Oti na iValu

‘Keimami yabaki 12 kece. Keimami sega ni duavata kei na veika vakapolitiki vaka kina na ivalu, ia keimami via bula ga! Keimami sa waraka tiko na veisaututaki. Keimami na bula tiko beka ga me keimami raica?’—O ira na gonevuli kalasi lima

‘Keimami sega ni vinakata me keimami rerevaki ira tiko na dau veivesu ni keimami lako i koronivuli, gade vei ira na neimami itokani, kei na neimami vuvale. Au nuitaka ni na kauai kina na matanitu. Keimami vinakata na bula vinaka. Keimami vinakata tale ga na veisaututaki.’​—O Alhaji, e yabaki 14

E DUSIA na vosa vakavuloloma oqori na ka era nuitaka tu na itabagone era vakararawataki tu ena veivaluvaluti vakalewenivanua ena vica vata na yabaki. Era gadreva na bula vakacegu. Ia, e bau ka dredre toka me qai yaco na ka era nuitaka tu oqori. Eda na bula tiko beka ga meda raica e dua na vuravura sa na oti kina na ivalu?

Ena veiyabaki wale tiko ga oqo, e sagai e vuravura raraba me wali e so na veivaluvaluti vakalewenivanua ena nodra cikevi o ira era veiraravui tiko mera sainitaka na ivola ni veisaututaki. E so na vanua era soli ira na nodra mataivalu mera lai veivuke ena kena vakadeitaki na veidinadinati oqori. Ia, e vica wale na matanitu e tu vei ira na ilavo se na kena yalo mera lai veivuke ina veimatanitu tu yawa e sega ni dei na nodra veidinadinati baleta nira se veicati se veilomacataki tiko ga. Sega ni dede, sa kacabote tale na ivalu ni oti ga e vica na macawa se vula na kena sainitaki na veidinadinati oya. Me vaka e kaya na Stockholm International Peace Research Institute, “e dredre na veisaututaki baleta ni se tiko sara ga vei ira na vakaitavi tiko ena ivalu na kena yalo kei na kaukaua.”

Ni yaco tiko ena levu na vanua na veivaluvaluti era lai nanuma kina na lotu Vakarisito dina e dua na parofisai vakaivolatabu. E tukuna na Vakatakila e dua na gauna lewalewai dredre ena ivolatukutuku ni kawatamata ni “kauta tani e vuravura na sautu” e dua na ose ivakatakarakara. (Vakatakila 6:4) Na kena sa sega ni tarovi rawa na ivalu, e ivakatakilakila ni noda sa bula donuya tu na “iotioti ni veisiga” me vaka e vakamacalataki ena iVolatabu.a (2 Timoci 3:1, NW) Ia e vakadeitaka vei keda na Vosa ni Kalou ni na tarava ga mai na iotioti ni veisiga oqo na bula veisaututaki.

E vakamacalataki ena Same 46:9 ni na rawati ga na veilomani dina ke vakaoti na ivalu ena vuravura taucoko, sega ni dua wale ga na yasa ni vuravura. Kena ikuri, e vakamatatataka na same oya ni vakarusai na iyaragi ena gauna vakaivolatabu—⁠na moto, kei na dakaititi. Era na vakarusai tale ga vaka oqori na iyaragi era sa vakayagataki tu nikua me rawati kina na bula veisaututaki.

Ia, na ka sara ga e bukana tiko na ivalu oya na veicati kei na kocokoco, sega ni kena vakayagataki na sicini kei na dakai. Na kocokoco sara ga oqori e dau vakavuna vakalevu na ivalu, qai dau yaco na itovo voravora ena vuku ni veicati. Me kau laivi na mataqali yalo oqori ena gadrevi mera veisautaka na itovo ni nodra rai na tamata. Mera vakavulici ena bula veisaututaki. E kaya gona kina o Aisea na parofita, ni na qai oti ga na ivalu ke ra sa “sega ni vulica tale nai valu” na tamata.​—Aisea 2:4.

Ia, eda bula tu oqo ena dua na vuravura era vakavulici tiko kina na gone kei na qase mera vakacerecerea na ivalu, sega ni veisaututaki. E ka ni rarawa nira sa vakavulici sara tiko ga na gone mera veivakamatei.

