Buli se Bula Vakaidewadewa?

Na Mata ni Kumakumare

● E levu na kumakumare era vuka ga ena bogi. Na manumanu ni bogi tale eso e dau waqa na matadra ni cilava na rarama, ia na kumakumare e rawa ni vunitaki koya​—ni ciqoma vinaka na rarama na qa ni yaloka ni matana (cornea).

Vakasamataka mada: E vakasakiti na qa ni yaloka ni matana​—ni tiko kina e yasaiono na iyatu vuce somidi e rawa ga ni raici ena iloilo ni vakalevutaki ka. Na vuce qori e “lailai mai na ua ni rarama (wavelength)” e kaya o Peng Jiang e ivukevuke ni parofesa ni dua na lesoni vakaidinia ena Univesiti e Florida, Merika. Na iwalewale ni nodra tuva na vuce somidi kei na kedra levu e toboka rawa kina na rarama na mata ni kumakumare se mani duidui vakacava na kena ivakarau se vanua e lako mai kina. Na balavu ni vuce somidi e 200 ga ina 300 na ivakarau ni ka somidi (nanometers), ni vakatauvatani kei na raba ni dua na drauniulu e rauta ni 80,000 na ivakarau ni ka somidi!

Era nuitaka na idinia ni nodra kila vinaka na qa ni yaloka ni mata ni kumakumare ena toroi cake kina na rarama (LED, LCD) ni so na ka era bulia me vaka na cina ni motoka kei na tivi. Na ibulibuli ni mata ni kumakumare e rawa ni yaga tale ga ena sola e vakayagataki kina na rarama kei na katakata ni matanisiga. E dua na mataqali sola e caka ena silicon e rawa ni vakasuka e 35 na pasede na rarama​—e vakalusi kina na katakata e rawa ni vakayagataki. Ia ni vakatotomuri na vuce somidi ni mata ni kumakumare, a bulia kina o Jiang kei ira na nona itokani vakacakacaka na sola silicon e vakasuka na rarama e lailai mai na 3 na pasede. A tukuna o Jiang: “Eda rawa ni vulica e levu na ka ena veika bula.”

Na cava o nanuma? A buli se bula vakaidewadewa na vuce somidi e ciqoma rawa kina na rarama na mata ni kumakumare?

[iYaloyalo ena tabana e 18]

Na qa ni yaloka ni mata ni kumakumare e caka mai na iyatu vuce somidi e yasaiono e rawa ni laurai ga ena iloilo ni vakalevutaki ka

[iYaloyalo ena tabana e 18]

E biu ena sola na silicon wafer me ciqoma na rarama kei na katakata ni matanisiga

[iTaba ni Credit Line ena tabana e 18]

Moth eye close-up: Courtesy of Dartmouth Electron Microscope Facility; silicon close-up: Courtesy Peng Jiang