Vakananuma na Cakacaka Veivakurabuitaki ni Kalou

“I Jiova na noqu Kalou, sa ka levu na nomuni cakacaka e veivakurabuitaki ko ni sa cakava, kei na nomuni nanuma vei keimami: e dredre me wiliki vakadodonu vei kemuni.”​—SAME 40:5.

1, 2. Na cava na ivakadinadina ni nona cakacaka veivakurabuitaki na Kalou, ia nida vakasamataki ira, na cava meda cakava kina?

NI O wilika na iVolatabu, o na raica votu sara na ka veivakurabuitaki a cakava na Kalou ena vukudra na nona tamata e liu, na Isireli. (Josua 3:5; Same 106:​7, 21, 22) Kevaka mada ga e sega ni vaka oya na ka e cakava tiko e vuravura nikua o Jiova, e se tiko ga e levu na ivakadinadina ni nona cakacaka veivakurabuitaki. E tiko gona na vuna vinaka meda duavata kina kei na daunisame ni a kaya: “I Jiova, sa ka levu vakaidina na nomuni cakacaka! Ka sa caka vakavuku kecega: sa roboti vuravura na nomuni yau.”​—⁠Same 104:24; 148:​1-5.

² Levu nikua era vakalecalecava se ra sega ni via vakadinata na ivakadinadina matata vaka oya e dusia na nona cakacaka na Dauveibuli. (Roma 1:​20) Ia ena vinaka vei keda meda vakasamataki ira da qai liaci keda nida tu e mata i koya e buli keda kei na noda itavi vua. Yaga kina ena tikina oqo na Jope wase e 38 ina 41, ni tukuna e kea o Jiova e so na basoga ni nona cakacaka veivakurabuitaki me nanuma o Jope. Vakasamataka e so na usutu bibi e cavuta na Kalou.

Na Cakacaka Kaukaua Qai Veivakurabuitaki

3. Me vaka e volai ena Jope 38:​22, 23, 25-​29, na cava soti e vakataroga na Kalou?

³ A tarogi Jope na Kalou: “Ko sa curuma beka na lololo ni uca-vulavula? Se ko sa raica na lololo ni uca-cevata, ka’u sa maroroya ki na gauna ni rarawa, ki na siga ni tuvai valu kei nai valu?” Ena levu na yasa i vuravura, e dau nodra draki na tau ni ucacevata. Kaya tale na Kalou: “Ko cei sa wasea na sala ni wai me tau mai kina ni sa vuabale, se na sala me sei kina na kurukuru; me tau kina na uca ki na vanua sa sega kina na tamata; kei na lekutu, sa sega kina na tamata: ka me vakamamautaka na vanua sa lala ka sega ni teivaki; me vakatubura talega na mata ni co malumalumu me rovu mai? Sa vakatamani beka na uca? Se ko cei beka sa vakatubura na mata ni tegu? A kete i cei sa lako maikina na waicevata? A tegu cevata talega ni lomalagi, ko cei sa vakasucuma?”​—Jope 38:​22, 23, 25-29.

4-6. Ena sala cava e se sega ni taucoko kina na noda kila na ucacevata na tamata?

⁴ E so mai valagi, ni totolo nodra ivakarau ni bula, era sega ni taleitaka soti na ucacevata ni dau vakadredretaka nodra veitosoyaki. Ia e levu tale era marautaka na tau ni ucacevata, ni gauna totoka ni veiqitori vei ira oya. Ni o vakasamataka tiko na taro ni Kalou, o bau kila se vaka tu e vei na ucacevata, na kena irairai mada ga? Io, de dua eda kila na kena irairai, mai na itaba beka se da sa raica sara ga e matada nira ubia tu na delaniqele. Ia vakacava na mata ni ucacevata yadudua? O kila na kedra irairai, se o sa lai vakadikevi ira sara ena kedra lololo?