Era Vulica na Veivakamatei

Sa sega tale ni qai vakaitavi ena mataivalu o Alhaji ni sa yabaki 14. Era vesuki koya na mataivalu dauvakaduiduile ni se qai yabaki tini ga, ra qai vakavulici koya me vakayagataka na dakai na AK-47. Ni vakaukauataki me sotia, e dau butako kakana qai vakama vale tale ga. E dau veivakamatei qai vakamavoataki ira tale ga na tamata. Ia, edaidai e dredre nona guilecava na ivalu qai sega ni rawarawa nona bulataka na bula era sa matau tu kina e levu. A dredre tale ga vei Abraham, e dua na sotia gone me biuta laivi nona iyaragi baleta ni a vakavulici me veivakamatei. E kaya: “Kevaka e tukuni vei au meu sa kua ni vakadakai, au sega ni kila na ka meu cakava, se meu bula rawa vakacava.”

E sivia na 300,000 na sotia gone—⁠tagane kei na yalewa—⁠era vala ra qai mate tale tiko ga ena veivaluvaluti vakalewenivanua e sega ni tarovi rawa. E kaya e dua nodra iliuliu na dauvakaduduile: “Era dau muria na ivakaro, ra qai sega ni kauaitaka mera lesu vei watidra se nodra dui vuvale, ra sega tale ga ni kila na rere.” Ia, o ira na gone oqo era vinakata me vinaka na nodra bula, ni dodonu ga me vaka kina.

E sega ni vakasamataki rawa na ituvaki vakaloloma era vakayagataki kina na gone mera sotia, vakalevu ena vanua sa vakatorocaketaki tu. E levu vei ira na gone oqori era sa vulica tiko na veivaluvaluti ena loma sara ga ni nodra vale. Ena sala cava?

Me kena ivakaraitaki dikevi José mada ena tokalau ceva kei Sipeni. Se itabagone ga o koya qai taleitaka na karate. E nona iyaya talei sara e dua na iseleiwau a volia vakailoloma vua o tamana ena siganisucu. E taleitaka tale ga na qitora na video games vakauasivi na kena e kune kina na itovo voravora. Ena 1 Epereli, 2000, e vakatotomuria sara ga na itovo voravora e dau sarava tiko. E vakamatei tamana, tinana, kei ganena, ena iseleiwau ga a lolomataka vua o tamana. “Au via tu taudua ga, au sega ni vinakata me rau vaqarai au na noqu itubutubu,” e kaya vei iratou na ovisa.

E kaya o Dave Grossman, e dauvolaivola qai turaganivalu tale ga, ni vakamacalataka tiko na cakayaco ni ka ni veivakamarautaki e vakaraitaki kina na itovo voravora: “Eda sa yacova mai oqo na ikabakaba ca sara, me sa ka ni lasa na veivakararawataki kei na mosi era sotava tu e so: era raitayaloyalotaki ira sara tiko ga kina ra qai sega ni cata. Eda sa vulica tiko kina na veivakamatei, eda vulica tale ga kina meda taleitaka.”

Rau vulica ruarua na veivakamatei o Alhaji kei José. Rau a sega ni via veivakamatei, ia na gauna e vakavulici kina vei rau, sa vakacalai tale ga kina na nodrau vakasama. Na mataqali veivakavulici vaka oqo—⁠vei ira na gone se qase—⁠e bucina ga na itovo voravora kei na ivalu.

Ra Vulica na Veisaututaki, Sega ni iValu

Ena sega ni rawati na bula veisaututaki dina ke ra vulica tiko ga na tamata na veivakamatei. A vola na parofita o Aisea ena vica vata na senitiuri sa oti: “De ko a vakarorogo ki na noqu vunau! sa na qai vaka na uciwai na nomu vakacegu.” (Aisea 48:17, 18) Nira vulica na tamata na Vosa ni Kalou ra qai taleitaka tale ga na nona lawa, era na cata na itovo voravora kei na veivaluvaluti. Ena gauna mada ga oqo mera raica na itubutubu mera kua ni qitora na luvedra na qito e vauci kina na itovo voravora. Era rawa tale ga ni vulica na qase mera valuta na veicati kei na kocokoco. Era kila na iVakadinadina i Jiova ni dau veisautaka na itovo ni tamata na kauakaua ni Vosa ni Kalou ena gauna taucoko.​—Iperiu 4:12.

