‘Sivia na Ka me Caka!’

ERA sega ni dau saga e veisiga na lave ka bi ena Olympic mera sivita na iyalayala ni ka bi era rawa ni laveta. Era dau laveta mada eliu na ka lalai, oti ya ra na qai saga na kena e bibi sara. Ke ra dau saga mera sivia nodra iyalayala, ena rawa ni vakaleqa nodra masela kei na isema ni yagodra, ena tarova tale ga nodra qito.

E dina tale ga qo ni o dua na gonevuli, rairai o dau cakacaka vakaukaua e koronivuli. Ni soli vei iko e dua na itavi dredre se mo vakavakarau ina veitarogi, o tu vakarau qai saga sara vakaukaua mo rawata.a Ia vakacava ke o sa osooso tu ga ena veisiga ena ka e vauca na vuli kei na so tale na itavi? O na rairai sega ni kana vinaka se lailai nomu moce. Na nomu lomaocaoca vakasivia ena vakavuna mo tauvimate. De o vakila tiko na veika qori ena gauna qo.b

Sega ni Oti Rawa na Homework

“Ni toso cake noqu kalasi, sa qai levu ga na homework qai dredre. E taura na gauna me vakaoti kina,” e kaya o Hiroko,c e dua na gonevuli yabaki 15 mai Japani. “E tu tale e levu na ka au via cakava, ia e vinakati me soli ga ena siga tarava na homework. Au dau lomaleqa sara ga.” E vola o Svetlana, e dua na gonevuli e yabaki 14 mai Rusia, me baleta na homework: “Sa qai dredre ga noqu dau saga meu vakaotia. Ena veiyabaki e levu na lesoni au vulica, levu tale ga na ka era lesia na qasenivuli. Ni duidui na lesoni kei na kena qasenivuli, ra nanuma kina ni bibi ga na lesoni ra dui vakatavulica. E dredre dina me caka kece qori, me sagai me vakaoti.”

Na cava e dau vakabibitaki kina na homework? E vola o Gilberto, e dua na gonevuli yabaki 18 mai Brazil: “Era kaya na qasenivuli nira via vakarautaki keimami ina cakacaka vinaka.” Ia, ke dina qori, o na vakila tiko ga ni o lomaocaocataka na levu ni homework. De dua o na rawa ni vakalailaitaka na lomaocaoca qori ni o veisautaka na nomu rai me baleta na homework, kei na nomu cakava eso na veiveisau mo rawa ni tuva vinaka kina nomu cakacaka.

Raica na levu ni homework e soli vei iko me veivakavulici e yaga mo rawaka kina ni o sa qase mai. Ena rairai levu na gauna o na caka homework tiko kina, ia o na kidacala ga sa oti tale na gauna ni vuli. Ni o tekivu cakacaka mo rawa ni qaravi iko kina, o na marautaka ni o sa vakaotia na homework dredre a lesi vei iko. O na raica ‘na vinaka ni nomu cakacaka vakaukaua’ ni sa oti na gauna ni vuli.—Dauvunau 2:24.

Ena rawa ni o vakalailaitaka na lomaocaoca ke o dau mamakutu qai tuva vinaka na ka me caka. (Raica na kato “iVakasala Yaga Me Lailai Kina na Lomaocaoca.”) Ni o tuva vinaka na ivakarau ni nomu cakava na ka ni vuli ena kena gauna donu, qai caka vakavinaka, era na rairai nuitaki iko kina na qasenivuli, ra na vukei iko tale ga. Vakasamataka ke va qori nomudrau veivolekati kei na dua nomu qasenivuli. Ke mani yaco e dua na ituvaki tawanamaki, o qai tukuna rawa vua ni o na sega ni vakaotia nomu cakacaka ni vuli ena kena gauna dodonu, ena rawa ni solia tale nomu qasenivuli eso na gauna mo vakacavara kina. Dua na dauveiqaravi ni Kalou o Taniela a laurai ni dau “dina tikoga ko koya, ka sa sega e dua na nona cala se dua na ka ca me kune vua.” Nona dau gumatua o Taniela na vakayacora nona cakacaka e vakacaucautaki koya kina na tui, e nuitaki koya tale ga. (Taniela 6:4) Ke o vakamuria na ivakaraitaki i Taniela ena nomu cakava vinaka na itavi e koronivuli, o na rairai kauaitaki ke o gadreva eso na ka.