⁵ E so na vuku e sa vicasagavulu na yabaki na nodra vakadikeva kei na nodra vakatabaka voli na mata ni ucacevata. E dua na matana ena buli beka mai na duanadrau na karisitala aisi mamare, e totoka vakaoti na kedra ibulibuli ena kedra veimataqali. E kaya na ivola na Atmosphere: “Era kaya na kenadau nira duidui kece tu na mata ni ucacevata. E sega ni dua na lawa vakasaenisi me vakatabui kina me rau tautauvata e rua na mata ni ucacevata, ni sega ga ni dau vaka kina. A dua na vakadidike levu sara . . . i Wilson A.  Bentley, sivia na 40 na yabaki nona dikeva qai vakatabaka voli ena microscope na mata ni ucacevata, ia e sega vakadua ni kunea e rua me rau tautauvata.” Ke mani kune sara e rua erau tautauvata, ena qoroi tiko ga na iwiliwili vakaitamera ni mata ni ucacevata ena kedra veimataqali.

⁶ Vakasamataka mada na taro ni Kalou: “Ko sa curuma beka na lololo ni uca-vulavula?” E levu era okata na veio me vaka tu na lololo ni ucavulavula se ucacevata. Tei vakasamataki iko mada ni o gole yani ina lololo oqori mo lai wiliki ira yadua na karisitala ni ucacevata ena kedra veimataqali e sega ni wili rawa mo qai dikeva se ra buli sara mada vakacava. E kaya e dua na encyclopedia ni saenisi: “Se sega tiko ga ni matata sara se buli vakacava na uto ni waicevata, e yaga me cevata kina na mataniwai lalai ena o ena rauta na -40°F (-40°C).”​—⁠Same 147:​16, 17; Aisea 55:​9, 10.

7. Sa yaco sara mada i vei na kila ni tamata me baleta na uca?

⁷ Vakacava ga na uca? E tarogi Jope na Kalou: “Sa vakatamani beka na uca? Se ko cei beka sa vakatubura na mata ni tegu?” E kaya na encyclopedia ni saenisi vata ga oya: “Dredre sara me dua na ivakamacala vinaka me baleta na buli ni o kei na kena dau tau na uca ni sa rui vereverea na veitosoyaki ni cagi ena maliwalala kei na kena sega ni dau duadua tu ga na ivakarau ni suasua ni cagi.” Sa ra dau vatavatairalagotaka ra qai dau sereka vakarawarawa na saenitisi na tau ni uca, ia na nodra ivakamacala e sega ni taucoko. Sa macala tu ga vei keda ni dau tau na uca, vakasuasuataka na vuravura, vakabulai ira na kau, qai rawa kina na bula.

8. Na cava e veiganiti kina na vosa i Paula ena Cakacaka 14:⁠17?

⁸ De dua o na duavata sara ga kei na ka e qai kaya na yapositolo o Paula. E uqeti ira tale e so mera vakadinadinataki koya e vakayacora na cakacaka veivakurabuitaki oqo. E kaya o Paula me baleta na Kalou o Jiova: “Ka sega ga ni laiva me sega na nonai vakatakilakila, ni sa caka vinaka tiko ko koya, a sa solia mai vei keda na uca mai lomalagi, kei na yabaki e levu kina na vuata, a sa vakamamautaka na lomada e na kakana kei na marau.”​—⁠Cakacaka 14:17; Same 147:⁠8.

9. E vakavotui vakacava na kaukaua levu ni Kalou ena nona cakacaka veivakurabuitaki?

⁹ Sega ni vakatitiqataki ni o koya e cakava na cakacaka yaga veivakurabuitaki vaka oya e tawavakaiyalayala na nona vuku qai levu sara na nona kaukaua. Vakasamataka mada na nona kaukaua: E tukuni ni rauta ni 45,000 na draki ca, e cabolo kina na kurukuru, e yaco e veisiga, sivia na 16 na milioni ena dua na yabaki. Kena ibalebale ni rauta ni 2,000 era yaco sara tiko ga ena gauna oqo. Na kaukaua mada ga ni kurukuru ena dua na gauna ni draki ca e tautauvata e tini se sivia na gasaukuro vakaniukilia e vakalutumi ena iKarua ni iValu Levu. E dau raici e so na kaukaua oya ena tibi ni liva. E sega wale ga ni vakatubuqoroqoro na tibi ni liva, e buli tale ga kina na kasi na nitrogen e vakabulabulataka na qele ra qai bula kina na kau. Eda sega wale ga ni raica ena tibi ni liva na kaukaua, e vakilai tale ga na kena yaga.​—⁠Same 104:​14, 15.

