iTalanoa ni Nona Bula

Keitou Vakatulewataka me Dei na Neitou Tokona na Veiliutaki ni Kalou

TALANOATAKA O MICHAL ŽOBRÁK

Ni oti e dua na vula na noqu vesu taudua tu, au a yarataki yani vua e dua na turaga dau veivakatotogani meu lai vakatarogi. Ia, sega ni dede na nona vakatarogi au sa curumi koya na yalokatakata qai kailavaka: “O kemuni sara ga oqo na yamata vuni ni Mereke!” Na cava e yalokatakata kina? Na noqu kaya niu “iVakadinadina i Jiova,” me isau ni nona taroga seu lotu cava.

A YACO oqo ena rauta na 50 vakacaca na yabaki sa oti. Ena gauna oya, se liutaki tu vakominisi na vanua au vakaitikotiko kina. Ia, ni se bera mada ga na veiliutaki oya, se dau tusaqati tu ga vakaukaua na neimami cakacaka vakarisito ni veivakavulici.

Mosimosi na Revurevu ni iValu

Niu se qai yabaki walu sa kacabote na iMatai ni iValu Levu ena 1914. Se vakarurugi tu na noqu koro o Zálužice ena veiliutaki vakatui ni matanitu cokovata o Austria kei Hungary. Ia na ivalu a sega wale ga ni veisautaka na bula e vuravura, a veisautaka tale ga na noqu bula, ni a tinia koso na noqu gauna vagone. A sotia o tamaqu, e balemate ena imatai ga ni yabaki ni ivalu. Yaco me keitou dravudravua kina vakaveitinani​—⁠o tinaqu, o yau kei rau na ganequ gone. Niu ulumatua tagane ni neitou vuvale, e levu sara na itavi e namaki meu colata ena qaravi ni neitou iteitei kei na neitou itikotiko. Ia, niu se gone sara e dua na ka au dau kauaitaka vakalevu​—⁠na lotu. So gona na gauna e dau kerei au na italatala ni neitou lotu, na Reformed Church i John Calvin, meu sosomitaki koya ke yali, meu vakavulici ira na noqu icaba.

A lutu na neimami icegu ni cava na iMatai ni iValu Levu ena 1918. Ia, sa vakatoboicutaki tale ga kina na matanitu cokovata o Austria kei Hungary, keimami sa okati ina Republic of Czechoslovakia. Sega ni dede, e levu vei ira ena neitou yasayasa sa ra lai curuvanua tu e Mereke era sa lesu tale mai. Dua vei ira o Michal Petrík, a lesu mai ina neitou koro ena 1922. Ena nona lai sikova e dua na vuvale keitou veivolekati, keirau a mani sureti tale ga kina kei tinaqu.

E Dina Vei Keirau na Veiliutaki ni Kalou

O Michal a dua na Gonevuli ni iVolatabu, na yacadra taumada na iVakadinadina i Jiova, a vakamacalataka e so na ulutaga bibi mai na iVolatabu. E dreta na yaloqu na ka e kaya, vakauasivi na ivakamacala me baleta na kena yaco mai na Matanitu i Jiova. (Taniela 2:​44) A kaya tale ga ni na caka e dua na soqoni vakarisito ena Sigatabu e tarava ena koro o Záhor, au guta meu na tiko kina. Au mani yadra ena matakacaca, rauta na va na kaloko, meu taubale ina nona vale e dua keirau veitatacini e rauta ni walu na kilomita na yawa ni vanua e tiko kina, meu lai kerea na nona basikeli. Ni loru tu na kena taya au mani pamutaka meu vodo basikeli kina ina koro o Záhor, e rauta ni 24 na kilomita na kena yawa. Niu sega ni kila se e vei na vanua e caka kina na soqoni, au mani nanuma meu tei vakamuria tu mada ga e dua na basoga ni gaunisala. Au sega ni tukuna rawa na levu ni noqu marau niu rogoca na voqa ni Kingdom song ni tamela tiko mai na dua na vale e kea. Sega ni bera na noqu curu yani meu vakamacalataka na inaki ni noqu ilakolako. Ratou mani sureti au na matavuvale oya me keitou katalau, ni oti oqori keitou mani veitomani sara ina soqoni. Ni suka, au baci vodo basikeli, au taubale lesu tale ena 32 na kilomita meu qai yaco i vale, ia au sega vakadua ni oca.​​—⁠Aisea 40:⁠31.

