“Yalodina Nira Vakacacani”

ENA itekitekivu ni Epereli 1951, na matanitu makawa na Soviet Union, a vesuki ira vakidacala ena ra ni vanua oya na lewe ni dua na ilawalawa lotu Vakarisito​—o ira na iVakadinadina i Jiova, ia a tawadodonu tale ga na veivesu oqori. Era vakavodoki ena sitimanivanua dau usa kako e vica na udolu na matavuvale iVakadinadina​—ra okati kina na gonelalai, na marama era tikobibi, kei ira na itabaqase, ra qai kau vakavesu i Siberia​—e dua na ilakolako veivakaocai e 20 taucoko na siga na kena balavu. Na kedra itotogi mera vakau tani vakadua ina vanua e liliwa qai dredre sara kina na bula.

Ia, ena Epereli 2001, a vakananumi kina mai Moscow na ika50 ni yabaki ni veika a yaco oya. E imatai tale ga ni gauna me qai vakaraitaki kina e dua na vidio e saravi kina na nodra vakalolomataki na iVakadinadina i Jiova ena vicasagavulu na yabaki ena matanitu makawa na Soviet Union. Era vakamacala ena vidio oqori na daunitukutuku makawa kei na so era a raica sara ga na veivakararawataki a yaco. E okati ena nodra ivakamacala na nodra bulata rawa na iVakadinadina i Jiova na ituvaki oqori, vaka kina na nodra vuavuaivinaka tiko ga, dina ni vakadredretaki tu na nodra bula.

Era sarava e vica na milioni na kai Rusia kei ira tale e veivanua na vidio oqo, e vakatokai na Faithful Under Trials​—Jehovah’s Witnesses in the Soviet Union (Yalodina Nira Vakacacani​—iVakadinadina i Jiova Mai Rusia), ra qai vakacaucautaka na lewenivanua vaka kina o ira na daunitukutuku makawa. Oqo na nodrau ivakamacala e rua na vuku ni Rusia erau vakaitikotiko ena vanua era a vakau yani kina e levu na vuvale iVakadinadina:

“Au taleitaka vakalevu na iyaloyalo oqo. Au dau taleitaki ira tu ga na matataka na nomuni lotu, ia niu sarava oti na iyaloyalo oqo, au sa qai qoroi kemuni ga vakalevu. E toka sara ga e cake na ivakatagedegede ni iyaloyalo! Au taleitaka vakalevu na sala era kauaitaki yadudua kina o ira na vakaraitaki. Dina ga niu lotu Orthodox, au sega tale ga ni via veisautaka noqu lotu, ia au taleitaki ira na iVakadinadina. Au na vinakata me dua tale ga na vidio oqo me nona na koronivuli. Keitou sa vakatulewataka kei na so tale na qasenivuli me na vakaraitaki vei ira na gonevuli, me okati tale ga ena nodra lesoni.”​—Parofesa Sergei Nikolayevich Rubtsov, na iliuliu ni tabana ni itukutuku makawa ena univesiti na State Pedagogical University, Irkutsk, mai Rusia.

“Au marautaka na kena sa tekivu saravi na iyaloyalo oqo. Ni caka e dua na iyaloyalo me baleta na veivakalolomataki, e dredre sara vua e caka iyaloyalo me tuvana vakavinaka na italanoa. Ia, oni cakava rawa na ka oqo. Kevaka e mani dua tale na iyaloyalo oni cakava, kerea mo ni qai vakauta mai vei au.”​—Parofesa Sergei Ilyich Kuznetsov, na iliuliu ni tabana ni itukutuku makawa ena univesiti na Irkutsk State University, mai Rusia.

O ira tale ga na iVakadinadina i Jiova e Siberia era marautaka na vidio oqo. Era bau vakamacala tale ga kina nira sarava oti:

“Na gauna a caka tiko kina na veivakacacani e raici ena vidio oqo, a sega ni tukuni vei ira e levu mai Rusia na itukutuku dina me baleta nodra cakacaka na iVakadinadina i Jiova. Nira sarava oti gona na vidio, era sa qai liaca ni noda isoqosoqo e sega ni muri tamata, me vaka era dau nanuma tu e liu. Era kaya e so tale era se qai mai iVakadinadina tiko ga oqo: ‘Keimami sega sara ga ni kila ni keimami bula qai cakacaka vata tu kei ira na taci keimami e sega ni tukuni rawa na levu ni ka era vosota mai!’ Ni sarava oti ga na vidio oqo e dua na tacida iVakadinadina, e vakaraitaka sara ni taleitaka me cakacaka vakapainia vakatabakidua.”​—Anna Vovchuk, a kau vakavesu i Siberia.

