ERA YALORAWARAWA MERA GOLE ena Ra kei Aferika

O PASCAL a susugi mai ena dua na yasayasa dravudravua e Côte d’Ivoire, dua na ka nona dau vinakata tu me vinaka nona bula. E dauveivacu sega ni saumi (amateur boxer), qai dau vakasamataka tu, ‘E vei na vanua au rawa ni rogo kina ena buturara ni qito, meu vutuniyau tale ga?’ Ni volekata toka na yabaki 30, a vakadeitaka ni vanua vinaka o Urope. Ia me vaka ni sega na nona ivolatara ni curuvanua, sa na cakava ga vakailawaki na nona gole e Urope.

Ena 1998, ni sa yabaki 27 o Pascal, sa tekivu nona igolegole me biu vanua. E takosova na iyalayala ni vanua e Ghana, takosovi Togo kei Benin, qai yaco sara ena taoni o Birni Nkonni e Niger. Ia e sa na vakarau me dredre na nona igolegole. Me rawa ni gole ena vualiku, ena vinakati me vodo ina dua na lori me takosova na Sahara Desert. Ni yaco yani ena Wasa na Mediterranean, ena vodo sara ena dua na waqa me gole e Urope. Qori sara ga na ka e vinakata me cakava, ia e rua na ka a qai yaco e Niger e vakavuna me daro na nona igolegole.

Kena imatai, sa oti na nona ilavo. Kena ikarua, a sotavi Noé e dua na painia, a qai vakavulici koya ena iVolatabu. E tarai koya sara ga na veika e vulica qai veisautaka nona ivakarau ni rai me baleta na bula. Sa lai kauaitaka na isausau vakayalo, sa sega na veika vakayago. A mani papitaiso o Pascal ena Tiseba 1999. Ena nona vakavinavinakataki Jiova, a painia ena 2001 e Niger​—na taoni sara ga a vulica kina na ka dina. Na cava nona rai me baleta na nona veiqaravi? E tukuna, “E vakainaki kina noqu bula!”

MARAUTAKA NA VEIQARAVI E AFERIKA

Me vakataki Pascal, e levu era raica nira marautaka vakalevu na nodra bula ni vakaliuci na veika vakayalo. Mera rawata na nodra isausau qori, eso era biuti Urope ra qai toki e Aferika mera veiqaravi ena vanua e vinakati kina vakalevu o ira na daukacivaka na Matanitu ni Kalou. Rauta ni 65 na iVakadinadina mai Urope​—nodra yabaki ni bula e tiko mai na 17 ina 70​—era toki ena vanua e gadrevi vakalevu kina na veivuke, qori ena matanitu era tiko ena Ra kei Aferika, me vakataki Benin, Burkina Faso, Niger, kei Togo.a Na cava mada era via toki kina, e yaga vakacava vei ira?

E tukuna e dua na tacida yalewa mai Denmark o Anne-Rakel: “Erau a veiqaravi vakadaukaulotu na noqu itubutubu e Senegal. Erau dau talanoataka vakalevu na ivakarau ni bula vakadaukaulotu, au lai vinakata tale ga me va ya na noqu bula.” Rauta ni 15 na yabaki sa oti, a toki e Togo o Anne-Rakel ni se qai yabaki 20 vakacaca, qai veiqaravi ena ivavakoso vagalu. E uqeti ira vakacava eso tale na ka e cakava ya? E tukuna: “Erau qai muri au yani e Togo na taciqu yalewa kei na ganequ.”

E tukuna o Aurele, e dua na tacida tagane vakawati mai Varanise sa yabaki 70: “Ena lima na yabaki sa oti, niu tekivu taura noqu peniseni, e tu vei au e rua na digidigi: waraka na Parataisi ena bula vakacegu e Varanise se vakarabailevutaka noqu cakacaka vakaitalatala.” A qai saga o Aurele me vakarabailevutaka na nona cakacaka vakaitalatala. Rauta na tolu na yabaki sa oti, rau toki kei watina o Albert-Fayette e Benin. E tukuna o Aurele: “Na neirau bolea me keirau mai qaravi Jiova eke e ka vinaka duadua me keirau bau cakava.” E qai tukuna ena matadredredre, “Eso na yalava keirau dau tara e tiko e baravi, na totoka ni vanua qori au dau vakasamataka kina na Parataisi.”