Au taleitaka dina na nodra ivakamacala matata na iVakadinadina i Jiova qai kuria ni yavutaki vakaivolatabu. E tara sara ga na lomaqu na inuinui ni bula marau kei na vakacegu ena vakilai ena ruku ni veiliutaki ni Kalou. (Same 104:28) Keirau mani nakita vakaveitinani me keirau sa na cegu mai na lotu, me dua na neirau ivola me vakaraitaka na loma i keirau. E levu sara na keirau vosa ena koro, ra galuvi keirau tu mada kina e so na lewenikoro. Ia, e totoka na neirau veimaliwai kei ira na iwiliwili levu ni iVakadinadina ena neitou yasayasa. (Maciu 5:​11, 12) Sega ni dede mai na neirau volavola oya, au sa papitaiso ena uciwai na Uh.

E iVakarau ni Neimami Bula na Cakacaka Vakavunau

Keimami vakayagataka na gauna veiganiti kece me keimami vunautaka kina na Matanitu i Jiova. (Maciu 24:14) Vakauasivi na kena tuvanaki vinaka na cakacaka vakavunau ena vei Sigatabu. Ni dau kena ivakarau ena gauna oya na yadra vakamataka, e rawa gona me keimami cakacaka vakavunau ena matakalailai sara ni Sigatabu. Dau qai tuvanaki me caka na vunau soqovi levu ena loma ni siga. Ia, vakavuqa era na sega ni vakayagataka na mataveitacini na suinivosa. Na ulutaga era digitaka ena vakatau ena kedra iwiliwili na tataleitaki era vakarorogo tiko, ra lotu cava, se ulutaga cava vakaivolatabu era vinakata me vakamatatataki.

Na ka dina mai na iVolatabu keimami vunautaka e dolava na matadra e levu na tamata lomadina. Me kena ivakaraitaki, e sega ni dede mai na gauna au papitaiso kina, au a lai cakacaka vakavunau ena koro o Trhovište. Ena dua na vale au a vosa vei Zuzana Moskal, e dua na radinivale yalovinaka. Ratou imuri tale ga i John Calvin na vuvale oya, na lotu vata ga au a lewena tu e liu. Dina ni bau kila toka na iVolatabu o Zuzana Moskal, ia e levu na taro vakaivolatabu e se lomatarotarotaka tu ga. Rauta ni dua taucoko na aua na dede ni neirau veitalanoa, au mani solia vua na ivola na Harp of God.a

Ratou mani tekivu wilika na ivola na Harp na vuvale na Moskal ena gauna ni nodratou wili iVolatabu. Levu tale na vuvale ena koro oya era tataleitaki, ra tiko sara ena soqoni. Ia, e sega tale ga ni malumalumu na nodra italatala ni lotu ena nona vakadreti ira vakaukaua me kua nira rogoci keimami se taura na neimami ivola. Ra mani kaya vua na italatala e so era tataleitaki me gole mada ina soqoni, me tuvanaki e dua na veileti me vakacala kina e matanalevu na ivakavuvuli ni iVakadinadina i Jiova.

A lako mai na italatala, ia a sega ni vakayagataka e dua na tikinivolatabu me tokona na nona ivakavuvuli. Ena nona via vakadonui koya ga, a mani kaya: “E sega ni rawa nida vakabauta na veika kece e kaya na iVolatabu, nira a vola ga na tamata. Kena ibalebale ni levu na sala e rawa ni vakamacalataki kina na isaunitaro vakalotu.” Na vosa oqo era veisau sara ga kina e lewe levu. Ni so era kaya vakadodonu vua na italatala ke sega ni vakabauta na iVolatabu, sa na oti tale ga vakadua na nodra lako yani i lotu mera lai rogoca na nona ivunau. Ra mani vakacegu mai na nodra lotu e rauta ni lewe 30 ena koro oya, ra ciqoma ena yalodina na ka dina vakaivolatabu.

A ivakarau ni neimami bula na vunautaka na itukutuku vinaka ni Matanitu ni Kalou. Ena gauna gona au sa lalawataka kina me dua na kequ ikasa, e macala niu na vaqara ga na goneyalewa e lako mai na dua na matavuvale e kaukaua vakayalo. Dua gona na noqu itokani ena cakacaka vakavunau o Ján Petruška, a vulica na ka dina mai Mereke. E dreta na yaloqu na luvena yalewa o Mária ni sega vakadua ni dau tu suka ni vunau vei ira kece e sotava, ena sala oya e tauvata sara ga kina kei tamana. Keirau mani vakamau ena 1936, a yaco me noqu itokani yalodina o Mária ena loma ni 50 na yabaki me yacova sara na nona takali ena 1986. A duabulu ga na luvei keirau, na gonetagane o Eduard, a sucu ena 1938. Ia, ena gauna vata oya, sa uku tale tiko na o loaloa ni ivalu e Urope. Ena vakilai vakacava oqo ena neimami cakacaka vakavunau?

