Era Sega ni Vakanuinuikara na Tamata i Jiova

“Na kena vo vei ira na Jekope era na tiko e na kedra maliwa na veimataqali e vuqa me vaka na tegu maivei Jiova, . . . sa sega ni vakarorogo [se, “vakanuinui,” NW] vua na tamata.”​—MAIKA 5:7.

1. Era ivurevure vakacava ni vakacegu na Isireli vakayalo?

O JIOVA duadua ga e vakavuna na uca kei na tegu. E matewale kina ke da namaka me vakarautaka na ka oqo na tamata. A vola na parofita o Maika: “Na kena vo vei ira na Jekope era na tiko e na kedra maliwa na veimataqali e vuqa me vaka na tegu maivei Jiova, me vaka na uca ka tau ki na co, ka sa sega ni vakarorogo [se, “vakanuinui,” NW] vua na tamata, se waraki ira na luve ni tamata.” (Maika 5:7) O cei sara mada nikua era “kena vo vei ira na Jekope”? Oqo o ira na Isireli vakayalo, na ivovo ni “Isireli ni Kalou.” (Kalatia 6:​16) Vei ira “e vuqa” e vuravura, o ira oqo era vaka na “tegu maivei Jiova” kei na “uca ka tau ki na co.” Io, o ira na lotu Vakarisito lumuti nikua, era ivurevure ni vakacegu mai vei Jiova vua na kawatamata. Nira dau kacivaka gona na Matanitu ni Kalou, e vakayagataki ira kina o Jiova mera tukuna na inuinui dina vei ira na tamata.

2. Na cava eda sega ni vakanuinuikara kina dina ga nida bula ena vuravura ca oqo?

² E sega ni dodonu me kurabuitaki ni vuravura oqo e sega kina na inuinui dina. Na tiko yavavala vakapolitiki, torosobu ni itovo, basulawa, leqa ni ilavo, vakacaca ni batikadi, ivalu​—eda namaka na veika vaka oqo ena vuravura e koto ena lewa nei Setani na Tevoro. (1 Joni 5:​19) Levu era taqayataka kina se cava ena yaco ena veisiga mai muri. Ia, nida sokaloutaki Jiova, eda sega ni taqaya, ena noda kila ni sega nida na vakanuinuikara me baleta na veigauna mai muri. Na noda inuinui e dina, baleta ni yavutaki ena Vosa ni Kalou. Eda vakabauti Jiova gona kei na nona Vosa baleta ni veika kece e yalataka e dau yaco.

3. (a) Na cava e yavala kina o Jiova me totogitaki Isireli kei Juta? (b) Na cava e yaga tale ga kina nikua na vosa i Maika?

³ Na parofisai uqeti vakalou i Maika e vakaukauataki keda meda lako tiko ga ena yaca i Jiova qai vakatakila vei keda ni sega nida na vakanuinuikara. Ena ikawalu ni senitiuri B.S.K., ni parofisai o Maika, sa tawase rua na matanitu e veiyalayalati kei na Kalou​—o Isireli kei Juta​—rau qai vakawaletaka na veiyalayalati ni Kalou. E kasura kina na itovo, tubu na vukitani, kei na domodomoiyau. Oya na vuna e veivakasalataki kina o Jiova ni na yavala me totogitaki ira. E lako vakatabakidua na ivakasala ni Kalou vei ira na bula vata kei Maika. Ia, e tautauvata vinaka na ituvaki ena gauna oqo kei na veika era yaco ena gauna i Maika, kena ibalebale ni na yaga tale ga nikua na nona vosa. Ena laurai oqo nida dikeva e so na tikina bibi ena vitu na wase ni ivola i Maika.

iVakamacala Lekaleka ni iVola i Maika

4. Na itukutuku cava e lewena na Maika wase 1 ina wase 3?

⁴ Meda dikeva mada vakalekaleka na lewenivola i Maika. Ena wase 1, e vakavotuya kina o Jiova na talaidredre nei Isireli kei Juta. Ena vuku ni nodrau itovo ca, ena vakarusai kina o Isireli, ia na kena itotogi o Juta ena yacova na matamatanikoro o Jerusalemi. Na wase 2 e kaya nira vakalolomataki ira tiko na malumalumu kei na dravudravua o ira na vutuniyau kei na vakaitutu lelevu. Ia, na Kalou e yalataka e dua na ka. Era na soqoni mai ena duavata na tamata ni Kalou. Na wase 3 e vakamacalataki kina na itotogi ena tauca o Jiova vei ira na iliuliu ni matanitu kei ira na parofita ca. Era tawayalododonu na iliuliu ra qai lasulasu na parofita. Ia, e dina ni vaka tu oqo na ituvaki, e vakayaloqaqataki Maika ga na yalo i Jiova me kacivaka na itukutuku ni nona veilewai sa voleka.

