Jekope e Vakamareqeta na Veika Vakayalo

A SOTAVA o Jekope ena nona bula na veileti kei na leqa. A via labati koya na kena isa ni drua ena vuku ni nona cudru mani dro sara kina vakayawa. E sega ni vakamautaka na yalewa e domona, ia a lawakitaki me vakamau kei na dua tale, lai va sara kina na watina qai vu ni leqa levu vua. (Vakatekivu 30:​1-​13) E cakacaka tu vua e dua na turaga dau veivakalolomataki me 20 na yabaki. E veimulomulo kei na dua na agilosi qai vakila tu na kena mawe ena nona bula taucoko. E kucuvi na luvena yalewa, ratou qai veivakamatei kina na luvena tagane vaka tale ga kina nona tagicaka na mate i watina kei na nona gonenitoko. A vakaukauataki ni sa kena turaga me toki ina dua tale na vanua ena vuku ni lauqa, qai vakadinadinataka sara ga o koya ni “vica ga qai ca na yabaki ni noqu bula.” (Vakatekivu 47:​9, NW) Veitalia mada na kena yaco tiko oqori, e se kauaitaka tiko ga o Jekope nona ka vakayalo qai nuitaki Jiova. Vakacava, e matewale beka nona vakabauta? Na lesoni cava e rawa ni vulici ni dikevi e so na ka a yaco vei Jekope?

E Duidui Sara Vei Tacina

Na vu ni nona cati Jekope o Iso oya ni dau vakabibitaka na veika vakayalo, ia e sega ni kauaitaka oqori o Iso. E kauaitaka o Jekope na veiyalayalati a caka vei Eparama qai saga me taqomaka vinaka na vuvale ena cadra mai kina na iyatukawa sa yalataka tu na Kalou. E “lomani” koya gona kina na Kalou. E tamata “dautiko malua” o Jekope, e kena ibalebale ni rakorako nona itovo. Me kena veibasai o Iso e sega so sara ni dau vakabibitaka nona ivotavota vakayalo, ni a volitaka nona itutu vakaulumatua vei Jekope ena dua ga na isau lailai wale sara. Ena veivakadonui vakalou a kaya kina o Jekope ni sa nona na itutu vakaulumatua qai soli kina vua na veivakalougatataki a dodonu me soli vei Iso. E curumi Iso kina e dua na cudru katakata. Sa qai biuta tu mai o Jekope na ka kece e dau vakamareqeta, ia na veika e qai yaco e muri e veivakayalolailaitaki tale vua.​​—Malakai 1:​2, 3; Vakatekivu 25:​27-​34; 27:​1-​45.

Ena dua na tadra e vakaraitaka kina vei Jekope na Kalou na nodra kaba cake tiko ra baci kevu sobu tale mai na agilosi ena dua na ikabakaba e yacovi lomalagi qai kaya ni na taqomaki Jekope kei na nona kawa. “Ia, ena kalougata vei iko kei na nomu kawa na veimataqali kecega e vuravura: Ka, raica, ka’u na tiko vata kei iko, ka vakabulai iko e na nomui lakolako kecega, au na vakalesui iko tale ga ki na vanua oqo; ni’u na sega ni biuti iko, ka me’u cakava mada vei iko na ka ka’u a vosa kina vei iko.”​​—Vakatekivu 28:​10-​15.

E veivakacegui dina! E vakadeitaka o Jiova ni vosa ni yalayala a cavuti vei Eparama kei Aisake ena vakalougatataki kina vakayalo na vuvale i Jekope. E vakatakilai vei Jekope nira rawa ni veiqaravi na agilosi vei ira sa vakadonuya na Kalou, qai vakadeitaki vua na veitaqomaki vakalou. Ena levu ni nona vakavinavinakataka e yalataka sara ga ni na yalodina vei Jiova.​​—Vakatekivu 28:​16-​22.