Vakatovolei na Neimami Tawaveitovaki Vakarisito

Ni kacabote na iKarua ni iValu Levu, sa ribatani o Slovakia, ia se liutaka tiko ga o Itala. Dina ni sega ni se vakatabuya na matanitu na isoqosoqo ni iVakadinadina i Jiova, ia keimami sa dau cakacaka vunivuni ga. Ra dau raica tale ga e liu na ivolatabaki na vakailesilesi ni matanitu. Ia, e toso tiko ga na neimami cakacaka vakaitalatala, e gadrevi ga me keimami vukutaka.​​—⁠Maciu 10:⁠16.

Ni katakata tiko ga na carubi ni ivalu, sa mani volai na yacaqu meu curu ina mataivalu, e dina niu sa sivia tu na yabaki 35. Au sega ni via vakaitavi ena ivalu ena vuku ni noqu tawaveitovaki vakarisito. (Aisea 2:​2-4) Ia, ni se bera mada ga nira veinanuyaka na veiliutaki se cava me caka vei au, au marau ni sa vakarogoi me keimami sereki kece na itaba vata.

Keimami raica rawa na mataveitacini, ni dredre toka vei ira na taci keimami vakayalo ena veikoro vakavalagi na nodra qara na ka mera bula kina, ni vakatauvatani kei keimami na tu ena veivanua ni iteitei. Keimami via wasea na ka keimami taukena. (2 Korinica 8:​14) Oya na vuna keimami dau vakarautaka kina na kakana ena kena levu keimami rawa ni kauta, qai takosotaki i Bratislava, e rauta ni 500 vakacaca na kilomita na kena yawa. Na veilomani kei na veitokani vakarisito se bucini ena gauna ni ivalu, e tauri keimami ena veiyabaki dredre a qai muri mai.

Keimami Vakayaloqaqataki Taudonu

Ni cava na iKarua ni iValu Levu, se baci okati tale o Slovakia i Czechoslovakia. Mai na yabaki 1946 ina 1948, a caka vakaveitaravi ena korolevu o Brno se i Prague na soqo ni tikina ni iVakadinadina i Jiova. Vei keimami na tiko ena tokalau kei Slovakia, keimami vodo sitimanivanua e vakarautaki vakatabakidua me veiusa ina vanua ni soqo. Vakatale nira lagasere na sitimanivanua ena tasoro ni neimami lagasere me lai yacova sara ni sa cava na ilakolako.​​—⁠Cakacaka 16:⁠25.

Au guiguilecava dredre na soqo ni tikina mai Brno, ena yabaki 1947, eratou a tiko kina e lewe tolu na ivakatawa vakarisito mai na itikotiko liu, okati kina o Brother Nathan H. Knorr. Ena kena sagai me kacivaki na vunau soqovi levu, e lewe levu vei keimami e taubena na pepa vavaku e volai tu kina na veisureti ina vunau, keimami qai taubaletaka e salatu. Se qai yabaki ciwa ena gauna oya na luvei keirau o Eduard, e rarawataka vakalevu ni sega ni dua na pepa ni veisureti me taubena. Ra mani vakarautaka na mataveitacini e so na pepa vavaku lalai me rauti koya kei na levu tale na gone. Dua gona na itavi levu era cakava na gone ena nodra kacivaka na vunau ena sala vakasakiti oqo!

Ena Feperueri 1948, era tekivu veiliutaki na Kominisi. Keimami siqema rawa ni na sega ni dede sa na tarova na matanitu na neimami cakacaka vakavunau. A caka e dua na soqo ni tikina e Prague ena Sepiteba 1948, keimami luluvu ni keimami kila ni sa vakarau vakatabui tale na neimami soqo vata e matanalevu, vakauasivi ni se qai tolu ga na yabaki na kena vakatarai na neimami soqo vata vaka oqo. Ia, ni bera ni suka na soqo ni tikina, keimami a tokona na wiliki ni dua na inakinaki, e kaya vakatikina: “O keimami na iVakadinadina i Jiova ena soqo oqo . . . e neimami inakinaki dei me keimami tosoya ka vakalevutaka tiko ga na neimami veiqaravi ena marau, keimami vakanuinui ina veivakaukauataki ni loloma ni Turaga ena gauna vinaka se gauna ni veivakatovolei, me rawa tale ga ni keimami vunautaka na itukutuku ni Matanitu ni Kalou ena yalo e gumatua sara.”

