Sa Voleka ni Cava Nona Vakatara na Kalou na Rarawa
I VEI ga na vanua o rai kina o na raica na rarawa. So era vakavuna ga nodra rarawa. Era vakavuna ga na kena tauvi ira na mate ni veiyacovi vakaveitalia, se na ca ni vakayagataki ni wainimate gaga, se na vakayagataki vakalialia ni alakaolo kei na tavako. So era tautauvimate beka ena vuku ni nodra sega ni dau qarauna na nodra kana. Ia e levu ga na rarawa e vu mai ena so na ituvaki se na veika eda sega ni cakava rawa kina e dua na ka na tamata wale: me vaka na ivalu, na veileqaleqati vakamatatamata, na ivakarau ca, na bula vakaloloma, na viakana, kei na matedewa. Na qase tale ga kei na mate e dau vakavuna na noda rarawa, ia eda sega ni cakava rawa kina na tamata e dua na ka.
E vakadeitaka vei keda na iVolatabu “ni sa loloma na Kalou.” (1 Joni 4:8) Na cava gona na vuna e vakatara tu kina na Kalou dau loloma oqo na rarawa me vica vata na senitiuri? Gauna cava ena qai vakaotia kina? Ena vinakati meda vakadikeva mada e liu se cava na inaki ni Kalou me baleta na tamata ni bera ni qai saumi na veitaro oqori. Eda na raica tale ga kina se cava na vuna e vakatara tiko kina na Kalou na rarawa, kei na cava ena cakava.
Na iSolisoli ni Galala ni Digidigi
E sega wale ga ni bulia na Kalou na yago kei na vakasama ni tamata. E sega tale ga ni buli Atama kei Ivi na Kalou me vaka na matakau me qai yavalata ga na misini, me sega ni rawa ni vakasama. Erau buli na tamata me tiko vei rau na galala ni digidigi. Oqori na isolisoli vinaka, ni sa “vakaraica na Kalou na ka kecega sa bulia ko koya, ka raica, sa ka vinaka sara.” (Vakatekivu 1:31) E “sega ni cala na nona cakacaka.” (Vakarua 32:4) Eda taleitaka taucoko na isolisoli ni galala ni digidigi oqo, baleta nida sega ni vinakata me dua e lewa na noda vakasama kei na ka kece eda via cakava, meda sega ni rawa ni vakatulewa.
E dodonu beka me kua ni vakaiyalayala na isolisoli vinaka ni galala ni digidigi oqo? Ena veidusimaki a caka vei ira na lotu Vakarisito taumada, e vaka oqo na ka e tukuna na Vosa ni Kalou: “Ni bula tiko me vaka na tamata galala, ia me kakua ga ni vakayagataki na nomuni galala me i ubi ni nomuni caka ca; ia mo ni bula tiko ga me vaka na tamata bobula ni Kalou.” (1 Pita 2:16, VV) Ena vuku ni noda vinaka raraba, e dodonu me vakaiyalayala na galala. Ena vakatau na galala ni digidigi ena idusidusi e tiko ena lawa e sa virikotori tu. Ke sega ena baya na ka kece.
Na Lawa i Cei?
Na lawa i cei e yavutaki kina na iyalayala ni galala? Na isaunitaro oqo e vauca sara tiko ga na vuna levu duadua e vakatara tiko kina na Kalou na rarawa. Me vaka ni a bulia na tamata na Kalou, e kila vinaka o koya na lawa mera muria mera vinaka kina, me vinaka tale ga vei ira na tani. E vaka oqo na ka e tukuna na iVolatabu: “Koi au ko Jiova na nomu Kalou, ka’u sa vakavulici iko mo vinaka kina, ka’u sa tuberi iko e na sala mo lakova.”—Aisea 48:17.
Sa macala tu ga: Ni a sega ni buli na tamata me lewai koya ga, me galala mai vua na Kalou. Na nodra toso vinaka kei na nodra marau ena vakatau ena nodra talairawarawa ina nona lawa dodonu, ni oya na sala a buli ira kina o koya. E kaya na parofita ni Kalou o Jeremaia: “Kemuni Jiova, au sa kila, ni sa sega ni vu mai vua na tamata na nona sala: sa sega ni vu mai vua na tamata sa lako tu me lewa na nonai lakolako.”—Jeremaia 10:23.
A bulia na tamata na Kalou me vauci koya na lawa vakayago, me vaka na lawa ni gravity (idre kei vuravura). E bulia tale ga na tamata me vauci ena lawa e baleta na itovo, e buli me rawa kina ni veiyaloni vinaka na kawatamata. Sa rauta me veivakadreti na Vosa ni Kalou: “Mo vakararavi vei Jiova e na vu ni yalomu: ka mo kakua ni vakararavi ki na nomu yalomatua.”—Vosa Vakaibalebale 3:5.
