Na Cava mo Vakabula iLavo Kina?

ERA tukuna e levu ni “sega ni dau taleitaki na vakabula ilavo. E taleitaki ga na voli isulu, iyaya vakalivaliva kei na so tale.”

Ke o mani vakila se sega na leqa vakailavo e tarai vuravura tu, ena yaga vakalevu na nomu dikeva na sala o rawa ni vakabula ilavo kina kei na sala mo vakayagataka kina vakavuku. Meda dikeva mada na nona ivakasala uasivi e dua na turaga. Na nona ivakasala sa vukei ira e vica vata na milioni mai na veisenitiuri sa oti ena sala mera vakayagataka vinaka nodra ilavo.

Tolu na iVakasala Vuku Makawa

Ena dua na vosa vakatautauvata i Jisu na kai Nasareci, e vakamacalataka kina na ivakavuvuli me baleta na ilavo. A cavuta na ka a vinakata e dua na turaga vua na nona dauveiqaravi: “E dodonu mo vakacuruma ena baqe na noqu ilavo. Niu lesu mai meu qai taura na noqu ilavo kei na kena tubu.” (Maciu 25:​27, New American Standard Bible) E yaga vakalevu nikua na ka e tukuna qori o Jisu. Meda raica mada na vuna.

Eso na matanitu ena vica wale ga na gauna sa oti, na levu ni tubu era rawata ena tini na yabaki, e sivia na levu ni ilavo a vakacurumi taumada. Nikua e levu na baqe era sega ni solia vakalevu na tubu, vakavuna kina me lailai na tubu era rawata na dauvakacuru ilavo, e ka vakayalomatua gona na vakabula ilavo ni na yaga ke mani yaco e dua na leqa.

E tokona na iVolatabu na vakasama qori, ni tukuna: “Ni sai vakaruru na vuku, ka sai vakaruru nai lavo.” (Dauvunau 7:​12) Ia ena sega ni nomu ivakaruru na ilavo ke o sega ni maroroya! E veivakauqeti na iVolatabu: “Moni biuta vakatikitiki ena nomuni vale eso na ka me salavata kei na ka oni taukena.”​—1 Korinica 16:2.

Sala mo Vakabula iLavo Kina

iMatai, ni o via volia e dua na iyaya isaulevu, e vinaka mo vakasamataka mada ke vinakati dina me voli na iyaya qo.

iKarua, ke o via volia e dua na ka, vaqara na vanua e isau lailai kina se vanua era volitaki kina na iyaya sa vakayagataki oti. O Espen kei Janne, e dua na itubutubu erau vakaitikotiko e Norway, erau vinakata e dua na qiqi ni gone me nei Daniel na luvedrau tagane. Erau volia e dua na qiqi sa vakayagataki oti ena isau e lailai sara, na kena irairai e vaka sara ga e ka vou. E tukuna o Espen: “Ni toso na gauna sa na sega ni rauti Daniel na qiqi, keirau kila ni na rawa niu volitaki na qiqi ena isau e vinaka sara.” Ia e tukuna: “E taura na gauna mo vaqara na iyaya isau vinaka.”a

iKatolu, kua ni vakatulewa vakariri, vakasamataka vinaka mada. Ke o nanuma ni se vinakati tiko ga na iyaya qori, e vinaka mo lai vaqara na iyaya vata qori ena dua tale na vanua e isau rawarawa kina se sitoa e volitaki kina na iyaya sa vakayagataki oti. O rawa tale ga ni vakabula ilavo ke o sega ni dau volia na iyaya e kilai levu tu ga na yacana. Ni o via volia na isulu vovou qai isau levu, vakacava me vakayagataki ga na isulu sa sega ni rauti luvemu qase me ratou qai vakayagataka na vo ni gone?

Ke o tinanigone vou, e vinaka mo vakayagataka na pikini e rawa ni vakayagataki e veigauna. E tukuna na ivola na Budgeting​—Personal Spending and Money Management a Key to Weathering the Storm, qo e vola o Denise Chambers: “O na vakayagataka ena loma ni rua na yabaki e sivia na $2,000 me isau ni pikini (diaper) e vakayagataki ga vakadua. Ia ena loma ni yabaki vata ga qori . . . o rawa ni vakayagataka kina e $300-500 me isau ni pikini e vakayagataki e veigauna.” E tomana: “Na pikini e dau vakayagataki e veigauna e rawarawa qai sega ni vakadukaduka!”

iKava, vakasamataka mada, e lailai na isau ni yaya ni kakana kei na vakasaqa ni vakatauvatani kei na nomu lai voli kakana. Ke ra sa vuli na luvemu, vakacava mo vakavulici ratou ena vakarautaki ni saniwiji mai na nomu soli ilavo me ratou volia kina na kakana isau­levu? E vinaka tale ga mo gunu wai ga mai na nomu volia eso na ka e rawa ni gunuvi qai isaulevu. Nanuma tiko, qo ena vinaka tale ga ena nomu bula qai vakabula na nomu ilavo.

