“Sa Vu Maivei Jiova na Veivakabulai”

NI YACO na leqa ena dua na matanitu se o vuravura raraba, era dau gole ga na lewenivanua vei ira na veiliutaki mera qara veivuke kei na vakacegu. Ena yasana adua, e vaka mera cuqena na matanitu na sasaga me bukani na yalo ni boletaki vanua vei ira na lewe ni nodra matanitu. Na levu ga ni kena bukani na yalo oqo vei ira na lewenivanua, na levu tale ga ni kena bula kei na kena buebue.

Ni tara na matanitu raraba na leqa, na yalo ni boletaki vanua e vaka me dau tosoi ira vata mai na lewenivanua me vaqaqacotaka na ivau ni duavata, e uqeta tale ga na yalo ni veinanumi kei na veitokoni vei ira. Ia na “yalo ni boletaki vanua me vaka na yalo cava tale e curumi keda e dau dredre sara na lewa,” e kaya e dua na ivakamacala ena ivola na New York Times Magazine, ni “gauna e kacabote kina, e rawa ni tini sara ena veika eda sega ni vinakata me yaco.” E rawa ni tini ena kena kau laivi na nodra dodonu vakamatanitu kei na nodra dodonu vakalotu e so. Era dau vakasaurarataki kina na lotu Vakarisito mera biuta mada vakatikitiki na nodra vakabauta vakalotu. Na cava mera cakava ni sa curusese ena nodra matanitu na yalo ni boletaki vanua? Na ivakavuvuli vakaivolatabu cava soti ena yaga vei ira mera yalomatuataka kina na ka me caka, mera yalodina tiko ga kina vua na Kalou?

“Mo Kakua ni Cuva Vei Ira”

So na gauna, e vakavotui na yalo ni boletaki vanua ena kena dau salututaki na kuila. E so na kuila ena tabaki tu kina na ivakatakarakara ni veika e lomalagi, me vaka na kalokalo kei na veika e vuravura. A vakaraitaka na Kalou na nona rai me baleta na dau cuva ina veika oya ni a vakarota vei ira na nona tamata: “Mo kakua ni cakava vei iko e dua na matakau ceuceu; se dua nai vakatakarakara ni ka mai lomalagi ecake, se dua na ka e tu e vuravura era, se dua na ka e na wasawasa e na yasa i vuravura: mo kakua ni cuva vei ira, se qaravi ira: ni’u sa Kalou vuvu, koi au ko Jiova na nomu Kalou.”​—Lako Yani 20:​4, 5.

Vakaevei na salututaki ni kuila se na nona tekiduru kina e dua, e sa beci beka e keri na ivakaro i Jiova me caka duadua ga vua na sokalou? O ira mada ga na Isireli makawa a tiko na nodra “kuila” se ivakatakilakila mera dau soqoni yani kina ena nodra wasewasei vakayatolu na mataqali. (Tiko Voli mai na Lekutu 2:​1, 2) Na ivola na Cyclopedia erau vola o McClintock kei Strong e kaya oqo me baleta na vosa vakaiperiu ni ivakatakilakila: “E sega sara ga ni tiko ena vosa ‘ivakatakilakila’ na vakasama me tukuna vei keda ni oqori na kuila.” Kena ikuri na ivakatakilakila e so era vakayagataka na Isireli kei na ivalavala era vakayagataka kina era sega ni okati mera ka tabu. Na kedra inaki wale sara ga mera ivakatakilakila, me dusia vei ira na lewe ni mataqali na vanua mera kumuni yani kina.

Na ivakatakarakara ni jerupi ena valeniveitavaki vaka kina ena valenisoro a tara o Solomoni a kedra inaki ga mera kedra iyaloyalo na jerupi mai lomalagi. (Lako Yani 25:18; 26:​1, 31, 33; 1 Tui 6:​23, 28, 29; Iperiu 9:​23, 24) E macala ni a sega ni nakiti mera sokaloutaki na ivakatakarakara oya baleta ni vanua era tu kina era sega ni raica rawa yani na lewenivanua. E sega tale ga ni dodonu mera sokaloutaki na agilosi.​—Kolosa 2:​18; Vakatakila 19:10; 22:​8, 9.

