Wase Tinikatolu

“Dou Lagata Mai na Sere ni Marau, Dou Kaikaila Vata”!

Aisea 52:1-12

1. Na cava e vu ni marau kina na itukutuku ni parofisai e volai ena Aisea wase 52, ia na rua na gauna cava e vakayacori kina na parofisai oqo?

SEREKI! Na ka vinaka cava tale era na vinakata na vesu tu? E dua sara ga na usutu ni ivola na Aisea na nodra sereki na vesu kei na nodra vakalesui ina nodra vanua, e sega ni kurabuitaki kina ni tarava sara ga yani na Same na ivola oqo ena levu ni itukutuku ni marau e volai kina. E cavuti ena Aisea wase e 52 e dua na vuna vinaka mera marau kina na tamata ni Kalou. Na kena parofisai e qai vakayacori vei Jerusalemi ena 537 B.S.K. Ia, e qai vakayacori taucoko sara vei “Jerusalemi maicake,” na isoqosoqo vakalomalagi i Jiova era lewena na kabula vakayalo e dau vakatokai ena so na gauna me tina se yalewa vakawati.​—Kalatia 4:26; Vakatakila 12:1.

“Vakaisulutaki Iko e na Nomu Kaukauwa, Saioni”!

2. Gauna cava ena yadra kina o Saioni, ena yaco vakacava oqo?

² Ena gusu i Aisea, e kaci yani kina o Jiova vua na nona koro lomani, o Saioni: “Mo yadra mai, mo yadra; vakaisulutaki iko e na nomu kaukauwa, Saioni; mo vakaisulutaki iko e na nomui sulu vakaiukuuku, Jerusalemi, na koro tabu: ni na sega tale ni curumi iko ko ira na sega ni cili kei ira na dukadukali. Ceburaka tani vei iko na kuvu ni soso: tu cake, mo la’ki tiko, Jerusalemi: sereka tani nai vau ni domomu, ko iko na goneyalewa ni Saioni na bobula.” (Aisea 52:1, 2) E 70 na yabaki na laladidi tu ni koro oqo nira a vakacudrui Jiova na lewena. (2 Tui 24:4; 2 Veigauna 36:15-21; Jeremaia 25:8-11; Taniela 9:2) Sa kena gauna oqo me yadra kina mai na gauna balavu ni nona moce, me dara na isulu totoka ni sa na sereki. Sa uqeta na yalo i Sairusi o Jiova me sereka na “goneyalewa ni Saioni na bobula,” mera biuti Papiloni kina na lewenikoro o Jerusalemi kei ira na nodra kawa, ra suka i Jerusalemi mera lai vakabulabulataka tale na sokalou savasava. Ena sega tale ni kune e Jerusalemi e dua e tawacili se tawasavasava.​—Esera 1:1-4.

3. Na cava e rawa ni vakatokai tale ga kina na ivavakoso ni lotu Vakarisito lumuti me “goneyalewa ni Saioni,” kei na sala cava era sereki kina?

³ Na veivosa oqo i Aisea e vakayacori tale ga ina ivavakoso vakarisito. Na ivavakoso ni lotu Vakarisito lumuti e rawa ni vakatokai tale ga me “goneyalewa ni Saioni,” ni tinadra o “Jerusalemi maicake.”a Nira sa sereki na lumuti mai na ivakavuvuli ni lotu butobuto, mai nodra ivakavuvuli na vukitani, e dodonu mera savasava tiko ga ena mata i Jiova, sega ena kena cilivi na yagodra, ena cilivi ga ni lomadra. (Jeremaia 31:33; Roma 2:25-29) E okati e ke na nodra savasava tiko ga vakayalo, savasava nodra vakasama, kei na nodra bula, ena mata i Jiova.​—1 Korinica 7:19; Efeso 2:3.