Na Cava O na Kaya?

10. O na sauma vakacava na taro ena Jope 38:​33-​38?

¹⁰ Kaya mada ni o iko o Jope, e tarogi iko tiko na Kalou Levu. De dua o kila ni le levu era sega soti ni dau vakananuma na cakacaka veivakurabuitaki ni Kalou. E tarogi keda o Jiova ena taro eda wilika ena Jope 38:​33-​38. “Ko sa kila beka nai valavala ni kena lewai na lomalagi? Ko sa vakayacora rawa, mai na kena lewa ki vuravura? Ko sa tabalaka rawa beka na domomu ki na o, me tauci iko na wai levu? Ko na vakatala rawa beka na livaliva, me lako yani, me mai kaya vei iko, Koi keitou ga oqo? Ko cei sa vakacuruma na vuku ki na lomada? Se ko cei sa vakayalomatuataka na tamata? Ko cei sa wilika rawa na o kei lomalagi e na nona vuku? Se ko cei ka livia rawa na wai mai na tavaya kei lomalagi, ni sa kaukauwa mai na kuvu-ni-soso, ka veikabi sara na qele qa?”

11, 12. Na cava e so na ka e vakadinadinataka ni dau cakava na ka veivakurabuitaki na Kalou?

¹¹ E vica wale ga na tikina eda sa tara ena veika a tarogi Jope kina o Ilaiu, eda sa raica tale ga e so na taro a tarogi Jope kina o Jiova me sauma “vakatagane.” (Jope 38:⁠3) Eda kaya “e so” baleta nida raica ni goleva o Jiova ena wase e 38 kei na 39 e so tale na veika buli e vakatubuqoroqoro. Dua vei ira oya na veikalokalo kei lomalagi. O cei beka e kila na kedra lawa kece, se na veika e lewai ira tu? (Jope 38:​31-​33) E vakamua na vakasama i Jope o Jiova ina so na manumanu​—⁠na laione kei na reveni, na me kila kei na asa kila, na bulumakau kila kei na ositereji, na ose kaukaua kei na ikeli. E vaka ga ni tarogi Jope tiko na Kalou se o Jope ga e vu ni nodra bula rawa tiko na dui manumanu oqo. De dua o na taleitaka mo vakadikeva na wase oqo, vakabibi ke o taleitaka na ose se manumanu cava tale.​—⁠Same 50:​10, 11.

¹² Dikeva tale ga na Jope wase e 40 kei na 41, e se baci tarogi Jope kina o Jiova me baleta e rua na manumanu. Eda sa mai kila ni o rau oqo na hippopotamus (Piimoci), e manumanu vakaitamera qai kaukaua sara na yagona, kei na korokotaile vakadomobula ni uciwai na Naile (Livaiacani). Erau ibulibuli vakatubuqoroqoro ruarua, e yaga meda vakananuma. Meda raica mada se cava eda rawa ni kaya kina.