Vakasamataka mada na gata varasa a bulia na parofita o Mosese nira lako voli na Isireli ena vanualiwa. E tiko na ibalebale vakaparofisai ni gata varasa oya. (Tiko Voli mai na Lekutu 21:​4-9; Joni 3:​14, 15) A sega ni vakamareqeti se vakayagataki ena sokalou. Ia, oti e vica vata tale na senitiuri mai na gauna i Mosese, era sa sokaloutaka na Isireli, na ka e sega ni dodonu, era vakama e matana na ka boi vinaka. Oya na vuna a vorolaka kina vakamatailalai na tui Juta o Esekaia.​—2 Tui 18:​1-4.

Vakaevei na kuila ni matanitu, e tiko beka na kedra yaga? Na cava era vakatakarakarataka? “Na yalo ni boletaki vanua e kena ivakadei kei na kena usutu levu na kuila,” e kaya e dua na dauvolaivola o J. Paul Williams. E kaya na Encyclopedia Americana: “E ka tabu na kuila me vaka ga na kauveilatai.” Na ivakatakilakila ni matanitu na kuila. O koya gona, ni dua e cuva se salututaka na kuila, oqori e vaka ga e sa cakava tiko na lotu ni veivakarokorokotaki ina matanitu. Na ka e caka oqo e dusia ni sa nuitaki ga na matanitu me veivakabulai. E sega ni salavata oqori kei na ka e kaya na iVolatabu me baleta na qaravi matakau.

E kaya na iVolatabu ni “sa vu maivei Jiova na veivakabulai.” (Same 3:8) Me kua ni nanumi ni vu na veivakabulai mai vei ira na isoqosoqo ga vakatamata se na kedra ivakatakarakara. A vakadreti ira na nona itokani lotu Vakarisito na yapositolo o Paula: “Kemudou sa lomani, mo dou dro tani mai na qarava na matakau.” (1 Korinica 10:14) Era sega ni vakaitavi na lotu Vakarisito taumada ena veika e so e vaka me sokaloutaki kina na matanitu. Ena nona ivola Those About to Die (O Ira sa Vakarau Mate), e kaya kina o Daniel P. Mannix: “Era bese . . . ni vakacaboisoro na lotu Vakarisito me rokovi kina na empara [ni Roma] ni sa rui vuku​—oqo e via tautauvata nikua kei na nona sega ni via salututaka na kuila e dua.” Oqori tale ga na ka era sega ni via cakava na lotu Vakarisito dina edaidai. Era na sega ni salututaka na kuila ni dua na matanitu, ni lomadra mera vakamua vakatabakidua ga vei Jiova na nodra sokalou. Nira cakava oqori, era sa na vakaliuca tiko kina na Kalou, ia ena dua tale na yasana, era na doka tale tiko ga na matanitu kei ira na kena iliuliu. Io, era kila vinaka tu ni dodonu mera vakamalumalumutaki ira vei ira na “veiliutaki e na matanitu.” (Roma 13:​1-7) Ia na cava ga na rai vakaivolatabu me baleta na lagati ni sere ni matanitu?

Na Cava na Sere ni Matanitu?

“E dau vakavotui ena sere ni matanitu na yalo ni boletaki vanua. Ke dikevi na qaqanisere, ena raici ni kerei tiko kina na veidusimaki kei na veitaqomaki vakalou, mera taqomaki na lewenivanua kei na nodra iliuliu,” e kaya na Encyclopedia Americana. Na sere gona ni matanitu e sa vaka ga e dua na sere ni lotu se masu e lagati ena vuku ni matanitu. Ena dau kerei kina me sautu na matanitu, me bula dede tale ga. Ena kilikili beka vei ira na lotu Vakarisito dina mera veitomani ni lagati na sere vaka oya?

Na parofita o Jeremaia a bula maliwai ira era kaya voli nira qarava na Kalou. Ia a vakaroti koya o Jiova: “Mo kakua ni masulaki ira na tamata oqo, mo kakua talega ni ia e na vukudra na tagi se na masu, mo kakua talega ni ia na veimasulaki vei au: ni’u na sega ni rogoci iko.” (Jeremaia 7:​16; 11:14; 14:11) Na cava a vakaroti kina vaka oya o Jeremaia? Baleta ga ni sa curuseseta na vanua na butako, laba, veibutakoci, bubului vakailasu, kei na qaravi matakau.​—Jeremaia 7:9.

