Yalomalua—Bibi Vua na Lotu Vakarisito
“Dou qai vakaisulu . . . e na yalomalua.”—KOLOSA 3:12.
1. Na cava e itovo vakasakiti kina na yalomalua?
NI DUA e yalomalua, se malua nona itovo, e malumu na veitaratara kaya. Ena yasana kadua, e kaya na tui vuku o Solomoni, ni “yame sa vosa malua sa musuka na sui.” (Vosa Vakaibalebale 25:15, NW) Na yalomalua e itovo vakasakiti ni tiko ruarua kina na malumu kei na kaukaua.
2, 3. Erau lako vata vakacava na yalomalua kei na yalo tabu, kei na cava eda na vulica ena ulutaga oqo?
2 Na yapositolo o Paula e okata na yalomalua ena Kalatia 5:22, 23 me dua vei ira “na vua ni Yalo Tabu.” Na vosa vakirisi e vakadewataki me “yalomalua” ena tikina e 23 ena New World Translation e vakadewataki me “yalomalumalumu” ena iVolatabu Vakaviti. Ena levu tale na vosa, e dredre me kunei na vosa e veisotari vinaka kei na vosa vakirisi oqo, baleta ni ibalebale dina ni vosa oqo, e sega ni dusia tiko na moimalua se ivukivuki malua, na ka e laurai e taudaku, ia na yalomalua kei na yalololoma, na ka e vauca na tamata e loma; sega gona ni nona imoimoi e dua, ia na ituvaki ni nona vakasama kei na lomana.
3 Me vukea noda kila vinaka na ibalebale kei na bibi ni yalomalua, eda na dikeva e va na ivakaraitaki ena iVolatabu. (Roma 15:4) Nida raica na ivakaraitaki, eda na sega wale ga ni vulica na yalomalua, ia na sala tale ga meda bucina, da qai vakaraitaka kina ena veibasoga ni noda bula.
“Sa Ka Talei Sara e na Mata ni Kalou”
4. Eda kila vakacava ni vakamareqeta o Jiova na yalomalua?
4 Ni tiki ni vua ni yalo tabu ni Kalou na yalomalua, sa macala ga ni na laurai ena itovo qoroi ni Kalou. E vola na yapositolo o Pita ni “yalomalumalumu kei na yalomalua . . . sa ka talei sara e na mata ni Kalou.” (1 Pita 3:4) Io, na yalomalua e itovo vakalou; e vakamareqeta o Jiova. Oqo na vuna levu duadua mera bucina kina na yalomalua na dauveiqaravi kece i Jiova. Ia, e vakaraitaka vakacava na yalomalua na Kalou kaukaua duadua, na Turaga Sau ni lomalagi kei na vuravura?
5. Ena vuku ni yalomalua i Jiova, na cava sa rawa nida cakava?
5 Erau nakita vinaka na imatai ni veiwatini o Atama kei Ivi me rau talaidredre ena ivakaro matata ni Kalou me rau kua ni kana mai na kau e kilai kina na ka vinaka kei na ka ca. (Vakatekivu 2:16, 17) Na ka oqo erau sega wale ga ni valavala ca, mate, rau qai vakatikitiki kina mai vua na Kalou, e lai vauci ira tale ga na luvedrau. (Roma 5:12) Sa rauta vinaka na nona vakataulewataki rau o Jiova, ia a sega ga ni vakusakusa me vakadeitaka ni kawatamata kece era sega ni rawa ni veisau se mera vakabulai. (Same 130:3) Kena veibasai, ena nona yalololoma kei na lomarawarawa—na ivakaraitaki ni yalomalua—mani vakarautaka kina o Jiova na sala mera torovi koya kina, ra qai vakadonui na kawatamata ivalavala ca. Io, ena isoro ni veivoli i Luvena, o Jisu Karisito, e vakarawarawataka kina o Jiova meda torova nona itikotiko cecere ena doudou.—Roma 6:23; Iperiu 4:14-16; 1 Joni 4:9, 10, 18.