O Clodomir kei na watina o Lysiane, erau vakaitikotiko mai Varanise rau qai toki e Benin ena 16 na yabaki sa oti. Ena imatai ni gauna rau se qai toki kina, rau dau nanumi ira vakalevu na wekadrau kei ira na nodrau itokani e Varanise, erau lomaleqataka tale ga de na sega ni matau vei rau na ivakarau ni bula ekea. Ia e sega ni dodonu me rau lomaleqa, ni toso na gauna rau marautaka nodrau tiko ekea. E tukuna o Clodomir: “E ka dokai me keirau vukea e levu mera ciqoma na ka dina ena loma ni 16 na yabaki, e vakatauvatani ni dua na tamata e ciqoma na ka dina ena loma ni dua na yabaki.”

Dua na veiwatini mai Varanise o Sébastien kei Johanna, rau toki e Benin ena 2010. E tukuna o Sébastien: “E levu dina na itavi me qaravi ena ivavakoso. Keirau vulica kina e levu na ka, e vaka ga keirau vuli tiko ena dua na koronivuli vakalou e vakatotolotaki na lesoni e vulici kina!” Vakacava era vakarorogo o ira ena yalava? E tukuna o Johanna: “E dua na ka na nodra via vulica na ka dina. Ena gauna mada ga e sega ni caka kina na vunau, nira sotavi keirau e gaunisala era dau tarogi keirau ena so na taro vakaivolatabu, era kerea tale ga noda ivola.” E yaga vakacava ena nodrau bula vakawati na nodrau toki e vanuatani? E tukuna o Sébastien: “E vakavolekatitaki keirau vakaveiwatini. Dua na ka marautaki meu tomani watiqu ena cakacaka vakaitalatala ena loma ni dua na siga taucoko.”

O Eric kei na watina o Katy, erau veiqaravi vakapainia ena yalava era veituyaki kina na lewenivanua ena vualiku kei Benin. Rauta na tini na yabaki sa oti ni rau se vakaitikotiko mai Varanise, rau dau vakawilika eso na ulutaga me baleta na veiqaravi ena vanua e gadrevi vakalevu kina na veivuke, rau dau veitalanoa tale ga kei ira era veiqaravi vakatabakidua. E uqeti rau sara ga me rau toki e vanuatani, rau cakava qori ena 2005. E veivakurabuitaki dina na tubu rau raica. E tukuna o Eric: “Ena rua na yabaki sa oti, a 9 tu na dautukutuku ena iwasewase lailai ena taoni o Tanguiéta; ia qo sa 30. Era dau tiko ena soqoni ena Sigatabu e le 50 ina 80. Na marau e vakilai ena tubu va qori e sega ni vakatauvatani rawa!”

KILAI NA ITUVAKI DREDRE QAI VALUTI

Na cava eso na ituvaki dredre era dau sotava o ira na lai veiqaravi ena vanua e gadrevi kina vakalevu na veivuke? O Benjamin e yabaki 33, e ganei Anne-Rakel. Ena yabaki 2000 a sota kei na dua na tacida tagane mai Denmark, e veiqaravi tiko vakadaukaulotu e Togo. A nanuma lesu o Benjamin: “Niu tukuna vua na daukaulotu niu via painia, e tukuna o koya: ‘Iko rawa ni painia e Togo.’ ” A lai vakasamataka na ka e tukuna na daukaulotu qai kaya: “Au se bera mada ga ni yabaki 20 ena gauna ya, ia rau sa veiqaravi rawa tu mai Togo o rau na ganequ. Qori e vakarawarawataka na noqu gole ekea.” A mani toki sara. Ia e dua tiko na leqa, e tukuna o Benjamin: “Au sega ni kila na vosa vakaVaranise. E dredre dina meu vosataka ena imatai ni ono na vula.” Ia ni toso na gauna sa via matata mai nona vosa. Nikua e sa veiqaravi tiko o Benjamin e Peceli e Benin, e dau vakau ivola qai dau veivuke ena tabana ni kompiuta.

O Eric kei Katy erau sa cavuti oti mai, erau veiqaravi tiko e Varanise ena dua na yalava e duatani na kena vosa ni bera ni rau toki e Benin. E duidui vakacava o Ra kei Aferika? E tukuna o Katy: “E sega ni rawarawa na kena qarai e dua na vanua veiganiti me keirau tiko kina. E vica vata na vula na neirau tiko ena dua na vale e sega kina na livaliva kei na wai.” E tomana o Eric: “E dau rogo levu na ivakatagi ena yasayasa ya me yacova na bogilevu tutu. E vinakati dina na vosovoso ena ituvaki va ya, meda tu vakarau tale ga ni vakamatauni keda kina.” Erau kaya: “E levu cake na marau keirau vakila ena cakacaka vakavunau ena vanua e sega ni dau tarai wasoma, keirau guilecava kina na ituvaki dredre e dau yaco.”