5. Na cava e usutu ni Maika wase 4 kei na 5?

⁵ E tukuna tu mai vakailiu na wase 4 nira na drodro na veimatanitu ina ulunivanua vakaceceretaki ni vale i Jiova ena gauna mai muri, era na vakavulici tale ga vua. Ni bera mada oya, era na kau vakabobula i Papiloni na lewe i Juta, ia ena qai vakabulai ira tale o Jiova. Na wase 5 e kaya ni na sucu na Mesaia e Peceliema, e Juta. Ena vakatawani ira vinaka nona tamata qai vakabulai ira mai na veimatanitu dauvakasaurara.

6, 7. Na cava e tukuni ena wase 6 kei na wase 7 ni parofisai i Maika?

⁶ Na Maika wase 6 e tukuni kina nona veilewaitaki ira nona tamata o Jiova. Na cava e cakava o Jiova era lai talaidredre kina na nona tamata? Sega sara ga ni dua na ka. E rawarawa sara na ka e vinakata vei ira, mera cakadodonu ga, yalololoma, ra qai yalomalumalumu nira lako vata kei na Kalou. Kena veibasai, erau talaidredre o Isireli kei Juta, sa rauta vinaka me rau sotava na kena ca.

⁷ Ena iotioti ni wase ni nona parofisai, e qai osivaka kina o Maika na veika ca era cakava o ira era bula vata. Ia a sega ni yalolailai, a nuidei me “waraki” Jiova ga. (Maika 7:7) E tini na ivola ena nuidei ni kilai ni na yalololoma o Jiova vei ira na nona tamata. Na veika a qai yaco e vakaraitaka ni dina na veika e nuitaki. Ena 537 B.S.K., ni oti nona vakadodonutaki ira nona tamata o Jiova, a qai vakalesui ira e dua na kena vo ina nodra vanua.

8. O na umana vakacava na lewenivola i Maika?

⁸ E veiganiti dina na itukutuku e vakaraitaka o Jiova vei Maika! E laurai ena ivola uqeti vakalou oqo na ivakaraitaki e dusia na veika ena cakava na Kalou vei ira era kaya nira qaravi koya, ia era sega ni yalodina. E tukuna vakailiu na veika era yaco tu nikua. E vakarautaka tale ga na ivakasala vakalou meda muria ena gauna dredre oqo me qaqaco tiko ga kina noda inuinui.

Vosa na Turaga Sau o Jiova

9. Na cava e tukuni ena Maika 1:2 ena cakava o Jiova?

⁹ Meda vakadikeva vinaka sara mada oqo na ivola i Maika. E kaya na Maika 1:2: “Oi kemudou na veimataqali kecega dou rogoca; ka mo vakarorogo, na vuravura, kei na ka kecega sa tu kina: ia me vakadinadina ki na nomudou ca na Turaga ko Jiova, io na Turaga, mai na nona vale tabu.” Kevaka o bula ena gauna i Maika, sega ni vakabekataki ni na dreta nomu vakasama na veivosa oya. Ena vakatale ga oya vei keda nikua, ni vosa tiko o Jiova mai na nona vale tabu, sega wale ga vei ira na Isireli kei na Juta, ia vei keda kece na kawatamata. Ena gauna i Maika, sa bau dede dina nodra vakanadakuya na Turaga Sau o Jiova na lewenivanua. Ia sa voleka ni veisau. E vakadeitaka o Jiova ni na yavala.

