E Va na Ka Mo Kila me Baleta na Veisere

O NANUMA mo cakava tale ga qori ena nomu vakawati? A rairai sega ni dina na kemu isa se vakaseavutaka nomudrau marau na nomudrau dau veiba. Ke dina qori, o na rairai nanuma, ‘Keirau sa sega ni veivinakati’ se ‘A sega ga ni dodonu me keirau vakamau’ se ‘Keirau a lecaika tu ena gauna keirau vakamau kina.’ O na rairai nanuma tale ga, ‘E vinaka ga me keirau sere.’

Kua ni vakatulewataka totolo mo tinia nomudrau vakawati, vakasamataka vinaka eliu. E sega ni iwali tu ga ni lomaocaoca ni bula na veisere. Kena veibasai ga, e ikuri ni leqa. E veivakasalataki o Dr. Brad Sachs ena nona ivola na Good Enough Teen: “Era nanuma na veiwatini era veisere ni na seavu na veileqaleqati ena gauna era sere kina qai basika na vakacegu kei na bula nuidei. Ia e sega ni dau dina na nanuma qori.” E bibi gona me matata tiko vei keda na ka me baleta na veisere, me donu tale ga noda rai.

Na iVolatabu kei na Veisere

Na iVolatabu e sega ni raica vakamamada na vakatulewataki ni veisere. E tukuna ni Kalou o Jiova e vakacala na veisere, e cakacaka vakailasu tale ga nona raica vakamamada e dua nona biuti kena isa qai qara tale e dua. (Malakai 2:13-16) Na vakawati e vauci rau na veiwatini me tawamudu. (Maciu 19:6) Eso na vakawati era veisere ena vuku ga ni duidui lalai, ia a rawa ni wali na duidui qori ke rau veivosoti na veiwatini.​—Maciu 18:21, 22.

Na iVolatabu e vakadonuya na veisere ena dua ga na yavu​—na veiyacovi ena taudaku ni bula vakawati. (Maciu 19:9) Koya gona, ke o kila ni sega ni dina na kemu isa, e tiko vei iko na dodonu mo tinia nomu bula vakawati. Mera kua ga ni tukuna vei iko eso na ka mo cakava, e sega tale ga ni inaki ni ulutaga qo me tukuna na ka mo cakava. Mo vakatulewa ga kina o iko baleta o na sotava ga na ca kei na vinaka ni nomu vakatulewa.​—Kalatia 6:5.

E tukuna na iVolatabu: “Na tamata yalomatua sa daulewa vakavinaka na nonai lakolako.” (Vosa Vakaibalebale 14:15) Ke mani yavutaki mada ga vakaivolatabu nomu veisere, e vinaka mo vakasamataka vakayalomatua na itinitini ni vakatulewa o cakava. (1 Korinica 6:12) “Eso era nanuma ni vinaka mera vakatulewa vakatotolo,” e tukuna o David e Peritania. “Ena ka au vakadinadinataka me baleta na veisere, e bibi dina me vakasamataki vinaka na noda vakatulewa.”a

Meda raica mada e va na ka bibi me nanumi tiko. Ena gauna vata qori, mo nanuma tiko ni ratou sega ni tukuna na vakamacalataki ena ulutaga qo ni cala na vakatulewa ratou cakava. Ia e kilai mai na nodratou ivakamacala na ka dredre e dau vakilai ni oti e vica na vula se yabaki ni veisere.

1 Leqa Vakailavo

E 12 na yabaki na dede ni nona vakawati o Daniella mai Itali, ia a qai kila ni lasa tiko o watina kei na dua nona itokani vakacakacaka. “Na gauna au qai kila kina,” e tukuna o Daniella, “sa vula ono nona bukete na marama rau lasa tiko kei watiqu.”

Erau a veibiu mada ena dua na gauna, oti sa qai nanuma o Daniella me rau sere. “Au saga meu vakavinakataka na neirau vakawati,” e tukuna, “a sega tiko ga ni dina o watiqu.” E kila o Daniella ni donu na ka e cakava ya. E tomana: “Gauna keirau sa sere oti kina, sa qai tatara mai na leqa vakailavo. Eso na gauna e sega na kequ ivakayakavi. Au dau gunuva ga e dua na bilo sucu.”