6. E laurai vakacava na yalomalua ni vakatarogi Keni na Kalou?
6 Ni se bera sara ni lako mai i vuravura o Jisu, e laurai na yalomalua i Jiova ni rau vakacaboisoro vua o Keni kei Epeli, na luve i Atama. Ni kila na ituvaki ni lomadrau, e sega ni vakadonuya kina o Jiova na isoro i Keni ia a “vakadonui” Epeli kei na nona isoro. Na nona vakadonui Epeli vaka oqo na Kalou e yaloca kina o Keni. E kaya na iVolatabu: “A sa cudru vakalevu ko Keni, a sa rai dua tani na matana.” Na cava sa qai cakava o Jiova? E vakacudrui koya beka na ivakarau ca i Keni? Sega. E tarogi Keni ga ena yalomalua se cava e vakavuna nona cudru. Sa qai tukuna o Jiova na ka me cakava o Keni me “vinakati” kina. (Vakatekivu 4:3-7) Io, o Jiova e vatuka sara ga ni yalomalua.—Lako Yani 34:6.
Veivakayarayarataki Qai Veivakacegui na Yalomalua
7, 8. (a) Eda na kila vakacava na yalomalua i Jiova? (b) Na cava e tukuna na veivosa ena Maciu 11:27-29 me baleti Jiova kei Jisu?
7 Dua na sala uasivi me kilai kina na itovo qoroi i Jiova na vulici ni bula kei na cakacaka vakaitalatala i Jisu Karisito. (Joni 1:18; 14:6-9) Ena ikarua ni yabaki ni nona cakacaka vakaitalatala e Kalili, a levu sara nona cakamana e Koresini, Peciseita, Kapenaumi, kei na veivanua voleka. Ia, levu ga na lewenivanua era viavialevu, era sega ni kauai, ra qai sega ni via vakabauta. Na cava a cakava kina o Jisu? E tokaruataka vei ira na veika ca era na sotava nira tawayalodina, ia ena yasana kadua, e kauaitaka na kedra ituvaki vakaloloma vakayalo na ʽam ha·ʼaʹrets, se o ira na tauvanua ena kedra maliwa.—Maciu 9:35, 36; 11:20-24.
8 Na veika a qai vakayacora e muri o Jisu e vakaraitaka ni “kila na Tamana” qai dau vakatotomuri koya. A sureti ira vakayalololoma na lewenivanua o Jisu: “Dou lako mai vei au, koi kemudou vakaaduaga sa oca ka colata nai colacola bibi, ia ka’u na vakacegui kemudou. Vakataqara vei kemudou na noqui vua, ka vuli vei au, ni’u sa yalomalua ka yalomalumalumu: dou na kunea kina na vakacegu ni yalomudou.” Sa bau veivakacegui dina na veivosa oya vei ira na rarawa tu! E veivakacegui tale ga vei keda nikua. Kevaka eda vakaisulutaki keda dina ena yalomalua, eda na wili kei ira ‘sa vinakata na Luvena me vakatakila’ vei Tamana.—Maciu 11:27-29.
9. Na itovo cava e salavata kei na yalomalua, e ivakaraitaki vinaka kina vakacava o Jisu?
9 Erau salavata na yalomalua kei na “yalomalumalumu.” Na kena veibasai, na viavialevu ena tini ena dokadoka, ena rawa tale ga kina vua e dua me voravora qai ca nona ivakarau vei ira tale e so. (Vosa Vakaibalebale 16:18, 19) E dau yalomalumalumu o Jisu ena gauna kece ni nona cakacaka vakaitalatala e vuravura. Ena gauna mada ga e curu kina i Jerusalemi qai vakacerecerei me nodra Tui na Jiu, ni vodo ena asa ni vo e ono na siga me mate, e duidui sara vakalevu o Jisu vei ira na iliuliu vakavuravura. A vakayacora kina na parofisai i Sakaraia me baleta na Mesaia: “Raica, sa lako mai vei iko na nomu Tui, Sa yalomalua, a sa vodoka e dua na asa, Kei na luve ni asa.” (Maciu 21:5; Sakaraia 9:9) A raivotutaka na parofita yalodina o Taniela ni solia o Jiova na veiliutaki vei Luvena. Ia ena dua nona parofisai e liu, e vakatokai Jisu kina me “tamata wale.” Io, erau salavata na yalomalua kei na yalomalumalumu.—Taniela 4:17; 7:13, 14.