Era “Meca ni Matanitu”

Ni oti ga e rua na vula na kena caka na soqo ni tikina mai Prague, era curuma na Peceli e kea na ovisa vakalecaleca, ra qai taura vakaukaua. Ra vakawabokotaka tale ga na ivolatabaki, ra qai vesuki ira kece na lewenivuvale e Peceli kei na so tale na mataveitacini. Ia, na ka a yaco oya, se qai kena itekitekivu ga.

Ena bogi ni Feperueri 3-4, 1952, era vakasasa na ovisa e Slovakia raraba, ra mani vesuki ira e sivia e 100 taucoko na iVakadinadina i Jiova. Au dua tale ga vei ira na vesu. Rauta na tolu na kaloko ena mataka, keitou yadra cecekala vakavuvale nira sa veivakayadrati na ovisa. Sega ni vakamacalataki vei keitou e dua na ka, eratou kaya ga vei au meu lako vata kei iratou. A vesu na ligaqu ruarua, bau vesu tale ga na mataqu, au qai kolotaki ina lori vata kei na so tale. Au kau i valeniveivesu au lai lokataki taudua tu.

E sega ni dua e vosa vei au ena dua taucoko na vula. Au sega tale ga ni bau raica e dua na tamata, vakavo ga na ovisa ni valeniveivesu e dau usumaka tiko yani e katuba na kequ ivakarau kakana lailai. Oya na gauna au vakamacalataka tiko ena itekivu ni noqu italanoa, na noqu a yarataki yani vua na dau veivakatotogani meu lai vakatarogi. Ni oti na nona kailavaka niu yamata vuni, a qai tomana: “E lecaika na lotu ni sega na Kalou! Sega gona ni o vakatarai mo vakacalai ira na lewenivanua. Na ka me caka vei iko, mo kunati, ke sega, o na bala i valeniveivesu me yacova na nomu mate. Ke lako mada ga mai na nomu Kalou, keimami na vakamatea!”

Era kila na iliuliu ni sega ni virikotori e dua na lawa me vakatabui kina na neimami cakacaka vakarisito, mani qaseqase sara na ka era cakava, oya na nodra lasutaka ni neimami cakacaka vakarisito e saqata e so na lawa ni matanitu, ni keimami “meca ni matanitu,” keimami yamata vuni tale ga ni so na matanitu tani. Ra saga gona mera vakamalumalumutaki keimami me rawa kina ni keimami vakaiotaka na nodra veibeitaki vakailasu. Ni oti na noqu vakatarogi ena bogi oya, au sega ni vakatarai meu moce. Oti ga e vica na aua, au se baci tarogi tale vakasaurara. A vinakata o koya e vakatotogani au tiko meu sainitaka e dua na pepa e vaka oqo na ka e volai tu kina: “Au meca ni People’s Democratic Czechoslovakia, au sega ni via lai cakacaka ena [iteitei ni matanitu] niu waraki ira tiko na kai Mereke.” Niu sega ni via sainitaka na itukutuku lasulasu oya, au mani kolotaki tale ena lokamu.

A vakatabui meu moce, davo se meu dabe sara mada ga. E vakatarai ga meu duri se meu veilakoyaki vakalailai. Niu wawale au sa mani davo ena fuloa simede. Ra baci kauti au tale na ovisa ni valeniveivesu vua na turaga e vakatotogani au tiko. “O na saini?” e tarogi au mai. Niu bese, a qai robaki au. Sa tekivu dra na mataqu. E mani vosa kudrukudrutaka vei ira na ovisa ni valeniveivesu: “E via vakamatei koya. Me yadravi tiko de na kunati koya!” Au se baci kau lesu ina lokamu. Rauta ni ono taucoko na vula e caka tiko vei au na mataqali veivakatotogani vaka oqo. Ia, e sega ni rawai au vakadua na nodra saga mera cakacaka ena noqu vakasama, se meu sainitaka na itukutuku lasu e kaya niu meca ni matanitu, e dei na yaloqu meu na yalodina tu ga vei Jiova.

Ni vo e dua na vula meu kau i valeniveilewai, a lesi mai Prague na loya ni matanitu me mai vakatarogi keitou yadudua na lewe 12 na mataveitacini tagane keitou a vesu tu. A tarogi au: “Na cava o na cakava ke ra kabai keda mai na veimatanitu ni vanua vakademokarasi?” “Na ka ga au a cakava ena gauna erau a tovata kina na vanua oqo kei Itala me rau valuti Rusia. Au a sega ni vakaitavi ena ivalu oya, au na sega tale ga ni vakaitavi ena ivalu oqo, niu lotu Vakarisito, au na tawaveitovaki.” A qai tukuna vei au na loya: “Mo ni kua sara ga ni vosoti na iVakadinadina i Jiova. Era gadrevi vakalevu na sotia de ra na kabai keda na veimatanitu tani, ra gadrevi tale ga na sotia mera lai sereki ira na tamata cakacaka era vakabobulataki tu ena veivanua torocake e vuravura.”