Rauta ni lima na yabaki sa oti, erau a toki e Benin o Michel kei Marie-Agnès e dua na veiwatini mai Varanise, erau sa yabaki 50 vakacaca. Dua na ka nodrau lomaleqa ena imatai ni gauna. E kaya o Michel, ni so era nanuma ni sega ni ka vakayalomatua na nodrau toki. E tomana: “Ke da sega ni vakabauta ni na tokoni keda o Jiova, e vakaraitaka ni sesewa sara ga noda rai. Keirau mani toki ena vuku i Jiova, keirau toki tale ga kei koya.”

SALA MO VAKARAUTAKI IKO KINA

O ira sa dau toki ena vanua e gadrevi kina vakalevu na veivuke, era kila ni bibi na vakavakarau vinaka ena kena muri na ikalawa qo: Lalawa rawa e liu. Mo vakamatauni iko ena ivakarau ni bula ena vanua o na toki kina. Kua ni vakayagataki ilavo vakaveitalia. Vakararavi vei Jiova.​—Luke 14:​28-30.

E tukuna o Sébastien, sa cavuti oti mai: “Ni bera ni keirau toki, rua na yabaki na neirau maroroi ilavo voli mai vakaveiwatini, qori na neirau vakalailaitaka na ilavo e dau vakayagataki ena ka ni veivakamarautaki, keirau sega tale ga ni volivoli vakaveitalia.” Erau dau lai cakacaka e Urope me vica na vula e veiyabaki, qo e rawa ni rau painia tiko ga kina e Benin ena yabaki kece ya.

O Marie-Thérèse e dua vei ira na lewe 20 na tacida yalewa dawai era veiqaravi tiko ena vanua e gadrevi kina vakalevu na veivuke ena Ra kei Aferika. E dau draiva basi e Varanise, ia ena 2006 e vakayagataka nona gauna ni gade ni dua na yabaki me lai painia e Niger. Ni toso na gauna, e vakadeitaka sara ga ni qori na ivakarau ni bula e vinakata me tadolova. E tukuna o Marie-Thérèse: “Niu lesu e Varanise, au lai veivosakitaka kei noqu boso ni cakacaka ke rawa ni veisautaki noqu ituvatuva ni cakacaka, e mani vakadonuya. Ena gauna qo, au na gole e Varanise meu lai draiva basi mai na Me ina Okosita, ia ena Seviteba ina Epereli au dau lai painia e Niger.”

O ira na ‘vakaliuca na matanitu ni Kalou’ e rawa nira nuitaka ni o Jiova ena vakarautaka na ‘veika tale eso era gadreva.’ (Maciu 6:33) Kena ivakaraitaki: Vakasamataka mada na ka a yaco vei Saphira, dua na tacida yalewa mai Varanise e voleka ni yabaki 30, e veiqaravi tiko ga vakapainia e Benin. Ena 2011 a lesu e Varanise me cakacakataka na ilavo me rawa ni qaravi koya kina me dua tale na yabaki (kena ikaono) e Aferika. E tukuna o Saphira: “Ena dua na siga Vakaraubuka, qori na iotioti ni siga ni noqu cakacaka, au qai raica ni se vinakati tale e tini na siga ni cakacaka me veirauti kina na ilavo au rawata me tauri au tiko ena yabaki tarava. Ia e vo ga vei au e rua na macawa e Varanise. Au masulaka vei Jiova, au talaucaka vua na kequ ituvaki. Oti ga vakalailai qori, a qiriti au mai e dua na tabana ni vaqara cakacaka, ratou kerea keu rawa ni lai sosomitaka e dua me rua na macawa.” Ena siga Moniti a gole o Saphira ena vanua ni cakacaka ya me lai vakavulici vua na tamata cakacaka ena sosomitaka. E tukuna: “Dua na ka noqu kurabui ni o koya au na lai sosomitaka ya e tacida yalewa, a vinakata me tini na siga na nona cegu me tikova na Koronivuli ni Cakacaka Vakapainia! A sega ni via solia vua nona boso ni cakacaka nona siga ni gade, vakavo ke kunea e dua me sosomitaki koya. Dua na ka nona cikevi Jiova me vukei koya​—me vaka ga au cakava.”

VU NI VAKACEGU DINA

Eso na tacida era sa veiqaravi ena Ra kei Aferika me vica vata na yabaki, era sa okata tale ga me nodra vanua. Eso tale era tiko ekea me vica na yabaki, oti ra qai lesu ena nodra dui vanua. Ia ena gauna mada ga qo, era se vakila tu ga na yaga ni veiqaravi e vanuatani o ira na tacida era veiqaravi tu ena dua na gauna ena vanua e gadrevi kina vakalevu na veivuke. Era raica ni vakacegu dina e vu mai ena noda qaravi Jiova.