e qasenivuli, se qai tekivu vulica na iVolatabu kei na rua na iVakadinadina i Jiova. Au a sega ni vinakata taumada meu tomani ratou ena vuli. Toso na gauna, au kerei taci Simon, o Michel, ke rawa ni tomani au ena vuli iVolatabu. A vakadonuya, qori tale ga na imatai ni gauna au kila kina ni yaca ni Kalou, o Jiova.

Dua na Sigatabu, keitou vakatulewataka me keitou kua ni lai lotu, ia me keitou lai tiko ena nodra soqoni na iVakadinadina. Keitou yalolailai ni ratou a tiko ga e lewe lima​—rau na iVakadinadina kei keitou na mataveitacini. Ia, keitou sa raica rawa na ka dina, mani tomani tiko ga na neitou vuli. A yalataka eliu o Michel nona bula vua na Kalou ena nona papitaiso. Ena gauna qo sa painia tiko, na yaca era vakatoka na iVakadinadina i Jiova vei ira na dautukutuku vakatabakidua.

A toki o Simon ena vualiku ena siti o Kokoro, au mani tomani koya tu. A tuvanaki e dua na nodra soqo vakatabacakacaka na iVakadinadina ena koro o Ouansougon. E vodo teksi o Simon, ia au vodo basikeli me 220 na kilomita meu tiko kina ena soqo. Keirau a papitaiso ruarua kina ena Sepiteba 15, 1961.

Veika Dredre ena Cakacaka Vakaitalatala Vakatabakidua

Na noqu ivurevure ni ilavo na droini kei na kena volitaki, vaka kina na noqu iteitei e dau vuavuaivinaka sara. Ni veisiko mai ena ivavakoso e dua na ivakatawa dauveilakoyaki, o Philippe Zannou, a tarogi au keu sa bau vakasamataka meu cakacaka vakaitalatala vakatabakidua meu dua na painia. Au mani veivosaki kei na noqu itokani o Emmanuel Fatunbi, keirau tukuna sara ni keirau na tekivu cakacaka vakaitalatala vakatabakidua ena Feperueri 1966. A yaco na gauna meu dua na ivakatawa dauveilakoyaki, au sikova na ivavakoso era vosataka na vosa vakaFon, vakaGun, vakaYoruba, kei na vakaVaranise.

Toso na gauna, au sotava e dua na goneyalewa lotu vaKarisito yalovinaka na yacana o Julienne, e taleitaka tale ga na bula rawarawa me vakataki au. Keirau vakamau ena Okosita 12, 1971, qai tomani au na sikova na veivavakoso. A sucu e dua na luvei keirau tagane ena Okosita 18, 1972, na yacana o Bola. Niu sikova na veivavakoso, au dau vodo basikeli, dau dabe e muri o Julienne qai vava toka e dakuna o Bola. Dau lomasoli e dua na tacida me vakavodoka ena nona basikeli na neitou kato. Keitou sikova na veivavakoso ena sala qo me va na yabaki.

Dua na siga a tauvimate bibi o Julienne qai sega ni moce rawa ena bogi. Ni kida na mataka ena siga tarava, au lai qara veivuke mai. A basika vakasauri e dua na teksi, e kunekunei dredre ena vanua oya. Kena ikuri, ni a sega na kena pasidia​—e sega ni dau va qo! Au vakamacalataka vua na draiva na noqu leqa, au qai kerei koya ke rawa ni kauti keirau i Porto Novo, na koroturaga, rauta ni 25 na kilomita na kena yawa. A vakadonuya. Ni keitou yaco yani, a matadredredre qai kaya: “Noqu veivuke ga vei kemudrau qori. O na sega ni sauma e dua na ka.”

A davo koto o Julienne me rua na macawa ena vale ni dua na tacida. A yalovinaka na vuniwai ni dau gole mai ena veisiga, qai kauta tale ga mai na wainimate. Na iotioti ni gauna e mai raici Julienne kina, au taroga sara na isau ni nona veiqaravi. Au kidroataka na ka a tukuna, “E sega ni saumi.”

Veika Lelevu e Vakavuna na Veisau

Ena 1975, a vakamuria na matanitu o Dahomey na ivakavuvuli vakapolitiki na Marxism. A veisautaki na yaca ni matanitu me People’s Republic of Benin. A veisau tale ga na ivakarau ni bula e veisiga. A vakaukauataki me taurivaki e dua na vosa ni veikidavaki vou: “Pour la révolution?” (O sa tu vakarau mo veivorati?) Me kena isau na: “Prêt!” (Au sa vakarau!) Na noqu lewaeloma e vakavulici ena iVolatabu e sega ni uqeti au meu cavuta na veikidavaki vakapolitiki qo. A vakavuna gona e levu na ka dredre.

