Vakadewa Vuni me 30 na Yabaki
Talanoataka o Ona Mockutė
Ena Epereli 1962, a osodrigi na rumu ni veilewai e Klaipeda, ena vanua o Lithuania, a beitaki niu cala ena vanua, mani veilewaitaki kina. Ena Okotova ena yabaki yani eliu, au vesu qai beitaki ena cala niu vakaitavi ena cakacaka vakalotu e veisaqasaqa kei na matanitu na Soviet. Meu vakamacalataka mada na vuna au vesu kina, kei na noqu kau vakavesu veitaravi niu vakadewataka na ivola ni iVakadinadina i Jiova.
AU SUCU ena 1930 ena ra kei Lithuania, sega ni yawa mai na wasawasa na Baltic. Ni bera niu sucu, a masulaka o tinaqu meu dua na sisita ni lotu. Ia e kaya vei au ena dua na gauna: “Au na sega vakadua ni masu e mata i Sanito Pita se so tale na matakau nira sega ni kabula.” Niu nanuma na ka e tukuna qo, au sega kina ni tekiduru ena loma ni valenilotu, ia au cakava ga ina kauveilatai era tu e gaunisala niu suka na vuli.
E muri, ena iKarua ni iValu Levu—mai na 1939 ina 1945—au raica na veivakalolomataki e sega ni tukuni rawa, e dau mositi au tale ga noqu nanuma lesu na ka vakadomobula a yaco ya. Donuya na veiliutaki i Jamani, keirau lai tomi berry kei tinaqu lailai ena dua na siga. Keirau raica e rua na qara e tu kina na dra e se qai vakadavei ga. Au kilai ira eso na ilala Jiu era se qai labati ga wili kina rau noqu itokani o Tese kei Sara, keirau nanuma kina ni kedra ibulubulu sara ga keirau raica ya. Ena levu ni noqu domobula, au qolouvaka: “Oni dau vinaka na Kalou! Ia, na cava ga ni vakatara kina me yaco na ka vakadomobula va qo?”
Au vakacavara noqu vuli ena sekeneri ena 1949, e Klaipeda voleka toka ga e vale, oti au lai vuli ivakatagi sara. Ena 1950, au lewena e dua na ilawalawa gonevuli e neimami sasaga me veisau na ituvaki vakapolitiki, ia keitou a nakicataki mani keitou vesu kina e le 12. Au a biu ena valeniveivesu e Klaipeda, mani sotava kina e dua na iVakadinadina i Jiova.
Vulica na Ka Dina ena iVolatabu
A botolaki yani ena neitou sela e dua na marama. Ia a matadredredre ga vei keitou na vitu na goneyalewa. Au mani tarogi koya: “Kemuni, era dau rarawa na kaivesu, ia oni matadredredre tu ga. Cava oni vesu kina?”
“Ena vuku ga ni ka dina,” e sauma.
“Na ka dina cava?” au taroga.
Na yaca ni marama qo o Lydia Peldszus. E marama ni Jamani qai vesu ena vuku ni nona vakabauta ni dua na iVakadinadina i Jiova. Keirau dau veitalanoataka na veika vakaivolatabu. Na veika dina ena iVolatabu a vakavulici keitou kina o Lydia e veisautaka sara ga na noqu bula, kei ratou tale ga na tolu na marama keitou tiko vata ena dua na sela.
Vakarabailevutaki Noqu Kila na iVolatabu
Niu a lewena tu na ilawalawa era saqata na veika vakapolitiki ni matanitu na Soviet, au totogitaki kina meu 25 na yabaki e valeniveivesu, e 5 tale na yabaki au lai tu vakavesu kina e vanuatani. Noqu sotavi ira na iVakadinadina e valeniveivesu, vaka kina ena keba ni cakacaka e Siberia, e levu kina noqu kila na loma ni Kalou. O ira na iVakadinadina qo, me vakataki Lydia, era totogitaki ena vuku ni nodra vakabauta.