Sa kotora oti o Jisu Karisito e dua na ivakarau ni a kaya: “Au sa masulaki ira: au sa sega ni masulaki vuravura, ko ira ga ko sa solia mai vei au.” (Joni 17:9) E kaya na iVolatabu ni “sa tu na vuravura taucoko e na kaukauwa ni Vunica.” E kaya tale ga ni “sa takali tiko yani.” (1 Joni 2:​17, VV; 5:​19, VV) O koya gona, e sa na veicalati kina mera masulaka na lotu Vakarisito me sautu, me bula dede tale ga na vuravura makawa era donuya tu oqo.

Ia e sega ni qaqana kece ga ni sere ni matanitu e wili vakamasu vua na Kalou. “Dau duidui tu na sere ni matanitu,” e kaya na Encyclopædia Britannica, “e so era masulaki kina na tui se ranadi, e so tale era vakabekabei kina na ivalu se na vuaviri e bibi ina matanitu . . . kei na so e vakavotuya na yalo ni cibitaki vanua.” Ia ena donu beka vei ira era via vakamarautaka na Kalou mera lagata na sere e cibitaki kina na ivalu se na vuaviri? A kaya o Aisea me baleti ira era qarava na Kalou dina: “[E]ra na tukitukia na nodrai seleiwau mei bati ni siviyara, kei na nodra moto mei sele ni samaki.” (Aisea 2:4) “Dina ga sa vakayago na neitou bula,” e vola na yapositolo o Paula, “keitou sa sega ni vala me vaka na ka vakayago: ni sa sega ni ka vakayago na neitoui yaragi.”​—2 Korinica 10:​3, 4.

Dau cibitaki na vanua se matanitu ena sere ni matanitu. E sega ni vakaivolatabu oqo. Ena nona vosa mai na vanua cecere nei Arisi, a kaya kina o Paula: “A bulia ko koya [na Kalou o Jiova] na veimatatamata kece ga mai na dua ga na tamata, me ra tiko e na veiyasa i vuravura kece ga.” (Cakacaka 17:​26, VV) E kaya na yapositolo o Paula ni sa “sega ni dau vakaduiduitaka na tamata na Kalou. Ia sa dau vinakati ira kece ga era dau vakarokorokotaki koya ka dau cakava na ka e dodonu, veitalia ga se mataqali kawa tamata cava era lewena.”​—Cakacaka 10:​34, 35, VV.

Mai na ka era sa kila ena iVolatabu, era vakatulewataka kina vakataki ira e levu mera kua ni salututaka na kuila se lagata na sere ni matanitu. Ia na cava mera cakava ke sa votu na ituvaki oqo nira tu sara ga e kea?

Mo Vakuakua ena Yalo Vakarokoroko

A via vakataudeitaka na nona matanitu levu o Tui Nepukanesa mai Papiloni makawa, mani vakaduria e dua na ivakatakarakara koula vakaitamera ena buca o Tura. A vakarautaka sara na kena soqo ni veibuli, mera sureti kina na turaga lelevu, kei ira na kovana, kei ira na kavetani, kei ira na vunivunau, kei ira na turaga ni veitikina. Ni sa rogo na ivakatagi, mera cuva kece sara o ira na soqo yani ra qai sokaloutaka na ivakatakarakara. Dodonu tale ga me ratou maliwai ira na tu oya e tolu na cauravou eratou Iperiu​—o Setareki, Mesake, kei Apetiniko. Eratou vakaraitaka vakacava ni ratou sega ni vakaitavi ena soqo vakalotu oqo? Ratou a duri tu ga na tolu na Iperiu ni sa tekivu na ivakatagi ra qai tekicuva sobu o ira na soqo yani.​—Taniela 3:​1-​12.

Nikua e dau salututaki na kuila ni dodoki yani vakadodonu na liga se salututaki ena kena ivakarau ga sa dau matau tu, se na vakaraitaka beka e dua nona vakarokoroko ena nona qumivacu ena mabuna imawi. Tiko tale ga na iduriduri me vakaraitaki kina na veirokovi. Ena so na vanua, ena vinakati mera tekiduru na gonevuli mera reguca na kuila. E dina nira sega ni vakaitavi na lotu Vakarisito dina ni sa salututaki na kuila, ia era na vakaraitaka nodra veidokai mai na nodra duri wale tu ga vakamalua.