4. E dina ni se sega ni bau talaidredre vei Jiova o “Jerusalemi maicake,” na cava era sotava na nona mata e vuravura e vaka sara ga na ka era sotava na lewe i Jerusalemi makawa?

⁴ E dina, se sega ni bau talaidredre vei Jiova o “Jerusalemi maicake.” Ia, o ira na matataki koya e vuravura donuya na iMatai ni iValu Levu​—o ira na lotu Vakarisito lumuti​—era lecava nira sa beca na lawa ni Kalou nira a sega ni taura vinaka na ibalebale dina ni tawaveitovaki ni lotu Vakarisito. Ni sa sega ni vakadonui ira na Kalou, sa ra qai lai vesuki vakayalo vei “Papiloni na Ka Levu,” na isoqosoqo ni lotu lasu kece kei vuravura. (Vakatakila 17:5) Lai tini sara na nodra tu vakabobula ena June ni 1918 ena dua na kena ivakatagedegede e cake ni ratou bala i valeniveivesu e walu na vakailesilesi ni Watch Tower Society ena nodratou beitaki vakailasu, ratou beitaki tale ga ni ratou via veivorati. Ena gauna oya, e vaka sara ga e mai tu vakadua na ituvatuva ni kena vunautaki na itukutuku vinaka. Ia ena 1919, sa rogo yani e dua na kaci ni veivakayadrati vakayalo. Ra yavala na lotu Vakarisito lumuti ena nodra vakasavasavataki ira taucoko sara mai na ivalavala dukadukali kei na duka vakayalo kei Papiloni na Ka Levu. Era tucake mai na “kuvu ni soso,” se na kedra ituvaki vakabobula, me lai yaco o “Jerusalemi maicake” me ukutaki ena iukuuku ni “koro tabu,” na vanua e sega ni vakatarai kina na duka vakayalo.

5. Na cava e dodonu vinaka sara tu ga kina nona sereki ira nona tamata o Jiova, me kua ni sauma e dua na ka?

⁵ Ena 537 B.S.K. vaka kina ena 1919 S.K., e tu sara ga vei Jiova na dodonu me sereki ira na nona tamata. E vakamacalataka o Aisea: “Sa kaya vakaoqo ko Jiova: Dou a volitaki wale; ia dou na voli tale ia ka sega e nai lavo.” (Aisea 52:3) E sega sara ga ni dua na ka erau sauma o Papiloni makawa vaka kina o Papiloni na Ka Levu ena gauna erau kauti ira kina vakavesu na tamata ni Kalou. Erau a sega ni mai voli ira na tamata ni Kalou ena ilavo, o koya gona, se kedra itaukei tiko ga o Jiova. E dinau tu beka vei rau o Jiova? Sega sara. Ena rua na gauna oqo, e tu vei Jiova na dodonu me kauti ira lesu mai na nona tamata me kakua ni dua na ka e sauma vei ira na veivesuki tu.​—Aisea 45:13.

6. Na cava e sa yaco oti era sega ga ni vuli kina na meca i Jiova?

⁶ Se sega ga nira vuli na meca i Jiova mai na ka e sa yaco oti. Eda wilika: “Sa kaya vakaoqo na Turaga ko Jiova, Era sa lako sobu eliu ko ira na noqu tamata ki Ijipita, me ra tiko vulagi kina; ia ko Asiria sa vakasaurarataki ira wale.” (Aisea 52:4) O Fero ni Ijipita e vakabobulataki ira na Isireli, o ira na Isireli oqo era a sureti yani ina nona vanua mera lai tiko vulagi kina. Ia, o Jiova e qai vakaluvuci Fero kei na nona mataivalu ena Wasa Damudamu. (Lako Yani 1:11-14; 14:27, 28) Ni via kabai Jerusalemi o Senakaripi na Tui Asiria, na agilosi i Jiova e qai mokuta mate e 185,000 na nona sotia na tui. (Aisea 37:33-37) Vaka kina o Papiloni makawa kei Papiloni na Ka Levu, erau na sega ni drotaka rawa na ca ni nodrau vakararawataki ira na tamata ni Kalou.