10. Na cava e bibi kina vei keda na ka e kaya na Maika 1:2?

¹⁰ E vakatale ga oya nikua. E vakaraitaka na Vakatakila 14:​18-​20 ni sa baci vakasavuitukutuku tale tiko o Jiova mai na nona vale tabu. Sa voleka ni yavala o Jiova me vakidacalataki ira na kawatamata ena veika vakadomobula. Ia na kena oqo, ena kolotaki na “vua ni vaini [ca] kei vuravura” ena ikeliniwaini levu ni cudru i Jiova, me vakarusai vakadua kina na ituvaki ca i Setani.

11. Na cava na ibalebale ni vosa ena Maika 1:​3, 4?

¹¹ Rogoca mada na ka ena vakayacora o Jiova. E kaya na Maika 1:​3, 4: “Raica, sa lako mai na nona yasana ko Jiova, io, ena lako sobu mai ko koya, ka butuka na veiyasana cecere kei vuravura. Ena waicala talega na veiulu-ni-vanua e rukuna, ia na veibuca ena wase rua, me vaka na drega ni vola e na mata ni buka waqa, ka vaka na savu ni wai mai na ulu ni vanua.” Ena biuta beka mai o Jiova nona itikotiko e lomalagi me mai butuka na veiulunivanua kei na veibuca ni Vanua Yalataki? Sega. E sega ni gadrevi oya. E kena ibalebale ga ni kauaitaka na Kalou me vakayacori na lomana e vuravura. Ni sega tale ga ni vuravura eda butuka tu oqo ena sotava na ka e vakamacalataki tiko, o ira ga na lewena. Ni sa na yavala gona o Jiova, era na totogitaki o ira era sega ni yalodina​—me vaka sara ga ni waicala na veiulunivanua me vaka na drega ena mata ni bukawaqa, se kena wase rua na veibuca ni vida na uneune.

12, 13. Me salavata kei na 2 Pita 3:​10-​12, na cava meda cakava me dei vinaka kina na noda inuinui?

¹² Na vosa ni parofita ena Maika 1:​3, 4 eda na rairai nanuma kina e dua tale na parofisai e tukuna tu mai vakailiu na veika vakarerevaki ena tarai vuravura. Ena 2 Pita 3:​10, a vola kina na yapositolo o Pita: “Na siga ni Turaga ena lako mai me vaka na daubutako e na bogi, ena lako tani kina ko lomalagi e na rorogo tatamosamosa, ena waicala talega na veivu ni ka ni sa vakamai, ena kamayavu talega ko vuravura kei na ka kecega sa tu kina.” Me vaka ga na parofisai i Maika, na vosa i Pita e sega ni dusia tiko na lomalagi dina e cake kei na vuravura eda butuka tu oqo. E tukuna tiko na veivakararawataki levu sa vakarau sotava na ituvaki ni veika tawavakalou.

¹³ Dina ni sa voleka na veivakarusai levu oya, e rawa nira nuidei na lotu Vakarisito me vakataki Maika ga me baleta na veigauna se bera mai. Na cava e vakaraitaka nira nuidei tiko? Nira muria na ivakasala ena rua tale na tikina e tarava ena ivola i Pita. E kaya na yapositolo: ‘Na cava na ivalavala e kilikili kei kemudou, na ivalavala savasava kei na daulotu ni dou sa dauwaraka ka daugadreva sara na kena yaco mai na siga ni Kalou o Jiova.’ (2 Pita 3:​11, 12) Io, ena yaco dina na veika eda nuitaka me baleta na veigauna mai muri, kevaka eda bucina na yalo ni talairawarawa, me savasava tiko ga noda itovo, da qai ogaoga ena noda sokalou. Me dei na noda inuinui, meda nanuma vinaka tale tiko ga ni na yaco dina na siga i Jiova.

14. Na cava e rauta vinaka kina me rau totogitaki o Isireli kei Juta?

¹⁴ Sa qai vakamacalataka o Jiova na vuna e rauta vinaka kina mera totogitaki nona tamata ena gauna makawa. E kaya na Maika 1:5: “Sa yaco na ka kecega oqo ni sa talaidredre ko Jekope, io, e na vuku ni nodrai valavala ca na mataqali i Isireli. A cava na nodra talaidredre na Jekope? ko Samaria, se segai? a cava talega na nodra veiyasana cecere na Juta? ko Jerusalemi, se segai?” Ke sega o Jiova, ke sega nira bula na lewe i Isireli kei Juta. Ia, era talaidredre ga vua, bau yacova sara na nodra koroturaga, o Samaria kei Jerusalemi na nodra talaidredre.