13. E tarai Jope vakacava na nona vakatataro na Kalou, ia vakacava o keda?

¹³ Eda raica ena Jope wase e 42 na kena tarai Jope na taro e tarogi koya kina na Kalou. E liu, a se nanumi koya ga vakalevu o Jope kei na so tale. Ia ni ciqoma na veivakadodonutaki e vakavotui ena taro e taroga na Kalou, a veisautaka o Jope na nona vakasama. E vakatusa: “Au sa kila ni kemuni [Jiova] sa rawata na ka kecega, a sa sega ni tarovi rawa e dua na ka ko ni sa nanuma. Ko cei oqo sa vakabutobutotaka na lewa ka yali na vuku? O koya ka’u a cavuta kina na ka ka’u a lecava, na ka e veivakurabuitaki vei au, ka’u a sega ni kila.” (Jope 42:​2, 3) Io, ni sa vakananuma oti na cakacaka ni Kalou, sa qai kaya o Jope ni sa vakadrukai koya dina na veika oqo. Ena lauti keda tale ga na vuku kei na kaukaua ni Kalou nida taleva vaka kina na veika buli vakatubuqoroqoro oqo. Me cava me noda inaki? Meda qoroya wale ga kina na kaukaua kei na rawaka vakaitamera i Jiova? Se me kua ni yala ga e ke na noda qoroqoro?

14. E vakaevei na loma i Tevita ena cakacaka veivakurabuitaki ni Kalou?

¹⁴ Eda kunea ena Same 86 na ivakamacala i Tevita e via lako vata ga kei na kena eda sa raica mai oqo. A kaya o koya ena dua tale na same: “Sa tukuna na lagilagi ni Kalou ko lomalagi; ka sa vakatakila na cakacaka ni ligana na maliwa levu. Sa dautukuna na vosa na veisiga sa veitarataravi, ka sa vakaraitaka na vuku na veibogi sa veitarataravi.” (Same 19:​1, 2) Ia a sega ni yala ga e kea na vosa i Tevita. Eda wilika ena Same 86:​10, 11: “Ni sai kemuni ka levu, ka sa cakava na ka e veivakurabuitaki: sai kemuni duaduaga na Kalou. Mo ni vakavulici au, Jiova, e nomuni sala; au na muria na nomuni vosa dina: mo ni vakaduataka na lomaqu me rerevaka na yacamuni.” E sega wale ga ni qoroya na cakacaka veivakurabuitaki kece ni Dauveibuli o Tevita, e rokovi koya tale ga vakalevu. Eda rawa ni taura na vuna. A sega ni via cakava na ka o Tevita me sega ni taleitaki koya kina o koya e vakayacora na cakacaka veivakurabuitaki oqo. O keda tale ga me kua.

15. Na cava e dodonu ga kina vei Tevita me rokovi koya vakalevu na Kalou?

¹⁵ De dua e liaca o Tevita ni kaukaua vakaitamera e tu vua na Kalou e rawa kina vua me vakarusai ira era sega ni donu e matana. Sa dua na itinitini rerevaki. A tarogi Jope na Kalou: “Ko sa curuma beka na lololo ni uca-vulavula? Se ko sa raica na lololo ni uca-cevata, ka’u sa maroroya ki na gauna ni rarawa, ki na siga ni tuvai valu kei nai valu?” Na ucacevata, na cava, na cagi, kei na tibi ni liva era nona iyaragi kece. Ra qai iyaragi vakadomobula dina!​—Jope 38:​22, 23.

16, 17. E laurai vakacava na kaukaua levu e tu vua na Kalou, ia e sa vakayagataka oti vakacava na kaukaua vaka oya?

¹⁶ De o nanuma rawa e dua na vakacaca levu e nomu vanua e vu beka mai na cagilaba, na cava, se na waluvu. Me kena ivakaraitaki, volekata na icavacava ni yabaki 1999, a samuta na cevaira kei Urope e dua na cava levu. Ra bau kurabui kina na daunidraki. Na kaukaua ni cagi e yacova sara na 200 na kilomita dua na aua, era tacavu e vica vata na udolu na delanivale, ra bale na duru ni livaliva, ra qai tavuki na lori lelevu. Raitayaloyalotaka mada oqo: Ena gauna ni draki ca oya, era cavuivuvu se ramusuirua e rauta ni 270 na milioni na vunikau, 10,000 mada ga era tiko ena rara na Versailles, ena taudaku kei Parisi. E boko na nodra livaliva e vica vata na milioni. Voleka ni 100 era mate. Yaco na ka kece oqo ena dua ga na gauna lekaleka. Sa dua na kaukaua levu!