Vakaevei ke nona tucake mada ga e dua e vakaraitaka ni tokona na salututaki ni kuila? Kaya mada ni lesi e dua na gonevuli me matataka na koronivuli qai gole i tuba me lai salututaka kina na kuila, ia ena gauna vata oya na vo ni gonevuli mera na tucake kece ena vakarokoroko e loma ni kalasi. Ena tikinigauna oqo, na nodra tucake mada ga o ira na tiko e loma ni kalasi sa ivakaraitaki ni nodra duavata kei koya na gonevuli e tautuba me matataki ira ena salututaki ni kuila. O koya gona e tucake e sa na vakaraitaka tiko ni tokona na salututaki ni kuila. Ia o ira na sega ni tokona e rawa nira dabe tu ga vakamalua ena yalo veidokai. Vakacava ke ra sa duri oti tu na lewenikalasi ni se bera ni tekivu na soqo ni kena salututaki na kuila? E ke, na nodra tucake tu ga na lotu Vakarisito dina ena sega ni vakadinadinataka nira tokona na rokovi ni kuila.

Vakaevei ke kerei e dua me taura wale tu ga na kuila ni caka na tayabe dina ga ni na sega ni vakaitavi ena kena rokovi, se me taura cake oqori ena loma ni nona kalasi mera salutu kina na kena vo, ia o koya me kua. Ke vakadonuya na kerekere, sa na kena ibalebale ga ni sega ni ‘dro o koya mai na qaravi matakau’ me vaka e vakaroti ena iVolatabu, ia e sa na cuqena sara tiko ga. Oqo e wili tale ga kina na nona veitomani ena tayabe ni boletaki vanua se matanitu. Ena vuku ni nodra lewaeloma, era na sega ni vakaitavi na lotu Vakarisito dina ena tayabe vaka oya, ni nodra cakava ena vakaraitaka nira veitokoni.

So na gauna ni vakatagitaki na sere ni matanitu, ena vakaraitaki na veitokoni ena nodra tucake na tamata kece. Ke yaco oqori, ena sega ni tucake na lotu Vakarisito. Ia kevaka era sa tucake rawa tu qai vakatagitaki na sere ni matanitu, ena sega ni gadrevi sara mera dabe. Ni a sega ni inaki ni nodra tucake mera rokova na sere ni matanitu. Ena yasana adua, ke sa kena ivakarau mera tucake kece o ira na tiko ra qai lagata na sere ni matanitu, na nodra tucake galugalu wale tu ga ena vuku ni nodra veidokai, ena sega ni tukuna nira duavata kei na veika e lagati tiko.

“Me Vinaka ga na Nomudou Lewa-eloma”

Ni sa tukuna oti na tawayaga ni matakau e bulia ga na tamata me qarava, e kaya sara na daunisame: “O ira era cakava era sa tautauvata kei ira; kei ira kece talega era sa vakararavi vei ira.” (Same 115:​4-8) Kena ibalebale oqo nira na sega ni ciqoma o ira na tamata i Jiova na mataqali cakacaka e dau buli sara ga kina na ivakatakarakara se matakau me vakarokorokotaki, wili kina na kuila ni matanitu. (1 Joni 5:​21) So tale na ituvaki e rawa ni votu mai na vanua ni cakacaka ena vakaraitaka kina ena veidokai na lotu Vakarisito ni qaravi Jiova duadua ga, sega ni kuila, se na ka e vakatakarakarataka.

Kaya mada, ena kerea nona tamata cakacaka e dua na itaukei ni cakacaka me vakarewataka se uruca na kuila. Na nona cakava oya se sega na tamata cakacaka ena vakatau ena ituvaki e kerei tiko kina me vakayacora na ka oqo. Kevaka e vakarewataka se uruca na kuila ena gauna mera na tu cake ra qai vakarokoroko se salutu kina na nona itokani, kena ibalebale ni sa veitokoni tiko o koya ena rokovi ni kuila.