Ena sega ni rawa vakadua me lewai koya vakavinaka na tamata ke sega ni veiliutaki na Kalou. Nona saga na tamata me lewai koya ga vakataki koya, e navuca kina e dua na ivakarau ni bula raraba, na bula vakailavo, na bula vakapolitiki, kei na bula vakalotu, e tini ga ena veisaqasaqa, e yaco me ‘lewa kina na tamata vua na tamata ka sa mani ca kina.’—Dauvunau 8:9.
E Mai Leqa Vakacava?
E vinaka vakaoti nona tauyavutaki rau na noda itubutubu taumada o Atama kei Ivi na Kalou. E vinaka vakaoti na yagodrau kei na nodrau vakasama, qai solia e dua na were parataisi me nodrau itikotiko. Ke rau vakamalumalumutaki rau tiko ga ena lewa ni Kalou, ena vinaka tu ga vakaoti nodrau bula rau qai mamarau. Ena yaco na gauna me rau nodra itubutubu na kawatamata vinaka vakaoti qai mamarau era bula ena vuravura parataisi. Oqori sara ga na inaki ni Kalou me baleta na kawatamata.—Vakatekivu 1:27-29; 2:15.
Ia, rau vakayagataka cala na noda itubutubu taumada na nodrau galala ni digidigi. Erau nanuma ni rawa ni rau lewai rau vinaka ke sega na Kalou, ia e cala. Ena nodrau digidigi ga vakataki rau, rau mani kalawaca sara nona lawa. (Vakatekivu, wase e 3) Na nodrau cata nona lewa, sa na sega tale ga ni dodonu vua me maroroi rau me rau vinaka tu ga vakaoti. ‘Rau sa vakacacani rau vakairau, rau sa sega ni luvena ena vuku ni nodrau ca.’—Vakarua 32:5.
Sa tekivu me malumu mai na yagodrau kei na nodrau vakasama o Atama kei Ivi ena gauna ga erau talaidredre kina vua na Kalou. O Jiova na waivure ni bula. (Same 36:9) Na nodrau tawasei rau mai vei Jiova, rau sa vakayalia kina na imatai ni veiwatini na bula e vinaka vakaoti, rau tini mate sara. (Vakatekivu 3:19) Me salavata ga kei na lawa ni nodra dau vakadewa na itubutubu na bula vei ira na luvedra, sa mai takavi ira tale ga kina na gone na ka e tu vei rau na itubutubu. Na cava beka? Oqori na ivalavala ca kei na mate. Vakavuna me vola kina na yapositolo o Paula: “E a curu mai ki vuravura na i valavala ca e na vuku ni dua ga na tamata [o Atama], ia na nona i valavala ca sa kauta vata mai na mate. Sa mani yaco kina me tete na mate ki na tamata kece ga, me vaka ni da sa i valavala ca na tamata kece ga.”—Roma 5:12, VV.
O Cei e Dodonu me Veiliutaki?
Na nodrau talaidredre vua na Kalou o Atama kei Ivi, erau sa bolea kina nona veiliutaki, oya na dodonu ni nona lewa. A rawa vei Jiova me vakarusai rau, oti qai bulia tale e dua na veiwatini vou, ia oqori ena sega ni vakadinadinataka se na veiliutaki i cei e uasivi duadua qai vinaka vua na tamata. Soli gona na gauna me cokonaki koya na tamata ena sala e nanuma, me vakadinadinataka se rawa vua me lewai koya vakavinaka ke sega na Kalou.
Na cava sa macala ena vica na udolu na yabaki ni nona veiliutaki na tamata? Ena veisenitiuri taucoko oqori sa vakatovolea na tamata na veimataqali ivakarau ni bula, na bula vakailavo, na bula vakapolitiki, kei na bula vakalotu. Ia e sega ga ni oti na ivakarau ca kei na rarawa. Sa qai levu ga na “tamata ca . . . era na tubu cake me ra ca sara,” vakabibi ena noda gauna oqo.—2 Timoci 3:13.
Sa yacova sara na kena ivakatagedegede i cake na vakadidike vuku kei na buli iyaya ena ika20 ni senitiuri. E yaco tale ga me ca sara kina na rarawa e se sega vakadua ni bau sotava na kawatamata. Se mani vakacava na toso ni veiqaravi vakavuniwai, e se dina tiko ga na lawa ni Kalou: Na nona wasei koya tani na tamata mai vua na Kalou, na ivurevure ni bula, e yaco kina me tauvimate, qase, tini sara ena mate. Sa vakadinadinataki sara ga vakavinaka ni sega ni rawa vua na tamata, “me lewa na nonai lakolako”!