‘Era na Kila na Yacaqu na Noqu Tamata’

7. Na cava e sa mai yaco ena yaca i Jiova ena vuku ni nodra tu vakavesu na nona tamata?

⁷ Ena rogorogo ca na Kalou nira vesu tiko na nona tamata, me vaka e vakaraitaka na parofisai: “Ia oqo, a cava me’u cakava eke, sa kaya ko Jiova, ni ra sa kau tani walega na noqu tamata, ko ira ka lewai ira era kaikaila, sa kaya ko Jiova, ka sa vosavakacacataki ga na yacaqu e na veisiga kecega? O koya oqo era na kila ga kina na yacaqu na noqu tamata; o koya oqo era na kila kina e na siga ko ya ni sai au oqo sa kaya, Raici au!” (Aisea 52:5, 6) Na cava me kauai kina o Jiova ena ituvaki oqo? Na cava e lomaleqataka kina na nodra sa lai vesu tu na Isireli i Papiloni? E dodonu me yavala o Jiova ni sa kauti ira vakavesu na nona tamata o Papiloni, e sa lai kaikaila tale tiko ga ni sa qaqa vei ira. Na qaciqacia vaka oqo i Papiloni e vakavuna nona beca na yaca i Jiova. (Isikeli 36:20, 21) E sega ni via kila o koya ni laladidi nei Jerusalemi e vu ena nona sega ni taleitaki ira nona tamata o Jiova. Sa mai raica o Papiloni ni nodra tu vakavesu na Jiu e vakaraitaka na malumalumu ni nodra Kalou. E vakalialiai Jiova sara mada ga na tui vakatawa ni Papiloni o Pelisasari, ena nona vakayagataka na iyaya ni valenisoro i Jiova ena kana magiti era vakacerecerei kina na kalou kei Papiloni.​—Taniela 5:1-4.

8. Na cava e sa yaco ena yaca i Jiova me tekivu mai na nodratou sa mate kece na yapositolo?

⁸ Ena sala cava e baleti “Jerusalemi maicake” kina na ka kece oqo? Mai na gauna e kadre kina na vukitani ena kedra maliwa na kaya voli nira lotu Vakarisito, sa rawa ni tukuni ni “sa dauvosavakacacataki na yaca ni Kalou vei ira na veimatanitu.” (Roma 2:24; Cakacaka 20:29, 30) Sega ni o koya ga oqori, ena vuku ni nodra vakabauta cala na Jiu, sa tekivu mera sega ni cavuta kina na yaca ni Kalou. Oqo tale ga na ka era tekivu cakava na lotu Vakarisito vukitani ni ratou mate oti ga na yapositolo, sa ra muduka nodra vakayagataka na yaca ni Kalou. Na vukitani oqo e lai tauyavu sara kina na lotu ni Veivanua Vakarisito, e dua sara ga na tiki levu kei Papiloni na Ka Levu. (2 Cesalonaika 2:3, 7; Vakatakila 17:5) Na velavela ni ivalavala nei lotu ni Veivanua Vakarisito kei na nona vakadavedra vakaviavialevu e vakarogocataka sara ga na yaca i Jiova.​—2 Pita 2:1, 2.

9, 10. Na veika titobu cava me baleta na ivakatagedegede i Jiova kei na yacana, era sa qai mai kila oqo na tamata era veiyalayalati kei Jiova ena noda itabagauna?