Ena yasana adua, ke sega ni caka na veika oya ni vakarewataki se uru na kuila, na nona cakava oqo e dua na lotu Vakarisito ena sega ni duidui mai na nona itavi tale e so me vaka na nona samaka na valenicakacaka, dolava se lokataka na katuba, kei na nona dolava se sogota na katubaleka. Na kuila ena ituvaki vaka oqori, e ivakatakilakila wale ga ni matanitu. Na kena vakarewataki gona se uruci me vaka ga na itavi tale e so e dau qaravi e vakatau sara ga vua na tamata yadua kei na nona lewaeloma e dusimaki vakaivolatabu. (Kalatia 6:5) De dua ena vuku ni nona lewaeloma, ena gole kina na lotu Vakarisito vua na nona itaukei ni cakacaka me kerea me dua tani tale na tamata cakacaka me vakarewataka se uruca na kuila. Ia e dua tale na lotu Vakarisito ena nanuma ni sega ni vakaleqa na nona lewaeloma me qarava na itavi me baleta na kuila ke sega ni salasalavata oqori kei na kena rokovi se salututaki. Se mani cava era lewa o ira era sokalou dina, na ka ga e bibi me ‘vinaka na nodra lewaeloma’ ena mata ni Kalou.​—1 Pita 3:​16.

E sega ni tabu vakaivolatabu na noda tiko se cakacaka ena vale e taukeni vakamatanitu e dau vakarewataki kina na kuila, me vaka na vale ni bokobuka, valenivolavola e cicivaka na tauni, kei na koronivuli. De na tabaki tale ga na kuila ena sitaba, veleti ni laiseni ni motoka, se so tale na ka vaka oya e taukeni vakamatanitu. Na vakayagataki ni veika vaka oya e sega ni kena ibalebale nida sa qarava tiko. Na ka e bibi e ke e sega ni kena tiko na kuila se na kena ivakatakarakara ena veika eda vakayagataka, ia na ivalavala ga ni noda raica na veika oqori.

Dau lili me vakaraitaki tu mai na kuila ena so na katubaleka, ena katubalevu, ena motoka, ena dela ni desi, kei na so tale na ka. E volitaki tale ga na isulu e tabaki kina na kuila. Na isulu vaka oya e vakatabui vakalawa me tokari ena so na matanitu. Kevaka mada ga e sega ni beci na lawa ena nona tokara e dua na isulu vaka oya, na cava sa dusia tu oqori me baleti koya ena vuku ni veika vakavuravura? A kaya o Jisu Karisito me baleti ira nona imuri: “Era sa sega ni vakavuravura, me vaka ka’u sa sega ni vakavuravura.” (Joni 17:16) Dua tale ga na ka me nanumi na nodra rai na tacida vakayalo. Ena vakaleqa beka na nodra lewaeloma? Ena vakamalumalumutaka beka na nodra vakabauta? A vakasalataki ira na lotu Vakarisito o Paula: “Mo ni dau digitaka na veika e uasivi sara. Ko ni sa na qai galala kina mai na veika dukadukali kece ga ka na sega na ka mo ni beitaki kina [se, “mo ni veivakatarabetaki kina,” NW].”​—Filipai 1:​10, VV.

“Yalovinaka Vei Ira na Tamata Kece”

Ni sa na dredre cake ga na bula ena gauna oqo, kena irairai ni sa na qai kaukaua ga na yalo ni boletaki vanua. (2 Timoci 3:1) Mera kua mada ga ni guilecava o ira era lomani Jiova ni o koya duadua ga ena veivakabulai. E dodonu me qaravi duadua ga o koya. Ni ratou sa vakaroti na yapositolo i Jisu me ratou cakava na ka e veicoqacoqa kei na loma i Jiova, ratou a qai kaya: “Sa kilikili kei keitou me keitou talairawarawa vua na Kalou, me kakua ga vei ira na tamata.”​—Cakacaka 5:​29.

A vola na yapositolo o Paula ni “sa sega ni dodonu me dauveivala na dauveiqaravi ni Turaga, sa dodonu me yalovinaka vei ira na tamata kece.” (2 Timoci 2:​24, VV) O koya gona, era na guta na lotu Vakarisito mera veidokai, mera yalovinaka, mera yalomalua tale ga ni sa basika na ituvaki e gadrevi me salututaki kina na kuila se lagati na sere ni matanitu. Ena ituvaki vaka oya, era na vakayagataka na nodra lewaeloma tuberi vakaivolatabu mera dui lewa kina na ka mera cakava.

[iYaloyalo ena tabana e 23]

Ena yalodoudou kei na yalo veidokai, eratou lewa na Iperiu me ratou vakamarautaka ga na Kalou

[iYaloyalo ena tabana e 24]

Na cava mera cakava na lotu Vakarisito ena gauna e basika kina na yalo ni boletaki vanua?