Vakacolasau na Veiliutaki ni Kalou
Sa qai macala tu vakasigalevu na guce ni tamata ke tawase tani mai vua na Kalou, e vakaraitaka ni sega ni rawa me lewai koya ga vakataki koya na tamata ke sega na Kalou. Na veiliutaki ga ni Kalou ena rawa ni kauta mai na marau, na duavata, na bula vinaka vakayago, kei na bula dina. E vakaraitaka na Vosa ni Kalou e sega ni lasu rawa, na iVolatabu, nida sa bula tu oqo ena “iotioti ni veisiga” ni nona lewai koya ga vakataki koya na tamata ena nona tawase tani mai vua na Kalou. (2 Timoci 3:1-5, NW) Sa roro voleka mai na icavacava ni nona vakatara o Jiova na ka oqo, vaka kina na ivakarau ca kei na rarawa.
Sa voleka sara ga oqo me bauta na Kalou na ka e vakayacora tiko na tamata. E tukuna vei keda na iVolatabu: “Ia e na nodra gauna na tui ko ya [na veimatanitu vakatamata era veiliutaki tu oqo] ena qai vakatura na Kalou ni lomalagi e dua na matanitu [mai lomalagi], ena sega sara ni vakarusai rawa: ia na matanitu ko ya ena sega ni biu tu me nodra na tamata tani [sa na oti vakadua na nodra lewa na vuravura na tamata], ia ena vurumemeataka ga ka vakaotia na veimatanitu oqori [na veimatanitu era veiliutaki tiko edaidai], ka na tu ga ka sega ni mudu.”—Taniela 2:44.
E uto tiko ni iVolatabu na vakadinadinataki ni dodonu ni nona veiliutaki na Kalou o Jiova ena nona vakayagataka na Matanitu vakalomalagi. E uto tale ga ni nona veivakavulici o Jisu. E kaya: “Ena vunautaki mada e vuravura taucoko nai tukutuku-vinaka oqo kei na matanitu, mei vakadinadina ki na veivanua kecega; sa na qai yaco emuri nai vakataotioti.”—Maciu 24:14.
O cei ena bula kei cei ena sega ena gauna sa na veiliutaki kina na Kalou me sosomitaka na veiliutaki vakatamata? E vakadeitaka vei keda na Vosa Vakaibalebale 2:21, 22: “Ni ra na tiko ga e na vanua na yalododonu [o ira na tokona na veiliutaki ni Kalou], ka ra na tiko dei kina na yalodina. Ia ko ira na tamata ca [o ira na sega ni tokona na veiliutaki ni Kalou] era na muduki tani e vuravura.” A uqeti vakalou na daunisame me lagata: “Malua mada vakalailai, ena qai takali na tamata ca; . . . ia ko ira na yalomalumalumu era na taukena na vanua; ka na daumarau tiko e na veivakacegui vakaidina. Era na taukena na vanua ko ira na yalododonu, ka tiko kina ka sega ni mudu.”—Same 37:10, 11, 29.
Na Vuravura Vou Totoka
Ena ruku ni veiliutaki ni Matanitu ni Kalou, era na curuma yani na vuravura e sega kina na ivakarau ca kei na rarawa o ira na bulata na icavacava ni ituvaki ca oqo. Ena vakarautaki na ivakasala vakalou me nodra idusidusi na kawatamata, me na qai “roboti ko vuravura e na veikilai kei Jiova, me vaka sa ubia na wasa titobu na wai.” (Aisea 11:9) Na veivakavulici oqo e vinaka qai veibuli cake, ena yaco kina na sautu kei na nodra veiyaloni vinaka na kawatamata. Sa na sega tale na ivalu, na laba, na ivakarau voravora, na kucu, na butako se ivakarau ca tale e so.
Ena drodrovi ira na kawatamata dau talairawarawa era na bula ena vuravura vou ni Kalou na veivakalougatataki vakayago. Sa na bokoci vakadua na ca ni vua ni talaidredre ina veiliutaki ni Kalou. Sa na sega vakadua na bula dukadukali, na tauvimate, na qase, kei na mate, era sa na wili me ka makawa. E vakadeitaka vei keda na iVolatabu: “Na lewe ni koro ena sega ni kaya, Ka’u sa tauvi mate.” E yalataka tale ga na iVolatabu: “Ena qai rai na matadra na mataboko, ka rogo na daligadra na didivara. Ena qai ladelade na lokiloki me vaka na me kila, ka sere na yamedra na galu.” (Aisea 33:24; 35:5, 6) E sega ni tukuni rawa na malaude ni yalo ena bulabula vinaka ni yagoda ena veisiga, me tawamudu!