A sega sara ga ni taura vakaukaua o Jekope na nona ivotavota o Iso. Ni rau se bera ni sucu, a sa tukuna oti tu o Jiova ni ‘o koya na qase ena qaravi koya na gone.’ (Vakatekivu 25:23) Ena taroga beka e dua ‘Ena rawarawa beka ke a cakava na Kalou me sucu e liu o Jekope?’ A vakatakilai e so na ka dina ena veika a qai yaco tarava. E sega ni dau solia ga na Kalou na veivakalougatataki vei ira era nanuma nira vakaivotavota kina, ia e vakaraitaka nona yalovinaka vei ira e digia. E nei Jekope gona kina na itutu vakaulumatua, sega ni nei tuakana baleta ni a vakawaletaka. Era vaka tale ga kina na Jiu, ni a tiko vei ira na itovo ni rai i Iso ra qai sosomitaki kina vei Isireli vakayalo. (Roma 9:​6-​16, 24) E sega ni rawati na veiwekani kei na Kalou ke sega ni cakacakataka e dua na nona ivotavota, dina beka ni a sucu mai se a susugi ena dua na vuvale e dau rerevaka na Kalou. O ira kece era gadreva me vakalougatataki ira na Kalou, e dodonu me vakalou na nodra itovo ra qai vakamareqeta na veika vakayalo.

Kidavaki Koya o Lepani

Ni vaqara watina tiko mai Petani-erama o Jekope a sotavi Rejeli na tavalena ena dua na ikeliwai, e luve i Lepani o koya, mani vaqiqica laivi na vatu o Jekope mera gunu na manumanu e kauta tiko mai o Rejeli.a A kusarawa i nodratou o Rejeli me tukuni Jekope qai vakatotolo mai o Lepani me tavaki koya. Ke a nanuma o Lepani na levu ni iyau a kauta mai ina nona vuvale na dauveiqaravi i Eparama, ena sega sara ga ni marau. Baleta ni a ligalala tu ga yani o Jekope. Ia, e raica rawa o Lepani e dua na ka e rawa ni lawakitaki koya kina​​—oya ni tamata dau gumatua ena cakacaka.​​—Vakatekivu 28:​1-5; 29:​1-​14.

E vakamacalataki koya sara o Jekope. Ia e sega ga ni macala se a tukuna na ka a cakava me nona kina na itutu vakaulumatua, ia ni rogoca “na ka kecega oqo,” e qai kaya o Lepani: “E dina ko sa suiqu ka lewequ.” E kaya e dua na vuku ni rawa ni tukuni ena vosa oqori i Lepani ni sa sureti Jekope vakayalololoma ina nona vale se ciqomi koya ni dodonu me taqomaki koya baleta ni wekana. Se cava e mani yaco, sega ni bera nona sa vakasamataka o Lepani na sala me na lawakitaki vugona kina.

E vakayacora sara o Lepani e dua na ka e qai vu ni veileti tiko me sivia na 20 na yabaki e tarava. E taroga: “E dodonu li mo qaravi au wale ga ni ko sa wekaqu? mo tukuna vei au se cava me kemui voli.” E dina ni vaka sara ga a vakayacora tiko o Lepani nona itavi me vaka ni vugona, a lasu wale ga kina baleta ni a qai vakacakacakataki Jekope. Ena vuku ni nona sa rui domoni Rejeli vakalevu o Jekope e qai kaya: “Au na qaravi iko ka yabaki vitu me noqu ko Rejeli na luvemu ka gone.”​​—Vakatekivu 29:​15-​20.

E dau yaco na veimusumusuki ni dau soli na iduguci vua na vuvale i yalewa. Na Lawa a soli vei Mosese e virikotora me 50 na sikeli siliva me iduguci ni goneyalewa se bera ni tara tagane e vaqaseni. E vakabauta e dua na turaga vuku o Gordon Wenham “ni oqori e levu duadua me duguci kina e dua” ia ena levu na gauna ena “lailai sobu.” (Vakarua 22:​28, 29) E sega ni rawata o Jekope na isau oya mani soli koya me cakacaka yabaki vitu vei Lepani. “Ena nodra gauna na Papiloni e liu na kedra isau na tamata era sega ni cakacaka tudei e tiko ena maliwa ni veimama ina dua na sikeli dua na vula” (ena loma ni vitu na yabaki e rauta ga ni 42 ina 84 na sikeli), e tomana o Wenham, “e dua na isau levu e solia o Jekope vei Lepani me duguci watina kina o Rejeli.” E ciqoma sara ga o Lepani.​​—Vakatekivu 29:19.