A sotava tale ga qo o Maria mai Sipeni. “Keirau sa sere kei watiqu qai sa sega ni tokoni au vakailavo,” e tukuna, “au qai dau cakacaka sara vakaukaua me saumi kina nona dinau. Mai na vale vinaka au tiko kina, au qai toki ena dua na vale lailai toka ga ena dua na yasayasa vakarerevaki.”

E macala mai na ivakaraitaki qo ni veisere e dau vakavuna na leqa vakailavo vei ira na marama. E tukuni ena dua na vakadidike a caka ena loma ni vitu na yabaki e Urope, ni oti na veisere e tubu ina 11 na pasede na kedra isau na tagane, qai lutu ena 17 na pasede na ilavo era rawata na marama. E tukuna o Mieke Jansen e liutaka tiko na vakadidike qo: “E ituvaki dredre dina vei ira na marama, baleta era na qaravi luvedra, vaqara cakacaka, ra qai saga mera valuta na lomabibi e vu mai na veisere.” E volaitukutukutaki ena London’s Daily Telegraph nira tukuna eso na loya, ni leqa qo “e vakavuna nodra vakasamataka tale vakarua eso na veisere.”

Na ka e rawa ni yaco: Ke o veisere, ena rairai lailai na ka o rawata vakailavo. De dua o na toki. Ke vakadonui vakalawa mo qarava na gone, ena rairai dredre mo qaravi iko kei na ka tale ga e gadreva o luvemu.​—1 Timoci 5:8.

2 Veisusu

“Au sega sara ga ni tadra ni na tawayalodina o watiqu,” e tukuna e dua na marama ni Peritania o Jane. “E rarawataki tale ga nona vakatulewataka o watiqu me biuti keitou.” A sereki watina o Jane. A vakabauta ni donu vinaka na vakatulewa ya, ia e qai tukuna: “E sega ni ka rawarawa na ituvaki au sotava, meu qarava na itavi vakatina kei na itavi vakatama ena nodratou susugi na gone. Sa noqu kece na vakatulewa.”

E tautauvata tale ga kei na ka e sotava o Graciela mai Sipeni, e dua na tina a veisere. E tukuna: “A vakadonui vakalawa meu qaravi luvequ tagane e yabaki 16. E gauna dredre dina na bula vakaitabagone, au sega ni vakarautaki au vinaka ena noqu na susugi luvequ duadua. Au tagi ena siga kei na bogi. Au nanuma niu sa sega ni cakava vinaka tiko noqu itavi vakatina.”

Era na rairai sotava tale ga na leqa na itubutubu era veisere ke vakadonui vakalawa mera veivuketaka nona susugi na gone. Ena vinakati kina mera veivosaki kei ira na watidra eliu me baleta na nodra gade se sikovi na gone, nodra tokoni kei na nodra vakavulici. E tukuna o Christine e dua na tina mai Merika, rau sa veisere kei watina: “Sega ni ka rawarawa mo drau cakacaka vata kei na watimu eliu. E rawa ni tuburi kemudrau kina eso na ivakarau ni yalo, ke o sega ni qaqarauni o na rawa ni vakayagataki luvemu me rawa kina na lomamu.”

Na ka e rawa ni yaco: De dua o na sega ni taleitaka na ka e lewa na mataveilewai me baleta nona qaravi o gone. Ke vakadonui mo veivuke tale ga ena nona qaravi o luvemu, ena sega beka ni duavata kei iko o watimu eliu ena ka e vauca nona gade se sikovi o gone, nona tokoni vakailavo kei na so tale.

3 Ka o na Vakila

A tawayalodina vakavica na wati i Mark e Peritania. “Ena ikarua ni gauna,” e tukuna, “Au sega ni vosota rawa niu kila ni rawa ni cakava tale.” A sereki watina o Mark, ia e se domoni koya tiko ga. E tukuna: “Era tukuni watiqu vakaca eso ena nodra nanuma mera vukei au; ia e sega sara ga ni yaga vei au na ka era cakava. E sega ni dau seavu rawarawa na dodomo.”

O David a tukuni mai eliu, a rarawataka nona lasa tiko o watina kei na dua na tagane. “Au sega sara ga ni vakabauta,” e tukuna. “Au a vinakata me keitou tiko vata ga vakaveitamani ena neitou bula taucoko.” Ia a vakatulewataka o David me sere. E tarai koya na revurevu ni veisere ena nona sega ni vakadeitaka rawa na ka ena cakava ena veigauna e se bera mai. “Au dau vaqaqa seu na lomani keu vakawati tale, se na yaco tale na ka a yaco ena noqu vakawati eliu,” e tukuna. “E dredre sara ga meu nuitaka tale e dua.”