Ena veidusimaki loloma ni Kalou era na vakayagataka na lewe ni vuravura vou na nodra igu, kei na nodra maqosa me vakacokotaki kina na vuravura raraba me dua na parataisi. Sa na oti vakadua na bula dravudravua, na viakana, kei na leqa ni veivakavaletaki, me vaka ga e tukuni ena parofisai i Aisea: “A ra na tara vale, ka tiko kina; era na tea eso na were-ni-vaini, ka kania na vuana; era na sega ni tara, ka tiko kina na tamata tani, era na sega ni tea, ka kania na tamata tani.” (Aisea 65:21, 22) Io era “na dui tiko ga na tamata yadua e na ruku ni nona vaini, kei na ruku ni nona lolo; ka sega e dua me na vakarerei ira.”—Maika 4:4.
Ni rau sa na qarauna vinaka na vuravura na Kalou kei na kawatamata dau talairawarawa, ena qai seraka o vuravura. Oqo na ka e tukuna vei keda na iVolatabu: “Ena reki e na vuku ni ka oqo na lekutu kei na vanua dravuisiga; ia na vanua liwa lala ena marau, ka se me vaka na rose, . . . ni na vure cake mai na wai e na lekutu kei na uciwai e na vanua dravuisiga.” (Aisea 35:1, 6) “Ena sa tu e vuravura e na dela ni veiulu-ni-vanua na sila e qumi rawarawa ga.”—Same 72:16.
Vakacava na vica vata na bilioni na tamata era sa mate? O ira ena nanumi ira na Kalou era na vakalesui tale mai, “ni na tu cake tale ko ira na mate, ko ira na yalododonu kei ira na sega ni yalododonu.” (Cakacaka 24:15) Io, era na bula tale na mate. Era na vakavulici ena totoka ni ka dina me baleta na veiliutaki ni Kalou, ena soli tale ga vei ira na galala mera bula tawamudu ena Parataisi.—Joni 5:28, 29.
Oqo gona na sala ena vakaotia kina na Kalou o Jiova na we ni bula rarawa, na tauvimate, kei na mate e vesuka tu na kawatamata ena vica na udolu na yabaki. Sa na sega tale na tauvimate! Sa na sega tale ni tu vakaca na tikiniyago! Sa na sega tale na mate! Na “Kalou ena tavoya tani kecega na wai-ni-mata mai na matadra; ia ena sega tale na ciba, se na rarawa, se na tagi, ka na sega tale na vutugu: ni sa takali tani na ka makawa.”—Vakatakila 21:3, 4.
Oqori na sala ena muduka kina na Kalou na rarawa. Ena vakarusa na vuravura oqo sa sinai ena ca, oti ena kauta mai e dua na ituvaki vou e duatani sara ena “tiko kina nai valavala dodonu.” (2 Pita 3:13) Sa dua dina na itukutuku vinaka! Me totolo mada ga mai na vuravura vou oqori. Sa voleka sara ga oqo meda raica na vatukana. Na vakayacori ni parofisai ena iVolatabu, eda kila kina ni sa tu ena matanikatuba na vuravura vou, sa voleka sara ga oqo ni cava na nona vakatara tiko na Kalou na rarawa.—Maciu 24:3-14.
[Kato ena tabana e 8]
Na Guce ni Veiliutaki ni Tamata
E tukuna o Chancellor Helmut Schmidt, na iliuliu makawa e Jamani: “O keda na tamata . . . ena gauna lailai eda lewa tiko kina na vuravura, levu ga na gauna eda lewa vakaca. . . . E sega ni maucokona sara na veisaututaki ena gauna eda lewa kina.” E kaya na itukutuku e vakarautaka na Human Development Report 1999: “Era vakaraitaka na veivanua kece ni sa kasura tiko na veibasoga ni nodra bula raraba, era tiko yavavala na lewenivanua, levu na ivakarau ca, sa qai levu tiko ga na ivakarau voravora e vale. . . . Sa veitenetenei na leqa e tara na vuravura, sa sega ni taqea rawa na matanitu yadua, sa bera tale ga nodra veivuke na veivanua e vuravura.”
[iYaloyalo ena tabana e 8]
“Ka na daumarau tiko e na veivakacegui vakaidina.” —Same 37:11
[iYaloyalo ena tabana e 5]
iKatolu e cake, tina kei luvena: FAO photo/B. Imevbore; e ra, gasaukuro: U.S. National Archives photo