Ena vakalailaitaka beka na lomaocaoca ena ka ni vuli na nomu vakarorogo vinaka ena kalasi, caka homework, kei na nomu vakaotia eso tale na itavi lelevu? Sega, ia eso na lomaocaoca e vu ga mai na nomu vinakata mo cakava vinaka na ka ni vuli. O na sega ni qara na sala rawarawa mo kua kina ni cakava na cakacaka ni vuli, ia o na rairai vinakata tale mo vuli me yaga kina vei iko.

Na lomaocaoca va qori e vinaka qai yaga tale ga. Ena yasana adua, ena rairai tuburi iko na lomaocaoca e leqataki toka qai sega soti ni bibi.

Vakavuna na Osooso na Veika e Caka ni Oti na Vuli

Raitayaloyalotaka mada e dua e sega ni dau qarauna vinaka nona draiva. E siviti tu ga qai saga me kele vakasauri ena vanua e tu kina na ivakatakilakila na stop, qai rorogo na domo ni taya. Oti ya qai butuka tale nona siviti. Na cava ena yacova na motoka? Ena rairai vakacacana na idini kei na so tale na kena gacagaca. Ia ni se bera qori, ena rawa ni vakacacani sara ga ena dua na vakacalaka.

E vaka kina e levu na gonevuli, e oca nodra vakasama kei na yagodra ena nodra sasaga vakaukaua ni bera na vuli se ni suka na vuli. Ena ivola Doing School, e vola o Denise Clark Pope me baleta eso na gonevuli a sotava: “E dau tekivu totolo na nodra siga, rawa ni dua se rua na aua ni bera mada ga nira biubiu i vale na lai cakacaka, qai levu na gauna era suka bogi kina ni oti nodra vakatovotovo ni soka, danisi, nodra bose na mata ni gonevuli, cakacaka saumi vagauna, kei na nodra vakaotia nodra homework.”

Nira saga na gonevuli mera cakava e vica vata na ka ena veisiga, era na leqa ga kina. Nira lomaocaocataka vakasivia nodra vuli ena rawa ni vakavuna me leqa na ketedra qai mosi na uludra. Na levu ga ni nodra wawale, ena malumalumu na sotia ni yagodra, ena rairai vakavuna sara na tauvimate. Sa na vakaiyalayala ga na veika era na cakava, qai bau dua toka na ka ni sasaga mera kaukaua tale. O dau vakila beka eso na ka va qori?

E sega ni cala noda cakacaka vagumatua meda sauva eso noda isausau, ia ke tiko mada ga vei keda na kaukaua, e vakaiyalayala ga na ka eda rawa ni cakava ena dua na siga. E vakasalataka na iVolatabu: “Me kilai na nomudou yalomalumalumu [yalorawarawa] vei ira na tamata kecega.” (Filipai 4:5) Na nona vakatulewa na tamata yalorawarawa ena sega ni vakaleqai koya se so tale. E vakaraitaka na yalomatua, e yaga vakalevu ena vuravura veilecayaki qo. Koya gona, mo dau yalorawarawa me kua ni vakaleqai nomu bula—ena nomu biuta tani na veika e sega soti ni yaga o dau vakaogai iko tu kina.