E toso noqu kilaka vakaivolatabu ena veiyabaki kece qori, au wasea tale ga na noqu vakabauta vei ira eso tale. Dina niu sega ni papitaiso me ivakaraitaki ni noqu yalayala vua na Kalou, ia era wiliki au na kaivesu kei ira na vakailesilesi ni valeniveivesu meu iVakadinadina i Jiova. Au sereki ena 1958, ni oti e walu na yabaki noqu vesu tu. Au lesu i Lithuania niu tautauvimate, ia e dei vinaka tu noqu vakabauti Jiova.
Tekivu na Vakadewa Vuni
Ena gauna ya era le vica ga na iVakadinadina era tu e Lithuania. Na kena vo era tu e valeniveivesu se ra kauvakavesu e Siberia. Ena 1959, rau lesu mai Siberia e rua na iVakadinadina i Jiova, rau mani vakatututaka meu vakadewataka na ivola vakaivolatabu ena vosa vakaLithuania. Au ciqoma ena marau na itavi dredre qo, au raica me ka dokai.
A tekivu noqu vakadewa ena Maji 1960, ena vula o Julai a caka vuni noqu papitaiso ena uciwai na Dubysa. Ni kaukaua nodra veivakacacani na KGB (Ovisa ni Matanitu ena Soviet State), a dredre meu rawata e dua na cakacaka meu qaravi au kina. Au mani lai tiko vei rau na noqu itubutubu ni rau ciqoma noqu vakabauta. Dau noqu cakacaka meu qarava na bulumakau nei tamaqu kei na nodra na tiko volekati keitou. Niu qaravi ira tiko na manumanu, au dau vakadewa tale ga. Me vaka ni sega na rumu ni cakacaka, au cakava ga noqu vakadewa ena rara totoka au dabe toka kina.
Ia au kidava ni rivarivabitaki vakalevu na vakadewa ena dua na rara va qo, nira na rawa ni raici au na KGB kei ira era na vakatukutuku vei ira. Ni kunei rawa e dua na vanua vuni meu vakadewa kina, au biubiu sara mai vale. Eso na gauna au cakacaka ena loma ni valenimanumanu, dua na yasana era tu kina na manumanu, ena yasana adua o yau kei na noqu misini ni taipa.
Au cakacaka ga ena siga ni sega na livaliva. Me kua ni kilai na rorogo ni taipa, a vakaduri kina ena yasa ni valenimanumanu na iqaqi e tosoi ena cagi. Ni buto, au curu e lomanivale meu lai vakayakavi. Ni oti ya, au lesu ena valenimanumanu meu lai moce ena idavodavo e caka ena co malai.
Au vesu ena Okotova 1961 kei na rua tale na iVakadinadina, ni sa kilai na ka au cakava tiko. Au veilewaitaki ena 1962 me vaka e vakamacalataki mai ena itekivu ni italanoa qo. Era vakatara na ivakalesilesi mera tiko na lewenivanua ena neitou veilewai, keitou marautaka ni keitou na rawa ni vunau kina vei ira. (Marika 13:9) A tau na itotogi meu tolu na yabaki ena valeniveivesu e Tallinn, e Estonia. Au qai kila ni o yau duadua ga a vesu ena vuku ni noqu vakabauta. Era veisiko yani vakavica na vakailesilesi ni siti, au dau wasea vei ira noqu vakabauta.
Tekivu Tale na Vakadewa
Ni oti ga noqu sereki ena 1964 mai na valeniveivesu e Estonia, au lesu tale i Lithuania. E tomani na vakadewataki ni ivola vakaivolatabu mai na vosa vakaRusia ina vosa vakaLithuania. E dua dina na cakacaka levu. Dina nira veivuke kina eso, ia au vakadewa duadua ena vosa vakaLithuania. Levu na gauna au cakacaka ena vitu na siga ena dua na macawa, ni cabe na siga me yacova ni sa dromu. Ke sega nona veitokoni o Jiova, au na sega sara ga ni cakava rawa na cakacaka qo.