“Au sokonu sara ga niu raica ena iyaloyalo na nodra tukituki ena katuba ni vale ni dua na iVakadinadina, o ira na ovisa vakalecaleca. Au nanuma lesu na nodra a tukituki ena neitou katuba na ovisa, qai kaya o tinaqu: ‘E rairai kama tiko beka e dua na vanua.’ E vukei au tale ga na iyaloyalo oqo meu raica ni dredre sara na ituvaki era sotava e levu na iVakadinadina ni vakatauvatani kei au. E vakaukauataki keda kece na kedra itukutuku, qai uqeti keda meda gumatua tiko ga ena qaravi Jiova.”​—Stepan Vovchuk, a kau vakavesu i Siberia.

“Au luvedrau e dua na veiwatini iVakadinadina erau a kau vakavesu. Au nanuma kina ni levu sara na ka au sa kila tu me baleta na gauna oya. Ia, niu sarava oti na iyaloyalo oqo, au raica ni levu sara ga na ka au lecava tu. E tonawanawa na mataqu niu sarava na nodra vakatarogi. Sa sega ni qai italanoa wale ga vei au na veika a yaco oya, e tarai au sara ga. E vakaukauataka na noqu veiwekani kei na Kalou qai vakarautaki au meu vosota na ituvaki dredre e se bera mai.”​—Vladimir Kovash, mai Irkutsk.

“E tarai au vakalevu cake noqu sarava na iyaloyalo oqo mai na noqu wilika na kena itukutuku. Na gauna au sarava kina nodra vakatarogi tiko na tacida, e vaka sara ga niu a sotava tale ga na ituvaki dredre oya. Na ivakaraitaki mada ga i koya na tacida tagane a dau droinitaka e so na veika bula ena postcard me vakavulici rau kina na luvena yalewa lalai, e dina ni a sogo tu e valeniveivesu, e uqeti au meu saga meu tugana ina lomadratou na luvequ na ka dina mai na iVolatabu. Vinaka vakalevu! E vakadeitaka sara ga na iyaloyalo oqo vei keimami na iVakadinadina i Jiova e Rusia ni keimami tiki ni isoqosoqo i Jiova e vuravura raraba.”​—Tatyana Kalina, mai Irkutsk.

“E dina sara ga ena iyaloyalo oqo na ivosavosa, ‘Ena qai vakabauti ga ke raici.’ E vaka sara ga nida raica dina tiko, ni kauta vakavoleka mai vei keda na veika a yaco oya! Niu sarava oti, au kila ni na vinakati na gauna meu vakasamataka kina. E uqeti au na iyaloyalo oqo meu biuti au sara ga ena ituvaki era sotava na iVakadinadina era a kau tu vakavesu oya. Niu vakatauvatana na kequ ituvaki kei na ka era sotava, e veisau sara ga na noqu rai me baleta na leqa eda sotava tu nikua.”​—Lidia Beda, mai Irkutsk.

Sa 25 na vosa e vakarautaki kina na Faithful Under Trials, qai taleitaki e veiyasa i vuravura.a Sa vakaraitaki ena siteseni ni retioyaloyalo e St. Petersburg, Omsk, kei na so tale na korolelevu e Rusia, vaka kina ena korolelevu e Ukraine me vakataki Vynnytsya, Kerch, Melitopol kei na yasayasa vaka Lviv. E vakaicocovitaki tale ga mai vei ira na isoqosoqo ni dau caka iyaloyalo ena so tale na matanitu.

Na itukutuku veivakauqeti e kune ena iyaloyalo oqo e vu mai na nodra ivakaraitaki vakasakiti na vica na udolu na tamata, era tauvanua ga, ia e duatani sara na yaloqaqa era vakaraitaka kei na nodra kaukaua tu ga vakayalo ena veiyabaki era vakacacani tu kina. E vakadinadinataki nira yalodina tu ga na iVakadinadina i Jiova ena gauna era vakacacani kina ena matanitu makawa na Soviet Union. Ke oni taleitaka mo ni sarava na iyaloyalo oqo, era na marau na iVakadinadina i Jiova ni vakaraitaka vei kemuni. Oni sureti mo ni veitaratara kei ira ena nomuni itikotiko.

[iVakamacala e ra]

[iTaba ni Credit Line ena tabana e 8]

Stalin: U.S. Army photo

[iTaba ni Credit Line ena tabana e 9]

Stalin: U.S. Army photo