⁹ Nira sereki mai vei Papiloni na Ka Levu na tamata era veiyalayalati kei na Kalou ena liga i Sairusi Levu, se o Jisu Karisito, ena 1919, sa ra qai kila vinaka na ka e vinakata vei ira o Jiova. Sa ra vakasavasavataki ira mai na levu na ivakavuvuli ni lotu ni Veivanua Vakarisito, na ivakavuvuli era dewa mai na vakabauta butobuto ni bera na gauna vakarisito, me vaka na Letoluvakalou, bula tiko ga ni yalo, kei na veivakararawataki tawamudu ena bukawaqa mai eli. Oqo era sa saga mera kaliraka laivi na ivovo ni vakabauta vakapapiloni e se kabi voli ga. Sa ra raica tale ga na bibi ni nodra tawaveitovaki ena veika vakavuravura. O ira e rawa nira beitaki ena vakadavedra era saga sara ga mera vakasavasavataki ira.

¹⁰ Sa ra mai kila vinaka tale ga na dauveiqaravi ni Kalou ena noda itabagauna na bibi ni yaca i Jiova. Ena 1931, sa ra vakatokai ira kina ena yaca, iVakadinadina i Jiova, ena sala oqo era vakaraitaka kina e matanalevu nodra tokoni Jiova kei na yacana. Kuria oya na nodra sa vakalesuya tale mai na iVakadinadina i Jiova na yaca ni Kalou ena veitikinivolatabu e dodonu ga me tiko kina, ena vakadewa e vakatokai na New World Translation, era tekivu tabaka mai na 1950. Era sa kila na bibi ni yaca i Jiova, sa ra kacivaka tiko me yacova na iyalayala kei vuravura.

“Koya sa Kauta Mai Nai Rogorogo Vinaka”

11. Na cava e veiganiti kina me cavuti ena 537 B.S.K. na matavosa, “Sa yaco me tui na nomu Kalou!”?

¹¹ Meda lesu tale mada i Saioni ni se laladidi tu ga. Sa volekata mai na koro e dua na italai, e kauta mai na irogorogo vinaka: “Na kena lagilagi e na ulu-ni-vanua na yava i koya sa kauta mai nai rogorogo vinaka, sa vakarogoya mai na sautu, sa kauta mai nai rogorogo vinaka ni ka vinaka, ka vakarogoya mai na veivakabulai, ka sa tukuna mai ki Saioni, Sa lewa [se “yaco me tui,” NW] na nomu Kalou!” (Aisea 52:7) E rawa vakacava ni tukuni ena 537 B.S.K. ni sa yaco me tui na Kalou ni Saioni? Sega li ni sa tui makawa tu ga mai o Jiova? Io, o koya na “Tui ni veigauna kecega”! (Vakatakila 15:3) Ia, e veiganiti na cavuti ni “Sa yaco me tui na nomu Kalou!” ni vaka sara ga e tui vou tale o Jiova ni sa bale o Papiloni, tau tale ga na ivakaro me lai taravaki tale na valenisoro e Jerusalemi, me vakalesui tale ga na sokalou savasava.​—Same 97:1.

12. O cei e liu ena nona “kauta mai nai rogorogo vinaka,” ena sala cava?

¹² Ena gauna i Aisea, a sega ni tukuni se o cei na tamata se ilawalawa e “kauta mai nai rogorogo vinaka.” Nikua, sa vakatakilakilataki rawa o koya e kauta mai na irogorogo vinaka oya. O Jisu Karisito na italai ni vakacegu uasivi duadua. Ni se bula e vuravura, e vunautaka na itukutuku vinaka ni veisereki mai na ivesu ni ivalavala ca e vakataka mai o Atama, wili kina na tauvimate kei na mate. (Maciu 9:35) E ivakaraitaki vinaka o Jisu ena nona gumatua ni vunautaka na irogorogo vinaka ni dua na ka e vinaka cake, qai vakayagataka na gauna veiganiti kece me vakavuvulitaka kina na veika e vauca na Matanitu ni Kalou. (Maciu 5:1, 2; Marika 6:34; Luke 19:1-10; Joni 4:5-26) Era muria tale ga na nona ivakaraitaki na nona tisaipeli.