Dua na Sigatabu ni voleka ni cava na yabaki 1975, au a vesu ena gauna au vunau tiko kina e veivale voleka e St. Michel, dua na siti e kea. Me vaka e tukuni ena itekitekivu ni talanoa qo, au a tukuna na “Bonjour!” ni a kidavaki au e dua na turaga ena “Pour la révolution?” Au kau ena siteseni ni ovisa, qai mokulaki kina. Ia, ena siga tiko ga oya ratou veivosakitaka noqu sereki e tolu na mataveitacini.

O yau na imatai ni iVakadinadina i Jiova me vesu. Sega ni dede ra vesu tale ga e levu ena vanua qo. E taura vakaukaua na matanitu na Kingdom Hall, ra qai vakatalai na daukaulotu. A sogo na valenivolavola ni tabana, ra qai dro ina so tale na vanua e levu na iVakadinadina, ra gole ina ra mera lako i Togo, se ina tokalau e Nigeria.

So Tale na Lewe ni Neirau Vuvale e Nigeria

A sucu na ikarua ni luvei keirau o Kola, ena Epereli 25, 1976. Ni oti e rua na siga, a bulia na lawa naba 111 na matanitu, e vakatabui kina na cakacaka ni iVakadinadina i Jiova. Keitou gole i Nigeria, keitou lako sara ina Kingdom Hall era oso tu kina na isenivalu. Na siga tarava, a tuvanaki me keimami dui gole ina so na ivavakoso voleka. Ni oti ga na nodra biubiu e dua na ilawalawa isenivalu era tiko ena Kingdom Hall, a gole yani e dua tale na ilawalawa. A vakayagataki na lori me usani ira na ilawalawa vou qo ina so tale na ivavakoso.

A dusimaki au na valenivolavola ni tabana e Nigeria meu sikovi ira kece na iVakadinadina era gole mai Benin. Oti, au a lesi me ivakatawa dauveilakoyaki meu sikova na ivavakoso era vosa vakaYoruba e Nigeria, oti oya au sikova tale ga na ivavakoso era vosa vakaGun. Keitou dau vodo motopai. A dabe e liu o Bola, o yau, tarava o Kola, qai dabe sara e muri o Julienne.

Ena 1979, sa tiko bibi tale o Julienne, e buketetaki Jemima tiko na luvei keirau yalewa, keirau mani cegu mai na cakacaka ni ivakatawa dauveilakoyaki. A gole mai Benin na taci Julienne, na yacana o Pépé. Sa lewe levu tiko na neitou vuvale. A sucu tale e rua na tagane: o Caleb ena 1983 kei Silas ena 1987. Keitou sa le walu kece. Keirau vinakata me keirau itubutubu vinaka, ia keirau via tomana tiko ga na cakacaka vakatabakidua. Keirau na cakava vaka cava qo? Keirau lisitaka e dua na qele me tei kina na tavioka, sila, kei na dalo. Oti ya keirau tara e dua na vale e ka lailai toka ga ena koro o Ilogbo-Eremi.

Ni ratou lako i koronivuli na gone, au cakacaka vakavunau ena mataka kei Julienne. Keirau na tiko tale e vale me keitou dau kanavata vakavuvale. Ni oti dua na moce lekaleka, keirau teitei ena yakavi. Rau dau volitaka na itei ena makete o Julienne kei Pépé. Keitou dau cakacaka sara vakaukaua. E ka ni marau, ni vakavudua sara neitou dau tauvimate ena veiyabaki oya.

Vakalougatataki, Dina ni Sega na Vuli Torocake

Keirau sega ni dau vakauqeti ratou na gone me ratou vakaliuca na vuli torocake. Keirau kila ni na rawati ga na bula vinaka ni vakaliuci na Matanitu ni Kalou, muri na itovo vaKarisito, kei na cakacaka vakaukaua. Keirau dau vakabibitaka vei ratou na gone na veika qori. Au vakavulici ratou ena iVolatabu, au qai marau ni ratou lomani Jiova, ratou yalataka nodratou bula qai papitaiso sara!

A qase toka vei ratou na luvei keirau o Pépé, qai biubiu e liu mai vale. Ni mai tiko vata kei keitou, au a vakavulici koya ena wilivola. Dina ni a sega ni vakacavara vinaka nona vuli ena koronivuli, a vakabibitaka nona vuli iVolatabu kei na veika vakayalo tale eso. A painia toka vakalailai qai vakawati sara kei Monday Akinra, e dua na ivakatawa dauveilakoyaki, qai tomani koya ena nona cakacaka. Sa dua toka na luvedrau tagane ena gauna qo, o Timothy. Rau tomana tiko ga nodrau cakacaka vakatabakidua, qai marautaka o Monday e levu na itavi e lesi vua ena siga ni soqo lavotaki kei na soqo ni tabacakacaka.