¹⁷ De ra kaya e so ni cava kaukaua e rui dau vakacaca qai sega ni lewai rawa. Ia vakaevei ke vakayagataka ena sala veivakurabuitaki na kaukaua vaka oya o koya sa kaukaua sara? E vakatale ga oya na ka e vakayacora ni se bula o Eparama, o koya e qai siqema ni o koya na Turaganilewa kei vuravura sa dikeva oti na nodrau ca na koro o Sotoma kei Komora. Ena levu ni nodrau ca, na domo ni tagi sa yacovi koya na Kalou, o koya e vukei iratou kece na yalododonu me ratou dro mai na koro ena vakarusai. E kaya na kena itukutuku: “Sa qai vakatauca ko Jiova na sulifure kei na buka waqa maivei Jiova mai lomalagi,” vei rau na koro oya. E cakacaka vakatubuqoroqoro dina oya, era bula na yalododonu ra qai vakarusai o ira na tamata ca sara.​—⁠Vakatekivu 19:⁠24.

18. Na ka veivakurabuitaki cava sa dusia tu mai na Aisea wase e 25?

¹⁸ Ena dua tale na gauna e muri, e cavuta o Jiova na itotogi kei Papiloni makawa, de dua na koro e tukuni tiko ena Aisea wase e 25. Sa tukuna rawa tu na Kalou ni na rusa e dua na koro: “Kemuni sa vukica na koro me suva walega; na koro kaukauwa me koro rusa; na nodrai tikotiko vakaturaga na kai tani me kakua ni koro; ena sega sara ni tara tale.” (Aisea 25:⁠2) Era na vakadinadinataka o ira na sikovi Papiloni nikua na dina ni ka sa tukuni oti mai oya. A ka ni vakacalaka beka na rusa i Papiloni? Sega. Eda vakabauta ga na ivakamacala i Aisea: “Kemuni Jiova, ko ni sa noqu Kalou; au na vakalevulevui kemuni, au na vakavinavinaka ki na yacamuni; ni kemuni sa cakava oti na ka mana; na nomuni lewa makawa sa dei ka dina ga.”​—Aisea 25:1.

Cakacaka Veivakurabuitaki Mai Muri

19, 20. Ena vakayacori vakacava na Aisea 25:​6-8?

¹⁹ Sa vakayacora oti na Kalou na parofisai e cavuti mai cake, ia ena cakava tale ga na cakacaka veivakurabuitaki ena gauna mai muri. Ena veitikina oqo e vakavotuya kina o Aisea na cakacaka “mana” ni Kalou, eda kunea kina e dua na parofisai nuitaki e se vo me vakayacori. Ena sega ni daro me vaka ga ni a sega ni daro na itotogi kei Papiloni. Na ‘ka mana’ cava e yalataki? E kaya na Aisea 25:6: “E na ulu-ni-vanua oqo ena cakava ko Jiova ni lewe vuqa vei ira na veimatanitu kecega, e dua na magiti e na ka e uro, na magiti ni waini makawa, e na ka e uro ka vakautona, e na waini makawa ka makare sara.”

²⁰ Ena vakayacori dina na parofisai oya ena vuravura vou e yalataka tu na Kalou sa tu ga oqo e matada. Era na qai vakacegui kina na kawatamata mai na veileqa bibi e bikai ira tu e levu. E vakadeitaka sara tu ga na parofisai ena Aisea 25:​7, 8 ni na vakayagataka na Kalou na nona kaukaua ni veibuli me vakayacora kina e dua vei ira na cakacaka veivakurabuitaki duadua e bau caka: “Ena vakaotia sara na mate ko koya; ia na Turaga ko Jiova ena tavoya na wai ni mata mai na matadra na tamata kecega; kei na nodra vakalialiai na nona tamata ena kauta tani ko koya mai na dela i vuravura taucoko: ni sa tukuna ko Jiova.” E muri sa qai cavuta lesu na yapositolo o Paula na veitikina vata ga oya qai vakaibalebaletaki ina nona vakabulai ira tale na mate na Kalou. Ena cakacaka veivakurabuitaki dina oya!​—⁠1 Korinica 15:​51-​54.