Saga na Vutuniyau

Eso na itabagone era nanuma ni nodra yalorawarawa ena vakaleqa nodra rawata nodra isausau. So na gonevuli era vakabauta nira na rawaka wale ga ke dua nodra cakacaka isau levu kei na veika vinaka e salamuria mai. Qori na ka a vola o Pope ena nona sotavi ira eso na itabagone. E kaya: “Era vinakata tu na gonevuli qo me bau levu nodra gauna ni moce, me vinaka nodra bula, ia ena vuku ni nodra osooso, okati kina e koronivuli, nodra vuvale, kei na so tale na ka e vauca na cakacaka, e dredre kina mera veisau. Era vinakata tale ga me levu na gauna mera vakayagataka kei na nodra itokani, cakava eso tale na ka, se mera cegu mai na cakacaka ena vica na siga, ia era vakabauta e levu ke ra sega ni cakava qo era na rawaka tiko ga e koronivuli. Era liaca ni dodonu mera na vakatulewa, e bibi vei ira na nodra rawaka ena veisiga se bera mai ni vakatauvatani kei na nodra marau ena gauna qo.”

Mera vakasamataka o ira na gonevuli dau cakacaka vakaukaua qo na nona vosa e dua na tamata vuku: “Ena yaga vakacava vua e dua ke rawati vuravura taucoko, ia e qai vakayalia na nona bula? Se na cava ena solia na tamata me ivoli ni nona bula?” (Maciu 16:26, NW) Ena veivosa qori e vakasalataki keda kina o Jisu Karisito ni isausau vakavuravura eda na rairai saga meda rawata ena sega ni yaga, baleta ni na rawa ni vakaleqai keda vakayago, na lomada kei na noda veiwekani kei na Kalou.

E vola e dua na vuniwai ni mona o Madeline Levine, ena nona ivola The Price of Privilege ni “na sega ni taqomaki keda se vakamarautaki keda na ilavo, vuli, kaukaua, rogo kei na so tale na iyau.” E vakamacalataka o Pope, sa tukuni oti mai: “Au raica nodra saga e levu na gonevuli kei na nodra itubutubu mera uasivi​—era nanuma ni vinakati mera uasivi mera na rawaka kina.” E kaya tale ga: “Meda saga meda bulabula​—ena ivakarau ni noda vakasama, vakayago, vakayalo tale ga.”

So na ka era bibi mai na ilavo. Okati kina na lomavakacegu ni vakasama kei na yago, vinaka na lewaeloma, kei na veitokani kei na Dauveibuli. Era iloloma uasivi ni Kalou. Ke o sa sega ni qai vakila tale na veika qori ena levu ni nomu saga voli na rogo kei na iyau, sa na bau wadrega mo na rawata tale. Vakasamataka mada na ka a vakavulica o Jisu: “Era marau o ira e gu na lomadra mera vulica na vosa ni Kalou, nira na wili mera lewe ni matanitu vakalomalagi.”​—Maciu 5:3, NW.

Era sa ciqoma na ka dina e levu na tamata gone. Nira solia nodra vinaka kece e koronivuli, era kila tale tu ga ni sega ni rawati na marau dina ena rawaka vakavuli kei na iyau vakayago. Era kila vinaka tu ni kena rawati na isausau va qo e vakavuna ga na lomaocaoca. Era vulica na gonevuli qori ni nodra “vulica na vosa ni Kalou” e yavu dina ni nodra bula marau ena veigauna se bera mai. O ira na tabaka na ivola qo se o ira na iVakadinadina i Jiova era vakaitikotiko volekati kemuni, era na taleitaka mera vakaraitaka vei kemuni na sala moni marau kina ena nomuni vulica na vosa ni Kalou.

[iVakamacala e ra]

[Tikina bibi ena tabana e 6]

Ke tiko mada ga vei keda na kaukaua, e vakaiyalayala ga na ka eda rawa ni cakava ena dua na siga

[Tikina bibi ena tabana e 8]

Na vuli vinaka duadua oya noda vulica na veika baleti koya na Dauveibuli

[Kato/​iYaloyalo ena tabana e 5]

IVAKASALA YAGA ME LAILAI KINA NA LOMAOCAOCA

❑ Dau levu beka na gauna o vaqaqara kina ena veva se ivola, mo kila kina na ka o vinakata? Ena vinakati vei ira eso mera dau tuvatuvanaki. Kua ni madua na kerea nodra ivakasala eso tale.