E vaka me “bogi vica wale ga” na vitu na yabaki vei Jekope, ena vuku ni nona sa rui domoni Rejeli vakalevu. Oti oqori sa qai lai kauta mai na watina e ubi tu na matana o Jekope, ia e sega tiko ni kidava na ilawaki i Lepani. Vakasamataka mada nona kidroa ni qai kila ena mataka tarava ni a sega ni moce vata kei Rejeli ia na tuakana ga o Lia! E via kila o Jekope: “A cava oqo ko sa cakava vei au? au a sega li ni qaravi iko me watiqu ko Rejeli? a cava ko sa qai vakaisini au kina?” E sauma o Lepani: “E sega ni kenai valavala e na neimami vanua, me soli koya eliu na gone, ka soli koya emuri na qase: mo vakaotia mada na kena wiki, keitou na qai soli koya talega oqo vei iko, e na vuku ni nomu cakacaka vei au ka yabaki vitu tale.” (Vakatekivu 29:​20-​27) Ni sega ni cakava rawa kina e dua na ka qai vaka me kena ivesu, sa na ciqoma ga o Jekope ke vinakati Rejeli dina.

E sega ni tautauvata kei na imatai ni vitu na yabaki na kena ikarua baleta ni ca sara. E rawa vakacava vei Jekope me vakalecalecava na veivakaisini ca i Lepani? Vakacava mada o Lia, sega li ni a kila vata kei tamana? A sega dina ni kauaitaka o Lepani na bula yavavala e vakarautaka me rau na sotava e muri o Lia kei Rejeli. E nanumi koya ga. Sa qai ikuri ga ni veicati na vuvu baleta ni vakasucuma veitarataravi o Lia e va na luvenatagane qai yava voli o Rejeli. Nona vinakata vakaukaua o Rejeli me vakaluveni sa qai solia nona dauveiqaravi me vakaluveni kina o Jekope, a cakava tale ga vaka kina o Lia ni a veiqati. E mani 4 kina na wati Jekope, e 12 na luvena qai sega ni mamarau na nona vuvale. Ia, e vakalougatataki Jekope tiko ga o Jiova me dua na matanitu levu.​​—Vakatekivu 29:28–​30:24.

Vakalougatataka o Jiova

E dina ni sotava o Jekope na ka dredre ia a raica rawa ni tiko vata kei koya na Kalou me vaka ga a yalataka. E dikeva tale ga oqori o Lepani, ni a vica wale sara nona qelenimanumanu ena gauna e yaco yani kina o Jekope, ia era sa lewe levu ni qaravi ira tiko o koya. Ni sega ni vinakata gona me lako o Jekope sa qai tukuna vua se cava e rawa ni saumi kina me kua ni lako, mani kerea o Jekope me sa nona na manumanu tavutonotono kece ga era sucu ena loma ni qelenimanumanu i Lepani. E dau kainaki ni vanua oya era dau tu kina na sipi vulavula kei na me loaloa se damu; e lailai sara era tavukadikadiri. E nanuma ni na levu tiko ga na ka e rawata mani vakadonuya sara me tokia vakayawa nona qelenimanumanu e duatani na rokadra, me kua ni veiwaki tale kei na vo ni manumanu ena qai qarava tiko mai o Jekope. E nanuma sara ga o koya ni na lailai na ka e rawata o Jekope mai na nodrau veidinadinati oqo, e sega ni 20 na pasede ni me se sipi sucuvou era dau saumi kina na dau vakatawa manumanu e liu. Ia e cala nona rai o Lepani ni tiko vata kei Jekope o Jiova.​​—Vakatekivu 30:​25-​36.

Ni dusimaki Jekope tiko na Kalou e susugi ira kina na qelenimanumanu vinaka, kauakaua qai totoka na rokadra. (Vakatekivu 30:​37-​42) E sega soti ni kila vinaka na susu manumanu o Jekope. Ia, na ka e “gadrevi me rawata kina na ka e vinakati oya me rau vakawa vata . . . na manumanu e dua ga na kena roka qai tiko vei rau ruarua na ka e vakatokai me recessive genes e rawa ni vakatubura na manumanu tavutonotono,” e vakamacalataka o Nahum Sarna, qai “kilai na manumanu oqori ena . . . [nodra] kaukaua ni veisola nodra dra.”