Ena 24 Julai, 1953, keitou kau kina ina rumu ni veilewai. Keitou kacivi yadudua na lewe 12 e matadratou na turaganilewa. Oqo na gauna vinaka sara ga me keitou vunautaka kina na neitou vakabauta. Ni lai cava gona na neitou ivakamacala ena vuku ni neitou beitaki vakailasu, e tucake e dua vei iratou na turaganilewa qai kaya: “Sa wasoma na noqu dau caka veilewai e ke. Vakavuqa ena yaco na vakatutusa, na veivutuni, se tuturu ni wainimata. Ia na kena veibasai o ratou na turaga oqo, eratou sa qai kaukaua ga ni ratou biubiu e ke.” Ni oti oya, keitou totogitaki kece na lewe 12 ni tukuni ni keitou saqata na matanitu. Au mani bala kina e valeniveivesu me tolu na yabaki, a taura tale ga na matanitu na ka kece au taukena.

Sega ni Tarovi Au na Noqu sa Qase

Niu suka mada ga mai valeniveivesu, era se dau wanonovi au matua tu ga na ovisa vakalecaleca. Ia, dina ni yaco tiko oya, au sa tekivu colata tale na noqu itavi vakalou, okati kina na noqu nuitaki meu veiqaravi vakayalo ena ivavakoso. A sa vakatarai me keitou tawana tale na neitou vale e dina ni sa vesuki tu ga, a qai vakadonui vakalawa me vakasukai tale mai vei keitou ni sa oti e 40 na yabaki, ena gauna e karusa kina na veiliutaki vakominisi.

A sega ni o yau ga au bala i valeniveivesu ena neitou vuvale. Au se qai yabaki tolu ga e vale sa volai na yaca i Eduard me curu ina mataivalu. Ia, ena vuku ni nona lewaeloma e vakavulici ena iVolatabu, e bese ni curu ina mataivalu, a mani bala kina i valeniveivesu. Ena vica vata na yabaki e muri, se baci sotava na ka vata ga oqo na makubuqu o Peter, e dina ni tautauvimate.

Ena 1989 a karusa kina na veiliutaki vakominisi e Czechoslovakia. Sega ni tukuni rawa na levu ni noqu marau ni sa cava na vakatabui tu ni neimami cakacaka e rauta ni 40 taucoko na yabaki na kena dede. Sa rawa tale niu vunau e veivale! (Cakacaka 20:20) Au marautaka tiko na cakacaka oqo me yacova na gauna sa dredre kina meu veilakoyaki. Ia, oqo au sa yabaki 98, sa sega niu bulabula me vaka e liu, ia au marau ga niu se rawa ni tukuna tiko na vosa ni yalayala vakatubuqoroqoro i Jiova me baleta na veisiga nimataka.

Niu vakananuma lesu, au bula donuya na nodratou veiliutaki ena noqu koro e rauta ni 12 na iliuliu mai na lima na matanitu. E so eratou veiliutaki vakasaurara, e vica na peresitedi, kei na dua na tui. Ia, e sega ni dua vei iratou e dulaka na iwali tawamudu ni leqa era sotava na tamata ena ruku ni nodratou veiliutaki. (Same 146:​3, 4) Au vakamolimoli vei Jiova niu se gone ga sa vakatakilai koya vei au, meu raica rawa kina na iwali e dulaka, oya na nona Matanitu na Mesaia. Au sega tale ga ni coriti ina bula tawavakainaki e sotavi ira era tawase tani mai vua na Kalou. Sa sivia oqo e 75 na yabaki na noqu vunautaka tiko vagumatua na itukutuku vinaka duadua, e vakainaki kina na noqu bula, e vu ni noqu yalovakacegu, qai dulaka vei au na inuinui totoka ni bula tawamudu e vuravura. Sa taucoko vakaoti na noqu bula!b

[iVakamacala e ra]

[iYaloyalo ena tabana e 26]

Ni oti toka ga vakalailai na neirau vakamau

[iYaloyalo ena tabana e 26]

Keirau kei Eduard ena itekivu ni veiyabaki ni 1940

[iYaloyalo ena tabana e 27]

Kacivaka tiko na soqo ni tikina e Brno, ena 1947