❑ O dau lokuyara beka? Tovolea mada mo vakaotia na veika e lesi vei iko ni se bera na kena gauna. O na vakila na vakacegu, ena rairai uqeti iko tale ga mo kua ni dau lokuyarataka na nomu cakacaka ni vuli.

❑ O dau vakila ni so na gauna e dau ciriyawa nomu vakasama ena gauna ni kalasi? Tovolea mada na vakatutu qo me dua na vula: vakarorogo vinaka ena gauna ni vuli, vakavola eso na tikina o na via railesuva. O na rairai kidroataka na rawarawa ni nomu homework. Ni o cakava qori o na sega ni lomaocaoca vakalevu.

❑ O a digia beka e dua na kalasi ena vakatotolotaka nomu vuli, ia ena gadrevi kina na gauna kei na sasaga? E yaga beka vei iko na kalasi va qori? Veivosakitaka kei rau nomu itubutubu. Qara na nona ivakasala e dua e veiraurau nona raica na veika baleta na vuli. O na rairai liaca ni so na kalasi va qori e sega ni yaga vakalevu ena nomu lai tuvaitutu.

[Kato ena tabana e 6]

NA BAI VAKATAKARAKARA E VEITAQOMAKI

“Ai yau ni tamata vutuniyau sa nona koro kaukauwa, ka sa vakasama ko koya ni sa vaka na bai cecere.” (Vosa Vakaibalebale 18:11) Ena gauna makawa era dauvakararavi na lewenivanua ena bai cecere me taqomaki ira mai na meca. Ia, vakasamataka mada ke o tiko ena dua na siti e sega na kena bai, o qai raitayaloyalotaka ni dua na bai e taqomaki iko tiko. Ke o saga mo vakabauta ni tiko dina na bai, ena sega ga ni taqomaki iko mai na meca.

“Ai yau ni tamata vutuniyau sa nona koro kaukauwa, ka sa vakasama ko koya ni sa vaka na bai cecere.” (Vosa Vakaibalebale 18:11) Ena gauna makawa era dauvakararavi na lewenivanua ena bai cecere me taqomaki ira mai na meca. Ia, vakasamataka mada ke o tiko ena dua na siti e sega na kena bai, o qai raitayaloyalotaka ni dua na bai e taqomaki iko tiko. Ke o saga mo vakabauta ni tiko dina na bai, ena sega ga ni taqomaki iko mai na meca.

Na ka dina vakaivolatabu era volai toka e ra, e idusidusi vinaka mo tuberi ira kina na luvemuni:

❑ Na levu ni iyau, na levu ni leqa. “Na nonai yau levu na vutuniyau sa dredre kina vua me moce.”​—Dauvunau 5:12; 1 Timoci 6:9, 10.

❑ Ni dua na ituvatuva vinaka, ena sega ni gadrevi na iyau meda marau kina. “A nanuma ni lomana na dautara ka sa vakauta ga ki na sautu.”​—Vosa Vakaibalebale 21:5; Luke 14:28.

❑ Eda na lomavakacegu nida volia na ka eda gadreva dina, ena ilavo veirauti eda rawata. “Ni kakua ni soli au me’u dravudravua se me’u vutuniyau.”​—Vosa Vakaibalebale 30:8.d

[iVakamacala e ra]

[iYaloyalo ena tabana e 7]

Ena tawayaga ke da cakacaka tale vakasivia

[iYaloyalo ena tabana e 7]

Raica na homework me vaka nomu vakatovotovo ina cakacaka saumi, KUA ni raica me vaka e dua na leqa levu