13. (a) E vakarabailevutaka vakacava na yapositolo o Paula na ibalebale ni vosa sa “lagilagi e na ulu-ni-vanua na yava i koya sa kauta mai nai rogorogo vinaka”? (b) E “lagilagi” vakacava na yavadra na daukauitukutuku?

¹³ Ena nona ivola vei ira na kai Roma, e lavetaka kina na yapositolo o Paula na Aisea 52:7 me vakaraitaka na bibi ni kena vunautaki na itukutuku vinaka. E taroga kina e so na taro vakavure vakasama me vaka oqo, ‘Era na rogoca vakacava ke sega ni dua e tukuna vei ira?’ E qai tomana: “Me vaka na ka sa volai, Sa lagilagi sara na yavadra era sa tukuna nai tukutuku vinaka ni veika vinaka!” (Roma 10:14, 15) E vakarabailevutaka i ke o Paula na ibalebale ni Aisea 52:7, ena nona vakayagataka na vosa e vakaibalebaletaka na lewe vuqa na “yavadra,” e sega ni tukuna na “yava i koya,” me vaka e volai tu ena ivola i Aisea. Era vakatotomuri Jisu Karisito gona na lotu Vakarisito kece nira italai ni itukutuku vinaka ni vakacegu. E “lagilagi” vakacava na yavadra? E vosa tiko o Aisea me vaka sara ga e sa volekati Jerusalemi tiko mai na daukauitukutuku, me sirova tiko beka mai na veiulunivanua kei Juta. Ni rai vakayawa yani e dua, ena sega ni raica rawa na yavana na daukauitukutuku. Ia, ni cavuta e ke na yava, e vakaibalebaletaki koya ga na daukauitukutuku. Me vakataki Jisu ga kei ira na nona tisaipeli nira dau taleitaki vei ira na tamata yalomalumalumu ena imatai ni senitiuri, era dau taleitaki tale ga na iVakadinadina i Jiova ena gauna oqo vei ira na tamata yalomalumalumu era dau muria na itukutuku vinaka ni bula.

14. Ena sala cava e yaco kina me Tui o Jiova ena noda itabagauna oqo, ia e se tekivu kacivaki enaica vei ira na kawatamata?

¹⁴ Tekivu enaica ena noda itabagauna oqo na kena kacivaki ni “sa yaco me tui na nomu Kalou”? Tekivu ena 1919. Ena soqo ni tikina ena yabaki oya e vakayacori e Cedar Point, Ohio, e vakauqeti ira kina na vakarorogo o J. F. Rutherford, na peresitedi ni Watch Tower Society ena gauna oya, ena ulutaga “iTukutuku Vei Kemuni na iTokani Dauvunau.” E yavutaki na vunau oya ena Aisea 52:7 kei na Vakatakila 15:2, qai uqeti ira kece na tiko ena soqo mera vakaitavitaki ira ena cakacaka vakavunau. Ena sala oqo e tekivu basika kina ena “ulu-ni-vanua” na ‘yava lagilagi.’ Era liu sara ga na lotu Vakarisito lumuti ena nodra gumatua ni vunautaka na itukutuku vinaka ni sa yaco me tui o Jiova, qai tarava yani o ira na ‘so tani tale na sipi.’ (Joni 10:16) Ena sala cava e yaco kina me Tui o Jiova? E vakaraitaka o koya na nona itutu vakatui ena dua tale na sala vou ena 1914, ni vakatikora na luvena, o Jisu Karisito, me tui ena Matanitu tauyavu vou mai lomalagi. Ena 1919, se baci vakaraitaka tale kina na nona itutu vakatui ena nona sereki ira na “Isireli ni Kalou” mai vei Papiloni na Ka Levu.​—Kalatia 6:16; Same 47:8; Vakatakila 11:15, 17; 19:6.