Sivia na Veivakaisini

15, 16. Na ivalavala ca cava era beitaki kina o ira era bula vata kei Maika?

¹⁵ E voci vakavudi na nodra ivalavala ca o ira era bula vata kei Maika ena Maika 2:​1, 2: “E ca vei ira sa nakita me ra caka cala, ka bukia na ka ca e na nodrai mocemoce! ka ni sa kida na mataka era sa qai cakava, ni sa rawata na ligadra. A ra kocova na veiwere, ka kovea; kei na veivale, ka taura: a ra sa vakacacana na tamata kei na nona mataqali, io, na tamata kei na ka e taukena.”

¹⁶ Nira davo ena bogi na tamata kocokoco era veinanuyaka se mera kovea vakacava nodra veiwere kei na nodra vale na kai nodra. Ni kida na mataka, era vakusakusa ni cakava na ka era nanuma. Era na sega ni cakava na ka vaka oqo ke ra nanuma tiko na vosa ni yalayala i Jiova. E tu ena Lawa i Mosese na ituvatuva mera karoni kina na dravudravua. Ena sega ni vakayalia kina e dua na vuvale na nona ivotavota. Ia, na veika oqo era sega ni kauaitaka na tamata kocokoco. Era vakalecalecava na ka e kaya na Vunau ni Soro 19:18: “Mo lomani koya ga na kai nomu me vaka ko sa lomani iko.”

17. Na cava ena yaco ke ra vakaliuca na qarai ni iyau o ira era kaya nira qarava na Kalou?

¹⁷ Na veika oqo e dusia na ka e rawa ni yaco vei ira era kaya nira qarava na Kalou, ia era sa malumu vakayalo ra qai vakaliuca na qarai ni iyau. E vakasalataki ira na lotu Vakarisito ena nona gauna o Paula: “Ko ira era sa gadreva me ra vutuniyau, era sa bale ki na dauvere kei nai cori, kei na gagadre ca e vuqa, ka lialia, ka dauveivakacacani, oqori sa luluvuraki ira na tamata e na mate kei na rusa.” (1 Timoci 6:9) Ni dua e vakaliuca ena nona bula na qarai ni ilavo, e sa sokaloutaka sara tiko ga na kalou lasu​—na iyau. E sega ni rawa ni yalataka na kalou lasu oqo ni na vinaka na veigauna mai muri.​—Maciu 6:​24.

18. Na cava ena yacovi ira era vakanuinui ena veika vakayago ena gauna i Maika?

¹⁸ Lewe levu ena gauna i Maika era vulica ena sala mosimosi ni tawayaga na vakanuinui ena veika vakayago. Ena Maika 2:​4, e kaya o Jiova: “E na siga ko ya ena taurivaki na kemudoui bole, ka lelevaki kemudou e na lele vakaloloma, ka vaka, Eda sa vakacacani vakaidina: a nodrai votavota na kai noqu sa volitaka ko koya: sa kauta tani vei au ko koya! sa vota kina ko koya na noda veiwere vua na dauvuki.” Io, o ira era dau kovea na veivale kei na veiwere ena kau tani vei ira na nodra ivotavota vakavuvale. Era na kau vakaukaua i vanua tani, na veika era taukena era na taura “na dauvuki,” se lewe ni veimatanitu tale e so me itokinivalu. Ena sevataki wale na veigauna vinaka era vakanuinui tu kina.

19, 20. Na cava era sotava o ira na Jiu era a vakararavi vei Jiova?

¹⁹ Ia, o ira era ravi vei Jiova era na sega ni vakanuinuikara. A dina o Jiova ena nona veiyalayalati vei Eparama kei Tevita, e dina tale ga vei ira era vakataki Maika era lomani koya ra qai yasovaka nodra vesu na kai nodra. Na Kalou ena nanumi ira era vaka oqo ena nona gauna lokuci.