10. Na cava e sega ni ivakaraitaki kina ni malumalumu na yalomalua vakarisito?
10 Na nodrau yalomalua o Jiova kei Jisu e vukea meda toro voleka vei rau. (Jemesa 4:8) Na yalomalua gona e sega ni ivakaraitaki ni malumalumu. Sega sara! O Jiova na Kalou levu, e levu nona kaukaua. E waqa nona cudru vei ira na tawayalododonu. (Aisea 30:27; 40:26) E vakatale ga oya o Jisu, ni sega ni malumalumu, e dei kina me kua ni soro ni vakatovolei mada ga vei Setani na Tevoro. A cata nodra veivoli ena veidabui na iliuliu ni lotu ena nona gauna. (Maciu 4:1-11; 21:12, 13; Joni 2:13-17) Ia, a dau yalomalua ni ratou cala nona tisaipeli, qai dau vosota nodratou malumalumu. (Maciu 20:20-28) E vaka oqo nona vakamacalataka na yalomalua e dua na dauvakadidike ena iVolatabu: “E tiko ena daku ni yalomalua na kaukaua e vaka na kaukamea.” Meda bulataka mada ga na itovo vakarisito oqo—na yalomalua.
Uasivi ena Yalomalumalumu ena Nona Gauna
11, 12. Ni laurai nona isususu, na cava e vakasakiti kina na yalomalua i Mosese?
11 Na kena ikatolu na ivakaraitaki i Mosese. Na iVolatabu e tukuni koya me “uasivi e na yalomalumalumu, vei ira na tamata kecega sa tiko e vuravura.” (Tiko Voli Mai na Lekutu 12:3) E volai na itukutuku oqo ena veiuqeti ni Kalou. Na vakasakiti ni yalomalua i Mosese e dau muria kina na veidusimaki i Jiova.
12 E kilaitani na isususu i Mosese. Ni a veitaqomaki sara ga kina o Jiova, ena nona qarauna me kua ni dua na ka e yaco vei luvedrau tagane na itubutubu yalodina ni Iperiu, donuya e dua na gauna ni veivakaisini kei na laba. Mani susugi Mosese ga o tinana ni se gonedramidrami, e vakavulici koya me baleta na Kalou dina o Jiova. E muri, sa qai kau o Mosese me lai tiko ena vanua e duatani taucoko. E kaya o Sitiveni, e dua na lotu Vakarisito taumada a bolemate: “A sa vakavulici ko Mosese e na nodra vuku kecega na kai Ijipita, a sa kaukauwa e na nona vosa kei na cakacaka.” (Cakacaka 7:22) E votu nona vakabauta ni raica na itovo kaukaua era cakava na dauveiqaravi i Fero vei ira na wekana. A mani dro o Mosese mai Ijipita i Mitiani ni vakamatea na kai Ijipita a raica ni yavita tiko na wekana.—Lako Yani 1:15, 16; 2:1-15; Iperiu 11:24, 25.
13. Na cava a vulica o Mosese ena 40 na yabaki a tiko voli kina e Mitiani?
13 Ni yabaki 40, e vaqara na ka me bula kina o Mosese ena vanualiwa. Mai Mitiani, a sota kina kei na vitu na luve i Riueli yalewa qai vukei iratou ena nona taki wai mera vagunuvi na qele ni manumanu i tamadratou. Ni ratou lesu i vale na goneyalewa, eratou sa qai vakamacalataka vei Riueli na tamadratou ni “dua na kai Ijipita” a vukei iratou, nira veivakasavi na dauvakana manumanu. Ena veisureti i Riueli, mani tiko kina kei iratou o Mosese. Ia na veika dredre e sotava e sega ni rarawataka; e sega tale ga ni tarovi koya me veisautaka nona bula ni veisau na ituvaki e sotava. E dei tu ga na nona gagadre me cakava na loma i Jiova. Ena loma gona ni 40 na yabaki e vakatawana kina na sipi i Riueli, vakawatitaki Sipora, e tuberi rau na luvena, e vakavulici Mosese me bucina na itovo a qai kilaitani kina. Io, a vulica o Mosese na yalomalua ni vosota na veika dredre.—Lako Yani 2:16-22; Cakacaka 7:29, 30.