“Na Nomui Vakatawa! Era sa Tabalaka na Domodra”

15. O cei o ira ‘na ivakatawa’ era tabalaka na domodra ena 537 B.S.K.?

¹⁵ E saumi beka mai na kaila, “Sa yaco me tui na nomu Kalou”? Io. E vola o Aisea: “A domodra na nomui vakatawa! era sa tabalaka na domodra, era ia vata na nodra kaila: ni ra na raica e na matanavotu ni sa lesu mai ki Saioni ko Jiova.” (Aisea 52:8) A sega ni dua e vakatawa e tu e Jerusalemi ena 537 B.S.K. me tavaki ira na imatai ni ilakolako era tokatu lesu yani mai na nodra a tu vakavesu. Sa 70 na yabaki na laladidi tu ni koro. (Jeremaia 25:11, 12) O koya gona, o ira “nai vakatawa” era tabalaka na domodra e rairai vakaibalebaletaki ira na Isireli era kila e liu na itukutuku ni kena sa tawani tale o Saioni, qai nodra itavi mera kacivaka yani vei ira na vo ni luve i Saioni. Nira raica na ivakatawa ni sa soli Papiloni o Jiova ina liga i Sairusi ena 539 B.S.K., sa ra kila sara ni sa na sereki ira na nona tamata o Jiova. O ira na ivakatawa oqo kei ira na rogoca na domodra era kaila tiko ga ena marau, era vinakata mera rogoca tale ga na kena vo na itukutuku vinaka.

16. Era “veiraici mata” kei cei na ivakatawa, cava e kena ibalebale oqo?

¹⁶ Era veivolekati sara ga kei Jiova na ivakatawa oqo, e vaka ga era “veiraici mata.” (Tiko Voli mai na Lekutu 14:14) Na nodra veivolekati kei Jiova kei na nodra veivolekati vakataki ira e vakaraitaka na nodra yalovata, e vakaraitaka tale ga ni nodra itukutuku e itukutuku marautaki.​—1 Korinica 1:10.

17, 18. (a) Na sala cava e tabalaka kina na domona na ilawalawa ivakatawa ni gauna oqo? (b) Ena sala cava e kaila yani kina ena duavata na ilawalawa e vaka e dua na ivakatawa?

¹⁷ Ena noda itabagauna oqo, na ivakatawa, se o koya “na dauveiqaravi yalo dina ka vuku,” e sega ni tabalaka wale ga na domona vei ira na lewe ni isoqosoqo ni Kalou, vei ira tale ga e taudaku. (Maciu 24:45-47, VV) A rogo yani na domo ni kaci vei ira na vo ni lumuti ena 1919, sa qai rogo levu ga na kaci oqo ena 1922 ena soqo ni tikina e Cedar Point, Ohio, nira vakauqeti na lewenisoqo mera “kacivaka, kacivaka, kacivaka, na Tui kei na nona matanitu.” Mai na 1935, sa vakamuai na cakacaka ena nodra kumuni na isoqosoqo levu era vaka na sipi. (Vakatakila 7:9, 10) Sa qai rogo levu ga na kacivaki ni itutu vakatui i Jiova ena gauna oqo. Ena sala cava? Ena yabaki 2000, e rauta nira le 6 na milioni era sa vakaitavi tiko ena vakatakilai yani ni itutu vakatui i Jiova ena 230 vakacaca na vanua. Kena ikuri, Na Vale ni Vakatawa, na ivola e dau vakasavu itukutuku kina na ilawalawa ivakatawa oqo, e sa vakasavuya tiko na itukutuku marautaki ina 130 vakacaca na vosa.

¹⁸ Ena rawa ga ni qai vakaitavi ena cakacaka oqo e dua ke yalomalumalumu, qai tu vua na loloma dina vakaveiwekani. Me rogo na domo ni kacikaci oqo, o ira kece na vakaitavi kina e dodonu mera kacivaka e duavata ga na itukutuku, e kacivaki kina na yaca i Jiova, na ivoli e vakarautaka, nona vuku, loloma, kei na nona Matanitu. Nira cakacakavata na lotu Vakarisito ena veiyasa i vuravura, e qaqaco na kedra ivau kei Jiova mera kailavaka vata yani na itukutuku vinaka.