Ni raica na ka e yaco o Lepani e saga me veisautaka na nodrau veidinadinati kei vugona me baleti ira na manumanu​​—era roka vola koso, veivolavolai, se tavukadikadiri. E vaqara tubu o Lepani, ia veitalia se mani veisautaka vakacava na nodrau veidinadinati, ena raica tiko ga o Jiova me vua vakalevu o Jekope. E tini kati bati ga kina o Lepani. Totolo wale ga nona vakaiyau o Jekope, nona qelenimanumanu, nona dauveiqaravi, vaka kina nona kameli kei na asa qai sega ni vu mai na nona kaukaua ga ia ena veitokoni i Jiova. A qai vakamacalataka e muri vei Rejeli kei Lia: “Ka sa vakaisini au na tamamudrau, ka sa vukica vakatini na qaui voli: ia sa sega ni laivi koya na Kalou me vakacacani au: . . . ia sa kauta tani vaka oqo na Kalou na nona manumanu na tamamudrau, ka solia vei au.” E vakadeitaka tale ga o Jiova vei Jekope ni sa raica vinaka tiko na veika kece e cakava o Lepani me kua gona ni leqataka. “Mo lesu ki na nomu vanua, ki vei ira na wekamu,” e kaya na Kalou, “ka’u na caka vinaka vei iko.”​​—Vakatekivu 31:​1-​13; 32:9.

Ni sa galala mai o Jekope vei koya na dauveivakaisini o Lepani, sa gole lesu ina nona vanua. E dina ni sa oti oqo e 20 na yabaki, ia e se domobulataki Iso tiko ga, qai kuria nona rere ni mai tukuni vua nona sa volekati koya tiko yani o Iso kei na vanadrau na tagane. Na cava ena cakava o Jekope? Ni turaga kaukaua vakayalo qai dau nuitaki Jiova, a yavala ena vuku ni nona vakabauta. E vakaraitaka ena nona masu ni sega ni ganiti koya na lomasoli i Jiova qai kerea me ratou vakabulai vakavuvale mai vei Iso ena vuku ni veika a yalataka tu na Kalou.​​—Vakatekivu 32:​2-​12.

E yaco e dua na ka veivakurabuitaki. E dua na vulagi, e qai kilai ni agilosi, rau a veimulomulo kei Jekope ena bogi, e tarai koya ga vakadua qai mavule na dibi i Jekope. A sega ni via laivi koya na agilosi o Jekope, vakavo sara ke vakalougatataki koya. E qai kaya na parofita o Osea ni a “tagi ko koya [Jekope] ka vakamamasu vua.” (Osea 12:​2-4; Vakatekivu 32:​24-​29) E kila o Jekope ni nona dau rairai yani e liu vua na agilosi e baleta tiko na kena vakayacori na veiyalayalati kei Eparama ena vuku ni nona kawa. E gumatua gona ena nodrau veimulomulo tiko kei na agilosi qai vakalougatataki kina. E veisautaka tale ga kina na yacana na Kalou, me sa Isireli qai kena ibalebale “Kaukaua (Gumatua) vua na Kalou,” se ni “Kaukaua na Kalou.”

O Via Sasaga Tale Ga?

Na nona veimulomulo kei na agilosi vaka kina nodrau na sota kei Iso e sega wale ga ni leqa me na walia o Jekope. Ia, na veika e vakamacalataki e keri e vakaraitaka se mataqali turaga vakacava o koya. A sega ni vosota rawa na lala ni ketena o Iso mani volitaka kina nona itutu vakaulumatua, ia o Jekope e sasaga voli ena nona bula taucoko, e bau veimulomulo kei na dua na agilosi. A yalataka tu na Kalou ni na dusimaki qai taqomaki vakalou o Jekope me tamadra e dua na matanitu levu qai tukana na Mesaia.​​—Maciu 1:​2, 16.

O sa sasaga tiko me vaka ni o veimulomulo tiko kei na dua, me rawa ni vakadonui iko kina o Jiova? E levu na leqa kei na ka ni bolebole era dau sotava edaidai o ira na via cakava na loma ni Kalou qai so na gauna e dredre mera vakatulewa dodonu. Ia, e solia tale e dua na igu na ivakaraitaki vinaka i Jekope meda dei tiko ga kina ena inuinui sa vakarautaka tu vei keda o Jiova.

[iVakamacala e ra]

[iYaloyalo ena tabana e 31]

A sasaga voli ena nona bula taucoko o Jekope me vakalougatataki kina