²⁰ E yaco oqo ena 537 B.S.K., e bale kina o Papiloni ra qai lesu i nodra vanua e dua na ilawalawa Jiu lailai. E vakayacori kina ena imatai ni gauna na vosa ena Maika 2:​12. E kaya o Jiova: “Au na vakasoqoni kemudou vakaidina kece sara ga, na Jekope; au na soqoni ira dina vata na kena vo ni Isireli; au na vakatikori ira vata me vaka na sipi ni Posira, me vaka na qele ni sipi e loma ni vanua veico: era na ue vakalevu e na vuku ni tamata.” Sa dua dina na Kalou dauloloma o Jiova! Ni vakadodonutaki ira oti nona tamata, e vakalesui ira tale e dua na kena vo mera qaravi koya ena vanua a solia vei tukadra.

Tautauvata Vinaka kei na Noda Gauna

21. E tautauvata vakacava na ituvaki nikua kei na kena ena gauna i Maika?

²¹ Nida dikeva na imatai ni rua na wase ni ivola i Maika, eda sega li ni liaca ni tautauvata vinaka sara ga kei na veika era yaco tu nikua? Vaka ga ena gauna i Maika, levu nikua era kaya nira qarava na Kalou. Ia, me vakataki Juta kei Isireli, era tawase ra qai veivaluvaluti. Levu ena lotu ni Veivanua Vakarisito era vutuniyau, era dau qai vakalolomataki ira na dravudravua. Dua tale, vakavuqa mera dau vakadonuya na iliuliu ni lotu na ivalavala e vakacala na iVolatabu. Sa rauta me sa voleka ni rusa na lotu ni Veivanua Vakarisito, kei na kena vo tale ni iwasewase kei ‘Papiloni na Ka Levu,’ na isoqosoqo ni lotu lasu e vuravura! (Vakatakila 18:​1-5) Ia, me vaka ena gauna i Maika, era tu tale ga e vuravura na dauveiqaravi yalodina i Jiova.

22. Na ilawalawa cava e rua erau nuitaka na Matanitu ni Kalou?

²² Ena 1919, era tawasei ira vakadua mai vei lotu ni Veivanua Vakarisito o ira na lotu Vakarisito lumuti yalodina, ra qai kacivaka na itukutuku vinaka ni Matanitu ni Kalou ena veivanua kece ga. (Maciu 24:14) Taumada, era kumuni na vo ni Isireli vakayalo. Oti oya sa ra qai kumuni tale ga na ‘so tani tale na sipi,’ sa qai duavata na ilawalawa ruarua oqo me sa ‘dua bau ga na qelenisipi, qai dua bau na kedrau ivakatawa.’ (Joni 10:16) Dina nira veiqaravi ena 234 na vanua, era “duavata” ena yalodina na dau sokalou oqo. Nikua, era “ue vakalevu” na qelenisipi “e na vuku ni tamata,” o ira na tagane, yalewa kei ira na gone. Era sega ni vakanuinui ena bula nikua, era nuitaka ga na Matanitu ni Kalou, e sa na vakarau vakalesuya mai na Parataisi e vuravura.

23. Na cava o nuidei kina ni na yaco dina na veika o nuitaka?

²³ Me baleti ira na dau sokalou yalodina i Jiova, e kaya na iotioti ni tikina ni Maika wase 2: “Ena liutaki ira ko koya na nodra tui, io, ko Jiova ena nodrai liuliu.” O raici iko beka ni o veitomani tu ena tayabe vakairogorogo oqo, ni o muria voli noda Tui, o Jisu Karisito, qai liutaki keda sara tiko ga o Jiova? Ke vaka kina, mo kila tiko nida sa mua sara tiko ga yani oqo ina qaqa vakairogorogo, io eda sega ni vakanuinuikara. Ena qai vakamacalataki vinaka sara oqo nida dikeva na ikuri ni ivakamacala ni parofisai i Maika.

O na Sauma Vakacava?

• Na cava a yavala kina o Jiova me totogitaki Juta kei Isireli ena gauna i Maika?

• Na cava ena yaco ke ra vakaliuca na qarai ni iyau o ira era kaya nira qarava na Kalou?

• Ni dikevi oti na Maika wase 1 kei na 2, na cava o nuidei kina ni na yaco dina na veika o nuitaka?

[iYaloyalo ena tabana e 9]

E rawa ni vakaukauataki keda vakayalo na parofisai i Maika

[iYaloyalo ena tabana e 10]

Me vakataki ira na vo ni Jiu ena 537 B.S.K., era tutaka na sokalou dina na Isireli vakayalo kei na nodra itokani