19. (a) Ena sala cava e marau kina na “veiyasana lala ni Jerusalemi”? (b) Ena sala cava e “vakaraitaka mai [kina] ko Jiova na ligana tabu”?

¹⁹ Nira kaila voli ena marau na tamata ni Kalou, e vakilai sara mada ga na marau ena vanua era tiko kina. E tomana na parofisai: “Dou lagata mai na sere ni marau, dou kaikaila vata, na veiyasana lala ni Jerusalemi: ni sa vakacegui ira na nona tamata ko Jiova; ka sa vakabulai Jerusalemi. Sa vakaraitaka mai ko Jiova na ligana tabu e matadra na veimatanitu kecega; ia nai yalayala kecega kei vuravura ena kunea na bula sa maivei koya na noda Kalou.” (Aisea 52:9, 10) Nira sa yaco yani i Jerusalemi na tu vakavesu mai Papiloni, e vuki na irairai rarawa ni koro a sa lala tu mada me rairai marau, baleta ni sa rawa ni vakayacori tale na sokalou vei Jiova. (Aisea 35:1, 2) Sega ni vakabekataki tale ni oqo na cakacaka i Jiova. Sa vakaraitaka o koya “na ligana tabu,” me vaka beka e cokia na liga ni nona sote me vakarau yavala me vakabulai ira na nona tamata.​—Esera 1:2, 3.

20. Na cava e sa yaco oti kei na kena e se vo me yaco ena nona vakaraitaka o Jiova na ligana tabu ena noda itabagauna oqo?

²⁰ Ena “iotioti ni veisiga” oqo, e vakaraitaka kina o Jiova na ligana tabu me vakabulai ira na kena vo ni lumuti, e vakatakarakarataki rau na ‘rua na italatala’ ena ivola na Vakatakila. (2 Timoci 3:1, NW; Vakatakila 11:3, 7-13) Tekivu mai na 1919, sa ra kau o ira oqo ina dua na parataisi vakayalo, na vanua vakayalo era sa mai tiko tale ga kina na nodra itokani, o ira na so tani tale na sipi. Ena dua na gauna oqo, ena qai vakaraitaka o Jiova na ligana tabu me vakabulai ira na nona tamata ena “Amaketone.” (Vakatakila 16:14, 16) Ena gauna oya, “nai yalayala kecega kei vuravura ena kunea na bula sa maivei koya na noda Kalou.”

Ka e Bibi me Caka

21. (a) Na cava e vinakati vei ira era “kauta nai yaya nei Jiova”? (b) Na cava mera kua kina ni taqaya na Jiu era biuti Papiloni mai?

²¹ O ira era biuti Papiloni mera suka i Jerusalemi e tiko na ka mera cakava. E vola o Aisea: “Dou lako, dou lako, lako tani eke; dou kakua ni tara na ka sa sega ni savasava; dou lako tani mai vua; dou savasava mai, koi kemudou ka kauta nai yaya nei Jiova. Ni na sega ni vakariri na nomudou lako tani, ia dou na sega ni dro ni dou sa lako tu: ni sa kemudoui liuliu ko Jiova, kei na kemudoui murimuri na Kalou ni Isireli.” (Aisea 52:11, 12) O ira na Isireli era suka tiko oqo e dodonu mera biuta tu yani i Papiloni na ivakarau ni sokalou lasu vakapapiloni kece ga. Nira na kauta lesu tiko na iyaya ni vale i Jiova a kau mai na valenisoro e Jerusalemi, e dodonu mera savasava, sega ni savasava ga e tuba, mera muria wale ga na lawa i Jiova me baleta na kau ni iyaya tabu, ia me savasava na lomadra. (2 Tui 24:11-13; Esera 1:7) Kena ikuri, ena liutaki ira o Jiova, e sega kina ni dodonu mera taqaya, se mera veiciciyaki ena nuiqawaqawa, nira toso tiko beka mai na dau veivakamatei voravora. Na Kalou ni Isireli ena taqomaki ira tale ga mai dakudra.​—Esera 8:21-23.