A vuli cakacaka o Bola me dauvakasaqa ena dua na kabani levu. A raica e dua na dairekita na nona dau cakacaka vinaka, dau nuitaki, kei na so tale nona itovo talei vaKarisito. Toso na gauna, a lesi ena dua na itutu nuitaki ena kabani oya. Koya e bibi sara, e tagane vakawati dauloloma vua na watina o Jane, qai tama vinaka vei ratou na tolu na luvena, e qase ni ivavakoso nuitaki tale ga ni iVakadinadina i Jiova ena dua na ivavakoso e Lagos, Nigeria.

A vuli cakacaka o Kola me dauculacula, e painia tale ga. A vulica na vosa vakavalagi ni a tiko mai Nigeria, a mani sureti kina ena 1995 me lewe ni Tabana ni Vakadewa ena valenivolavola ni iVakadinadina i Jiova e Benin. Sa veiqaravi tiko kina me 13 na yabaki.

Cakacaka Vakaitalatala e Benin

Keitou marautaka na rogoca ni bulia e dua na lawa na matanitu o Benin ena Janueri 23, 1990, e tukuni kina ni sa boko na lawa a vakatabui kina na noda cakacaka. Era lesu e levu na isenivalu. Ra lesi yani Benin na daukaulotu vou, qai dola tale na valenivolavola ni tabana. Ena 1994 a toki tale na neitou vuvale e Benin, ia o Pépé, Bola, kei na nodratou dui vuvale eratou tiko ga e Nigeria.

Au a cakacaka vagauna ga. A rawa me keitou tara e dua na vale me volekata ga na valenivolavola ena ilavo lailai e rawati mai na rede ni neitou vale e Nigeria, kei na nona veitokoni vakalevu o Bola. Keitou tiko kina e le lima. A veiqaravi vakapainia o Jemima me sivia e ono na yabaki, qai nona ivurevure ni ilavo na nona dauculacula. A qai vakawati kei Kokou Ahoumenou, rau sa cakacaka tiko qo ena valenivolavola ni tabana e Benin. Rau sa vakarau vakaotia nodrau vuli o Caleb kei Silas. Ena veitokoni ni Kalou, kei na nodratou veivuke na lewenivuvale, rawa kina vei keirau vakaveiwatini me keirau veiqaravi tiko ga vakatabakidua​​—sa sivia qo e 40 na yabaki.

E vakalougatataka vakalevu na Kalou na cakacaka vakavunau e Benin. Ena gauna au papitaiso kina ena 1961, era vunautaka na itukutuku ni Matanitu ni Kalou ena vanua taucoko qo e 871 na iVakadinadina i Jiova. Ena yabaki au a vesu kina, a toso cake na iwiliwili me 2,381. Ni keitou lesu mai e Benin ena 1994, a toso cake tale na iwiliwili me 3,858, dina ni a vakatabui tu na cakacaka me 14 na yabaki. Ena gauna qo, sa vakaruataki na iwiliwili qori​—sivia na 9,000​—ra qai tiko ena iVakananumi ni mate i Karisito ena 2008 e le 35,752.

Ena so na gauna au dau lesu ina vanua au a vesu kina ena sivia na 30 na yabaki sa oti, qai dau vakananuma na veika kece a yaco. Au vakavinavinakataka vakalevu na Kalou ena nona vakalougatataka noqu vuvale. A sega na ka keitou dravudravua kina. Au se dau veikidavaki tiko ga ena vosa “Bonjour!”

[iVakamacala e ra]

[Tikina bibi ena tabana e 11]

A matadredredre qai kaya: “Noqu veivuke ga vei kemudrau qori. O na sega ni sauma e dua na ka”

[Tikina bibi ena tabana e 12]

Keirau sega ni dau vakauqeti ratou na gone me ratou vakaliuca na vuli torocake

[iYaloyalo ena tabana e 13]

Noqu veiqaravi tiko vakaivakatawa dauveilakoyaki ena 1970

[iYaloyalo ena tabana e 13]

Kei na luvei keirau tagane, o Bola kei Kola ena 1976

[iYaloyaloe ena tabana e 13]

Nikua, kei ratou noqu vuvale​—o watiqu, lima na luvequ, na vugoqu yalewa, tolu na makubuqu, kei na vuvale i Pépé