E levu na vuvale ena veigauna sa oti e dau tiko na nodra iteitei mera tea kina na kedra kakana draudrau. Vakacava mo cakava tale ga qori? O ira na tiko ena vanua ni veivakavaletaki se vale lalai, e tiko eso na vanua mera teitei kina. Io, ke vanua lailai mada ga o na kurabuitaka na levu ni kakana e rawa ni tei kina!

Vakasamataka tale qo: Ke o vinakata me dua na nomu mobail, vakacava mo vakayagataka ga ena gauna e vinakati vakatotolo kina e dua na ka, se sauma ga na ivota ni qiri e lailai sara? Vakacava mo vakalailaitaka na nomu vakayagataka na misini e dau vakamamacataka na isulu? De dua o rawa ni vakaliliga ga na nomu isulu ena wa. O rawa tale ga ni vakalailaitaka na vakayagataki ni misini ni cagi batabata kei na cagi katakata (heater). Ni o via vakayagataka na iyaya qori, e vinaka mo taroga, ‘Vakacava na draki qo, e veiganiti meu vakayagataka na misini qo?’ O rawa tale ga ni veitalanoa kei na so tale mo vulica kina na sala mo vakalailaitaki kina na vakayagataki ni livaliva.

Sala mo Sauma Kina Nomu Dinau

iMatai, ni o sauma tiko na nomudou bili kece, credit card, kei na so tale na sausaumi e veivula, tovolea mo vakalevutaka toka na ilavo o sauma.

iKarua, mo sauma mada e liu na dinau e dau levu duadua na kena tubu.

iKatolu, me dua na nomu akaude me maroroi kina na ilavo, se mo sauma e dua na nomu inisua. E tukuna o Hilton e dua na daubole cakacaka e Sauca Aferika: “E ka vakayalomatua mo kua ni ‘biuta tu ga ena dua na vanua na nomu ilavo kece.’ Ena so na gauna e rawa ni lusi na baqe kei na so tale na tabana ni ilavo. Keitou sa vakadinadinataka qori.” Koya gona, digia ga na baqe ena rawa kina vua na matanitu me taqomaka na nomu ilavo ke mani yaco e dua na leqa.

iKava, lewa vinaka na nomu vakayagataki ilavo. E rui bibi dina qori.

Vakacava, e dau rawarawa na nomu temaki ena itukutuku ni veivoli e veirawai? Qori na ka e dau yacovi Danny mai Suwiteni, e vakavuvale. A cici vinaka na nona bisinisi, ia e qai volitaka me sauma kina vakaoti na nona dinau ni credit-card. E vuli sara kina vakalevu, sa tekivu lewa vinaka o koya na nona vakayagataka na ilavo. E tukuna: “Qarauna na kocokoco. Mo lomavakacegu ena ka sa tiko rawa vei iko.”

So Tale na Dinau

E vica ga na lewenivanua e rawa nira volia vakadua na vale se itikotiko. Ia e levu ga era dinau ena baqe. Nira sausaumi tiko e veivula ena baqe, e vaka ga era rede tale tiko. Ia e rawa nira qai sauma kece na dinau ni oti e vica na yabaki, sa rawa tale ga ni nodra na vale!

E levu tale era dinau ena baqe me dua kina na nodra lori. Ke totolo na nodra sausaumi ina baqe, ena veivuke sara na lori, e rawa tale ga ni vakabula na nodra ilavo.b Eso era qaseqase nira volia ga na motoka e sa vakayagataki oti, e tu vinaka sara tu ga se rairai ka vou. Eso era vakabula ilavo nira vodo basi se so tale na sala ni veitosoyaki, se vodo basikeli mada ga.

Se mani cava na kemu ituvaki, mo yalorawarawa ga qai lewa matau ni o volivoli, vakasama rawa qai vakatulewa. Nanuma tiko, o rawa ni bobula ina vakayagataki ilavo, rawa tale ga ni vakamosi yalo. Mo saga gona mo dau qaqarauni qai yalomatua, ni o na marau vakalevu kina.

Nanuma tale ga qo, o rawa ga ni vakabula ilavo ke o kila na sala mo lewa vinaka kina na nomu ilavo. Ena veivosakitaki qori ena ulutaga e tarava.

[iVakamacala e ra]

[iYaloyalo ena tabana e 13]

SALA MO VAKABULA ILAVO KINA

Vaqara na iyaya e isau rawarawa

Volia na isulu e isau lailai se volivoli ena sitoa ni isulu sa vakayagataki oti

Vakavulici luvemu me vakarautaka na kena

[iYaloyalo ena tabana e 14]

Tea na kakana draudrau mo kua kina ni volivoli. Vakabula ilavo ena nomu vakaliliga na isulu