14. Tukuna e dua na ituvaki e laurai kina nona yalomalua o Mosese donuya nona liutaki ira tiko na Isireli.
14 Ni sa digitaki koya o Jiova me nodra iliuliu na matanitu o Isireli, se laurai tiko ga na yalomalua i Mosese. E lai tukutuku e dua na cauravou vei Mosese ni rau sa parofisai tiko e loma ni itikotiko o Elitati kei Metati—dina ni rau a sega ni tiko ni sovaraka o Jiova na yalona tabu vei ira na 70 na qase mera vukei Mosese. Sa qai kaya o Josua: “I Mosese, noqu turaga, mo tarovi rau.” Mani sauma vakamalua o Mosese: “Ko sa vuvu e na vukuqu, ne? e vinaka mada ke ra sa parofita na tamata kecega i Jiova, ka solia vei ira na Yalona ko Jiova.” (Tiko Voli Mai na Lekutu 11:26-29) Na yalomalua a vakamalumutaki kina na ituvaki leqataki oya.
15. Dina ni sega ni uasivi o Mosese, na cava ga e vinaka kina meda muria nona ivakaraitaki?
15 Dua na gauna a via yali vakalailai na yalomalua i Mosese. E Meripa, volekati Ketesa, a lecava me vakamua na lagilagi vei Jiova, na Daucakamana. (Tiko Voli Mai na Lekutu 20:1, 9-13) Io, e sega ni uasivi o Mosese, ia a tauri koya tu ena nona bula taucoko na dei ni nona vakabauta, kei na vakasakiti ni nona yalomalua eda vuli kina o keda nikua.—Iperiu 11:23-28.
Yalodredre se Yalomalua?
16, 17. Na ivakaraitaki cava meda qaqarauni kina eda vulica mai na itukutuku i Nepali kei Apikali?
16 E dua na ivakaraitaki meda qaqarauni kina e tauri mai ena gauna i Tevita, ni oti ga vakalailai na mate ni parofita ni Kalou o Samuela. Oqo e baleti rau na veiwatini, o Nepali kei Apikali. E sega sara ga ni sota nodrau itovo! E yalewa “yalomatua” o Apikali, ia e “yalotakelo, ka sa ca na nonai valavala” o watina. A bureitaka o Nepali na kakana ni ratou mai kerekere na tamata nei Tevita era a veivuke ena taqomaki ni qele ni manumanu i Nepali vei ira na daubutako. Ena levu ni nodra cudru, e vauca kina o Tevita kei ira nona tamata nodra iseleiwau ra qai lako mera lai vala kei Nepali.—1 Samuela 25:2-13.
17 Ni rogoca o Apikali na ka e yaco, e vakarautaka totolo na madrai, waini, lewenimanumanu, sila tavu kei na lolo, qai lai tavaki Tevita. E vakamasuti koya: “Me saumi vei au, noqu turaga, na ka ca: ia me’u vosa mada vei kemuni na nomuni vada, ia mo ni rogoca mada na vosa ni nomuni vada.” E malumu sara ga na loma i Tevita ena vakamamasu malua i Apikali. Ni rogoca oti na ivakamacala i Apikali, sa qai kaya o Tevita: “Me vakavinavinakataki ko Jiova na nodra Kalou na Isireli, o koya ka talai iko mai edaidai mo tavaki au; ia me vakavinavinakataki na nomu vuku, ia mo kalougata ko iko ka tarovi au edaidai me’u kakua ni ia na veivakamatei.” (1 Samuela 25:18, 24, 32, 33) A qai mate o Nepali ena vuku ni nona yalodredre. Na itovo vinaka i Apikali a lai yaco me vakawatitaki koya kina o Tevita. Na nona yalomalua e ivakaraitaki vei ira kece na qaravi Jiova nikua.—1 Samuela 25:36-42.
Qara na Yalomalua
18, 19. (a) Na veisau cava ena laurai nida vakaisulu ena yalomalua? (b) Na cava ena vukea meda dikevi keda vinaka?