21. Na cakacaka veivakurabuitaki cava ena vakayacora na Kalou vei ira na mate?

²¹ Dua tale na vuna ena takali kina na tagi ni rarawa oya ni sa na kau tani na mate kece vakayago. Ni se bula e vuravura o Jisu, levu sara e vakabula​—⁠era rai na mataboko, rogo na didivara, ra yavala na lokiloki. E kaya na Joni 5:5-9 ni a vakabula o koya e dua na tagane sa yabaki 38 nona lokiloki. Era nanuma o ira na vakararai tu e kea ni cakacaka vakatubuqoroqoro qai veivakurabuitaki dina oya. Io e vaka dina kina! Ia e kaya o Jisu ni na vakatubuqoroqoro cake na nona vakaturi ira na mate: “Dou kakua ni kurabui e na ka oqo: ni sa lako mai na gauna era na rogoca kina na domona ko ira kecega e nai bulubulu, a ra na lako maikina; ko ira sai valavala vinaka, era na tu cake tale me ra bula.”​—Joni 5:​28, 29.

22. Na cava mera vakanuinui kina i liu na dravudravua kei na vakaloloma?

²² Sa macala tu ga ni na yaco na veika oya, ni o koya e yalataka, o Jiova sara ga. Ena totoka vakaoti na kena itinitini ni sa na vakayagataka vakamaqosa o koya na nona kaukaua levu ni veivakabulai. Na ika72 ni Same e dusia na ka ena vakayacora o koya ni vakayagataki Luvena na Tui. Era na tubu vinaka mai na yalododonu. Na sautu ena levu. Ena vakabulai ira na dravudravua kei ira na vakaloloma na Kalou. E yalataka: “Ena sa tu e vuravura e na dela ni veiulu-ni-vanua na sila e qumi rawarawa ga; ena kurekure na vuana me vakataki Lepanoni [makawa]: era na tubu vinaka talega na lewe ni koro me vaka na co ni vanua.”​—⁠Same 72:⁠16.

23. Me uqeti keda vakacava na cakacaka veivakurabuitaki ni Kalou?

²³ Io, e levu sara na vuna vinaka meda vakananuma kina na cakacaka veivakurabuitaki i Jiova​—⁠na veika sa cakava oti, cakava tiko edaidai, kei na veika ena qai cakava ena gauna ga sa tu oqo e liu. “Me vakavinavinakataki ko Jiova na Kalou, na Kalou ni Isireli, o koya duaduaga sa cakava na ka e veivakurabuitaki. Ia me vakavinavinakataki na yacana vakaiukuuku ka sega ni mudu; ia me sinai talega ko vuravura taucoko e na nonai ukuuku. Emeni, Emeni.” (Same 72:​18, 19) De vinaka me wewenigusuda oqori nida dau veitalanoa kei ira na wekada kei na so tale. Io, meda “tukuna na nona lagilagi ki na veimatanitu, na nona cakacaka mana vei ira na veimataqali kecega.”​—⁠Same 78:​3, 4; 96:​3, 4.

O na Sauma Vakacava?

• E kilai vakacava mai na taro e tarogi kina o Jope ni vakaiyalayala na kila ni tamata?

• Na cava e so na cakacaka veivakurabuitaki ni Kalou e kau cake mai ena Jope wase e 37-​41 e vakadrukai iko?

• Na cava meda cakava nida vakananuma e so na cakacaka veivakurabuitaki ni Kalou?

[iYaloyalo ena tabana e 10]

Na cava na nomu nanuma me baleta na iwiliwili vakaitamera ni mata ni ucacevata ena kedra dui mataqali kei na kaukaua vakaiyanaqa ni tibi ni yaseyase?

[Credit Line]

snowcrystals.net

[iYaloyalo ena tabana e 13]

Me dau wewenigusuda na cakacaka veivakurabuitaki ni Kalou