22. E vakaraitaka vakacava o Paula vei ira na lotu Vakarisito lumuti na bibi ni savasava?

²² Na vosa i Aisea me baleta na savasava e vakayacori sara ga vakalevu vei “Jerusalemi maicake.” Ni vakamasuti ira na lotu Vakarisito mai Korinica na yapositolo o Paula, a tokaruataka tiko na ka e tukuni ena Aisea 52:11: “O koya oqo mo dou qai lako tani maivei ira, ia dou tawasei tu, sa kaya na Turaga, ka dou kakua ni tara na ka sa sega ni savasava.” (2 Korinica 6:14-17) Me vakataki ira ga na Isireli era biuti Papiloni mera suka i nodra, ena vinakati tale ga vei ira na lotu Vakarisito mera lako tani mai na ivalavala ni sokalou lasu vakapapiloni.

23. Ena sala cava era saga kina na tamata i Jiova nikua mera savasava tiko ga?

²³ E yaco sara ga oqo vei ira na imuri lumuti i Jisu Karisito era a drotaki Papiloni na Ka Levu ena 1919. Toso na gauna toso vata kei na nodra vakasavasavataki ira mai na ivalavala ni sokalou lasu e se vo vei ira. (Aisea 8:19, 20; Roma 15:4) E lai matata vakasigalevu tale ga vei ira na kena bibi me savasava tiko ga na nodra itovo. E dina nira dau tokona tu ga na ivakarau ni bula savasava na iVakadinadina i Jiova, ia Na Vale ni Vakatawa ni 1952 e tabaki kina e vica na ulutaga e vakaraitaka na bibi ni nodra vakasivoi na tamata dukadukali me savasava tiko ga kina na ivavakoso. Na veivakavulici oqo ena yaga tale ga vei koya e cakacala ni na raica kina ni bibi vua me veivutuni dina.​—1 Korinica 5:6, 7, 9-13; 2 Korinica 7:8-10; 2 Joni 10, 11.

24. (a) Na cava “nai yaya nei Jiova” ena gauna oqo? (b) Na cava era nuidei kina na lotu Vakarisito ena gauna oqo ni na liutaki ira tiko ga o Jiova, ena taqomaki ira tale tiko ga mai dakudra?

²⁴ E nodra inaki dei na lotu Vakarisito lumuti kei ira na isoqosoqo levu ni so tani tale na sipi mera kua ni tara e dua na ka e dukadukali vakayalo. Na nodra sa vakasavasavataki ira e sa rawa kina nira tara “nai yaya nei Jiova”​—na itavi dokai ni veiqaravi tabu e wili kina na cakacaka vakavunau e veivale, veivakavulici ena iVolatabu, kei na cakacaka vakarisito tale e so. Ena nodra savasava tiko ga na tamata ni Kalou ena gauna oqo, era nuidei kina ni na liutaki ira tiko ga o Jiova, ena taqomaki ira tale tiko ga mai dakudra. Nira tamata ni Kalou era savasava, e levu sara na vuna mera ‘kaila vata kina ena marau’!

[iVakamacala e ra]

[iYaloyalo ena tabana e 183]

Ena sereki o Saioni

[iYaloyalo ena tabana e 186]

Tekivu laurai tale ena ‘veiulunivanua’ na ‘yava lagilagi’ ena 1919

[iYaloyalo ena tabana e 189]

Era domovata na iVakadinadina i Jiova

[iYaloyalo ena tabana e 192]

Dodonu me savasava na nodra itovo, mera savasava tale ga vakayalo o ira era “kauta nai yaya nei Jiova”