18 E bibi dina na yalomalua. E sega wale ga ni malua ni itovo; e ivakarau ni yalo, ni bulataki e vakacegui ira e so tale. E liu, e dau noda ivalavala beka meda dau vosa gaga da qai tawayalololoma. Nida vulica na ka dina ena iVolatabu, eda veisau, sa malumu qai vinaka cake noda itovo. E tukuna na veisau oqo o Paula ni uqeti ira nona itokani lotu Vakarisito: “Dou qai vakaisulu . . . e na yalo dauloloma, e na yalovinaka, e na yalomalumalumu, e na yalomalua, e na dauvosota vakadede.” (Kolosa 3:12) Na iVolatabu e vakatauvatana na veisau oqo ena veisau ni manumanu kila—na wolifa, lepate, laione, pera, kei na gata—ina manumanu manoa—na lami, luve ni me, luve ni bulumakau, kei na bulumakau. (Aisea 11:6-9; 65:25) Era kurabui na vakaraici keda ni noda veisau e vakasakiti. Ia e rawa ga na veisau ena kaukaua ni yalo ni Kalou, ni okati na yalomalua ena vua ni yalona tabu qoroi.
19 Kena ibalebale beka oqo ni gauna ga eda sa veisau kina da qai yalataki keda vei Jiova, sa na sega ni gadrevi meda cakacakataka meda yalomalua? Sega. Na vuna, ni isulu vou ena vinakati me qarauni me savasava tiko ga qai rairai vinaka. Noda ilovi keda ena Vosa ni Kalou da qai vakananuma vakatitobu na ivakaraitaki era tu kina ena vukea meda dikevi keda vinaka tale. Na cava e tukuna na iloilo ni Vosa ni Kalou me baleti iko?—Jemesa 1:23-25.
20. E rawa vakacava nida yalomalua?
20 Eda duidui kece, e duidui tale ga ivakarau ni yaloda. E so na dauveiqaravi ni Kalou e rawarawa nodra yalomalua ni vakatauvatani kei ira tale e so. Ia, na lotu Vakarisito kece e dodonu me bucina na vua ni yalo tabu ni Kalou, wili kina na yalomalua. E vakauqeti Timoci vakayalololoma o Paula: “Mo vakasaqara na ka dodonu, na i tovo vakalotu na yalodina, na loloma, na vosota vakadede kei na yalomalua.” (1 Timoci 6:11, VV) Na vosa “vakasaqara” e tukuna tiko ni gadrevi na sasaga. E dua na ivakadewa ni iVolatabu e vakadewataka na vosa ni veiuqeti oqo me ‘soli kina na lomamu.’ (New Testament in Modern English, e vola o J. B. Phillips) Ke o sasaga mo nanuma lesu na ivakaraitaki vinaka ena Vosa ni Kalou, ena kasa se sa na qai “tei” matua ga ena nomu vakasama. Ena veisautaki iko qai tuberi iko.—Jemesa 1:21.
21. (a) Na cava meda qara kina na yalomalua? (b) Cava ena veivosakitaki ena ulutaga e tarava?
21 Na noda ivalavala vei ira tale na so ena vakaraitaka nida sa saga tiko meda yalomalua. E taroga na tisaipeli o Jemesa: “O cei vei kemudou sa vuku ka yalomatua? me vakatakila e nai valavala vinaka na nona cakacaka e na vuku sa yalomalua.” (Jemesa 3:13) Eda na vakaraitaka vakacava na itovo vakarisito oqo ena vuvale, ena cakacaka vakaitalatala, kei na ivavakoso? Ena qai veivosakitaki oqo ena ulutaga e tarava.
Railesuvi
• Na cava o vulica me baleta na yalomalua ena ivakaraitaki nei
• Jiova?
• Jisu?
• Mosese?
• Apikali?
• Na cava meda vakasaqara kina na yalomalua?
[iYaloyalo ena tabana e 16]
Na cava e vakadonuya kina o Jiova na isoro i Epeli?
[iYaloyalo ena tabana e 17]
E vakaraitaka o Jisu ni rau lako vata na yalomalua kei na yalomalumalumu
[iYaloyalo ena tabana e 18]
O Mosese e ivakaraitaki vinaka ni yalomalua