Ke o sere, e levu na ka o na vakasamataka. O na rairai domoni koya tiko ga drau a vauci vata tu ena dua na gauna. (Vakatekivu 2:24) Dua tale na yasana, o na rairai cudruvaka na ka a yaco. E tukuna o Graciela a tukuni mai cake “Ni oti e vica vata na yabaki, o veilecayaki sara ga, o madua, e vakamalumalumutaki iko na ka o sotava. O na nanuma lesu na gauna marautaki ena nomudrau bula vakawati, o qai vakasamataka: ‘A dau tukuna vei au o watiqu ni na sega ni biuti au. A lasu tiko beka ga? Na cava e yaco kina qo?’ ”

Na ka e rawa ni yaco: O na rairai cudruvaka qai rarawataka na nona vakalolomataki iko o watimu. Ena rairai veivakayalolailaitaki dina ena so na gauna na tu duadua.​—Vosa Vakaibalebale 14:29; 18:1.

4 Ka Era na Vakila na Gone

E tukuna o José e dua na tama e veisere mai Sipeni: “E rarawataki dina, ia sa qai vakararawataki au sara noqu kila ni tagane rau lasa kei watiqu e wati ganequ. E vinaka meu sa mate ga.” A raica o José ni ka e cakava o tinadrau e tarai rau vakalevu na luvena tagane​—yabaki rua kei na va. “Rau sega sara ga ni kila se cava e yaco kina na leqa qo,” e tukuna. “Rau vaqaqa se cava e lai tiko kina o tinadrau vei nodrau momo, rau vaqaqa tale ga se cava au kauti rau kina me keitou toki vei tinaqu kei ganequ. Keu gole ena dua na vanua, rau na taroga, ‘O na lesu mai ena gauna cava?’ se rau na tukuna, ‘Ta, kua ni biuti keirau!’”

E tarai ira tale ga na gone na veisere. Ia vakacava ke rau sega ni dau veimaliwai vinaka na itubutubu? Ena ituvaki qo, ena “yaga beka vei ira na gone” na veisere? E vakalewai sara vakalevu na vakasama qori ena vica na yabaki sa oti​—vakabibi ke tiko ga eso na leqa lalai. E tukuna na ivola The Unexpected Legacy of Divorce: “Era kurabuitaka na veiwatini era vakila tiko eso na duidui ena nodra bula vakawati, nira sega ni kauaitaka na gone na duidui qori. Era sega ni kauaitaka ke rau sega ni veimaliwai vinaka tiko o Ta kei Na, era vinakata ga mera tiko vata vakavuvale.”

Io, o ira na gone era dau kauai ena nodra dau veiba na itubutubu, qai rawa ni vakaleqa nodra vakasama kei na lomadra na veileqaleqati ena bula vakawati. E sega gona ni ka vakayalomatua me nanumi ni na yaga na veisere vei ira na gone. “Na ituvatuva ni bula vakawati e yaga vei rau na itubutubu ena nodrau vakavulici ira na gone ena dua ga na ivakarau, ke sega mada ga ni vinaka sara na bula vakawati,” e vola o Linda J. Waite kei Maggie Gallagher ena nodrau ivola The Case for Marriage.

Na ka e rawa ni yaco: Ena vakaleqai ira dina na gone na revurevu ni veisere, vakabibi ke o sega ni uqeti luvemu me dau veimaliwai vinaka kei watimu eliu.—Raica na kato “Kena na iSamunidawa.”

E vakamacalataka na ulutaga qo e va na ka mo vakasamataka vinaka ke o nanuma mo veisere. Me vaka sa vakamacalataki oti, ke sega ni dina o watimu, e nomu na vakatulewa. Na vakatulewa cava ga o cakava, mo nanuma ni tiko na ka ena salavata mai na vakatulewa qori. Vakasamataka rawa na ka dredre o na sotava, qai vakarautaki iko kina.

Ni o vakasamataka vakavinaka na ituvaki qori, o na nanuma mo vakavinakataka ga nomu vakawati. Ena rawa beka qori?