Niu vakasamataka na bibi ni itavi, au dau qaqarauni sara ga. Era dau bolemate na tacida tagane kei na yalewa, vaka kina na nodra vuvale. Niu dau lai tiko ena nodra vale, ra vakarautaka na ka au vinakata, ra qai taqomaki au. Na veitokoni va qo keimami veivolekati kina. Niu cakacaka tiko, era dau qaqarauni na vuvale au tiko kina me kua ni kilai noqu cakacaka. E dua na sikinala me vakaraitaka ni gole mai e dua, na kena mokuti vakarua na paipo ena kaukamea. Niu rogoca ga na sikinala, au na vunia sara na veika ena rairai vakavuna me kilai noqu cakacaka.
Ke leqataki noqu cakacaka ena vale au tiko kina, au na toki totolo ena dua tale na vanua. E dau raici me cala bibi ke tiko vua e dua na misini ni taipa e sega ni vakadonui vakalawa, ena kauta gona noqu misini ni taipa e dua na tacida ena vanua vou meu cakacaka kina. Au qai biubiu meu gole ena vanua vou qori ni sa buto.
A taqomaki au dina o Jiova. Era kila vinaka tu noqu cakacaka na vakailesilesi vakamatanitu, ia e sega ga na nodra ivakadinadina matata. Kena ivakaraitaki 1973, e walu na iVakadinadina i Jiova era veilewaitaki, au qai kau meu lai vakatarogi. E tarogi au vakadodonu na dauveibeitaki, “Mockutė, e vica na ivola o tabaka ena veiyabaki sa oti?”
Au tukuna niu na sega ni sauma nona taro. E taroga, “Na taro cava ga o na sauma?”
“Na taro e sega ni lakovata kei na tabaivola,” au sauma yani.
Veisau na iTuvaki
Ena icavacava ni 1980, a tekivu veisau na ituvaki e Lithuania. Sega tale ni caka vuni na ka vei ira na ovisa vakalecaleca ni matanitu. Ena 1990, eso tale era qai vakadewa. A tauyavu e dua na ofisi lailai ni vakadewa ena Seviteba 1, 1992 ena siti o Klaipeda, na vanua a qai noqu itikotiko tudei.
Sa 30 taucoko na yabaki noqu vakadewa voli ena 16 na duidui vanua. E sega tu noqu vale, ia au marautaka noqu raica na kena vuavuaivinaka na cakacaka! Nikua, sa rauta ni 3,000 na iVakadinadina i Jiova e Lithuania. Na cakacaka ni vakadewa au dau cakava vuni eliu ena valenimanumanu, sa mai tomani ena valenitabana e Lithuania volekata na siti o Kaunas.
Au se nanuma vinaka tu ga na ka a yaco ena sela ni valeniveivesu e Klaipeda ena 60 na yabaki sa oti. A veisautaka sara ga noqu bula! Au na dau vakavinavinakataki Jiova na Dauveibuli cecere niu kunea na ka dina me baleti koya kei na nona inaki, kei na noqu yalataki au vua meu cakava na lomana.
[Tikina bibi ena tabna e 11]
Na veika dina ena iVolatabu a vakavulici keitou kina na lewe va o Lydia e valeniveivesu, e veisautaka sara ga na neitou bula
[iYaloyalo ena tabana e 10]
E volatukutukutaki ena niusiveva vakaSoviet na noqu veilewai ena 1962
[iYaloyalo ena tabana e 12]
Eso vei ira na ivola vakaivolatabu au vakadewataka, a rawa sara ga niu vesu kina
[iYaloyalo ena tabana e 13]
Vakaraitaka vei au o Lydia na ka dina vakaivolatabu e valeniveivesu
[iYaloyalo ena tabana e 13]
Rua na iVakadinadina (ena mawi) rau vakavulici au ena levu na ka me baleta na Kalou ena keba ni valeniveivesu ena yasayasa o Khabarovsk e Rusia ena 1956
[iYaloyalo ena tabana e 13]
Na misini ni taipa au dau vakayagataka ena gauna a vakatabui tu kina na cakacaka