Vakasamataki Hortêncio mada. Ni se cauravou a tauri vakaukaua me curu ena mataivalu. E kaya ni vuli ena mataivalu e “bucina vei keimami na yalo ni vakamate tamata kei na neimami sega ni rerevaka na cakava.” E vakaitavi o koya ena veivaluvaluti vakalewenivanua a yaco tiko vakabalavu mai Aferika. “E tara sara ga na noqu itovo na ivalu,” e vakadinadinataka o koya. “Au se nanuma tu ga oqo na veika au a cakava. Au rarawataka vakalevu noqu a vakaukauataki ena ka meu cakava.”

Na gauna e vakamacalataka kina na iVolatabu vei Hortêncio e dua nona itokani sotia, e tarai koya sara ga. E lauti koya na yalayala ni Kalou ena Same 46:9 ni na vakaotia vakadua na ivalu kece ga. Na levu ga ni nona vulica na iVolatabu na lailai tale ga ni nona via vala. Sega ni dede, sa biu tani ena mataivalu kei na rua tale na nona itokani, ratou qai yalataka nodratou bula vua na Kalou o Jiova. “E vukei au na ka dina vakaivolatabu meu lomani ira kina na kequ meca,” e vakamacalataka o Hortêncio. “Au raica rawa niu sa ivalavala ca sara tiko ga vei Jiova na noqu dau vakaitavi tiko ena ivalu, ni kaya na Kalou ni sega ni dodonu meda vakamatei ira na wekada. Meu vakaraitaka gona noqu loloma sa dodonu kina meu veisautaka na noqu itovo ni vakasama, meu kua ni raici ira tiko mera vaka na kequ meca.”

Na ivakaraitaki oqori e ivakadinadina ni cuqena na veisaututaki na vulici ni iVolatabu. E sega ni ka vou oqori. E kaya na parofita o Aisea ni veisemati vinaka na vuli vakalou kei na veisaututaki. A tukuna: “A luvemu kecega ena vakavulici ira ko Jiova, ena ka levu talega na nodra vakacegu na luvemu.” (Aisea 54:13) E parofisaitaka tale ga ni na yaco na gauna era na drodro ina sokalou savasava vua na Kalou o Jiova o ira na tamata mai na veimatanitu kece, mera vulica na nona sala. Na cava ena qai yaco kina? “Ena sega ni lavei seleiwau e dua na matanitu ki na dua na matanitu, a ra na sega ni vulica tale nai valu.”​—Aisea 2:2-4.

Me salavata kei na parofisai oya, era vakaitavi tiko na iVakadinadina i Jiova ena cakacaka ni veivakavulici e vuravura raraba, ra vukei kina e vica na milioni mera valuta na veicati e dau vakavuna e levu na ivalu.

Na iVakadei ni Veisaututaki e Vuravura Raraba

Me ikuri ni nona vakarautaka na vuli, sa tauyavutaka oti tale ga na Kalou e dua na “matanitu,” ena kauta mai na veisaututaki e vuravura taucoko. Na iVolatabu tale ga sa tukuna oti tu na nona iLiuliu digitaki na Kalou, o Jisu Karisito, me “Tui ni Sautu.” E vakadeitaka vei keda ni na “sega ni oti na kena tubu na nona lewa kei na sautu.”​—Aisea 9:6, 7.

Na ivakadei cava sa tu vei keda ni na vakaotia vakadua na veiliutaki i Karisito na ivalu kece? E tomana na parofita o Aisea: “A lomakatakata i Jiova ni lewe vuqa ena vakayacora na ka oqo.” (Aisea 9:7) E tu vua na Kalou na lewa kei na kaukaua me vakataudeitaka na veisaututaki. E nuitaka dei o Jisu na vosa ni yalayala oqo. Oya na vuna e tukuna kina vei iratou na nona imuri me ratou masuta na Matanitu ni Kalou me caka tale ga na lomana e vuravura. (Maciu 6:9, 10) Ena gauna sa saumi kina na masu oqori, ena sega tale vakadua ni qai rogo na ivalu ena vuravura.

[iVakamacala e ra]

[iYaloyalo ena tabana e 7]

E cuqena na veisaututaki na vulici ni iVolatabu