Na Veivakaturi—E iNuinui Lagilagi

E CIQOMI raraba na vakabauta ni na yaco na veivakaturi. Na Koran, na nodra ivolatabu na lotu Musilimi, e vakamacalataka na vakabauta oqo ena dua taucoko sara ga na wase. E kaya vakatikina na Surah 75: “Au sa kaciva me i vakadinadina na Siga ni Tu Cake Tale . . . Sa nanuma li na tamata ni sega ni rawa me Keimami semata vata na nona sui? . . . Sa taroga, ‘E na gauna cava e na yaco mai kina na Siga ni Tu Cake Tale?’ Sa sega li ni rawa kivua e Dua vaka ko ya me vakatura cake na mate me bula tale?”—Surah 75:1-6, 40.

E ciqoma tale ga na veivakaturi “na lotu Vakaperisia,” me vaka e kaya na New Encyclopædia Britannica, “era vakabauta ni na vakamalumalumutaki vakadua na Ca, era na vakaturi na yalododonu kei ira na tawayalododonu, ena yaco na Veilewai Levu, era vakatikori na tamata yalododonu ina vuravura sa vakasavasavataki oti.”

Na Encyclopaedia Judaica e vakamacalataka vaka oqo na veivakaturi, “na vakabauta ni na yaco na gauna era na vakaturi vakayago na mate mera bula tale e vuravura.” Ia, na ivola vata oqori e tukuna ni veicalati sara ga na vakabauta ni veivakaturi kei na kena e sa ciqomi tu ena lotu Vakajiu, oya ni tawamate na yalo. E kaya na ivola oya: “Erau veisaqasaqa dina na kena vakabauti na veivakaturi kei na tawamate ni yalo.”

Era vakabauta na lotu Idu ni tamata sa mate ena lai sucu vakavica vata tale ena dua na yago vou. Ke dina oqori, ena dodonu me bula tiko na yalona e dua sa mate. E kaya na nodra ivolatabu na lotu Idu na Bhagavad Gita: “Na yalo e curuma na yago taucoko ni tamata e sega ni vakarusai rawa. E sega gona ni dua e rawa ni vakamatea na yalo.”

E duidui sara oqori mai na ka era vakabauta na lotu Buda. Era vakabauta ni rawa ni mate na yalo. Ia, nikua e levu vei ira na lotu Buda ena tokalau kei Esia era sa vakabauta ni na dewa na yalo mai na dua na yago ina dua tale.a

Duidui na iVakavuvuli ni Veivakaturi

Vakavuqa ena nodra vunau ni veibulu na lotu ni Veivanua Vakarisito, era na cavuta ni bula tiko na yalo i koya e mate, ia ena gauna vata oya e dau cavuti tale ga na veivakaturi. Me kena ivakaraitaki, o ira na italatala ni lotu Jaji era dau cavuqaqataka na veivosa oqo: “Ena dela ni nona yalololoma levu na Kalou Kaukaua Duadua sa ciqoma kina na yalona na wekada sa qai takali e vuravura, eda sa mai buluta ga oqo na yagona; na soso ina soso, na qele ina qele, na nuku ina nuku; eda sa nuitaka tiko qai vakadinata na inuinui ni Veivakaturi me yacova na bula tawamudu, ena vuku ni noda Turaga, o Jisu Karisito.”—The Book of Common Prayer.

Na veivosa oqori ena lomatarotarotaka kina e dua se cava sara mada e vakavuvulitaka na iVolatabu, na veivakaturi se na ivakavuvuli ni tawamate na yalo. Ia, dikeva na ka e tukuna e dua na parofesa ni lotu Tawase mai Varanise, o Oscar Cullmann. A vola ena nona ivola na Immortality of the Soul or Resurrection of the Dead?: “E koto e dua na duidui levu ena nodra vakabauta na lotu Vakarisito me baleta na nodra na vakaturi na mate kei na nodra vakabauta na kai Kirisi ni tawamate na yalo. . . . Ia, ena dua na gauna e muri a semai rau vata na vakabauta e rua oqo o lotu Vakarisito, me yacova mai nikua sa buawa vakadua tu vei ira na kedrau duidui. Au sega ni raica na vuna me vunitaki kina na ka dina au dikeva rawa kei ira e levu na tamata vuku. . . . Na usutu bibi e cauraki ena Veiyalayalati Vou oya na kena vakabauti na veivakaturi. . . . Na tamata sa mate ena vakaturi ena dua na veibuli vou ni Kalou.”

Sa rauta me veilecayaki na ka era vakabauta e levu me baleta na mate kei na veivakaturi. Me wali na veilecayaki oqori, ena dodonu ga meda rai ina iVolatabu ni koto kina na nona itukutuku dina na Dauveibuli, na Kalou o Jiova. Na iVolatabu e volatukutukutaka e vica na veivakaturi. Meda raica sara mada e va na kena ivakaraitaki, kei na veika eda vulica rawa kina.

‘Ra Taura na Yalewa e So na Kai Nodra Era sa Tu Cake Tale Mai na Mate’

Ena nona ivola na yapositolo o Paula vei ira na Jiu era sa mai lotu Vakarisito, a kaya kina ni o ira na yalewa vakabauta era sa “tauri ira . . . na kai nodra era sa tu cake tale mai na mate.” (Iperiu 11:35) Dua gona vei ira na yalewa oya a vakaitikotiko e Sarifaci, e dua na koro mai Finisia e toka volekati Saitoni ena baravi na Mediterranean. Na yada oqo a ciqoma vakayalololoma na parofita ni Kalou o Ilaija qai vakani koya, dina ni a donuya sara tu ga e dua na lauqa levu. E ka ni rarawa, ni a tauvimate mani mate sara na luvena tagane na marama oqo. Sega ni bera na nona a keveti koya na parofita o Ilaija ina nona icili ena loqi e cake, qai kerei Jiova me vakabula na gonetagane. A yaco vakacakamana me “bula” na gonetagane. Sa qai kauti koya sobu o Ilaija vei tinana qai kaya: “Raica, sa bula na luvemu.” Na cava a kaya o tinana? A kaya ena marau: “Au sa qai kila e na ka oqo ni ko sa tamata ni Kalou, ka sa dina na vosa i Jiova e na gusumu.”—1 Tui 17:22-24.

Rauta ni 100 na kilomita ena ceva kei Sarifaci, erau vakaitikotiko kina e dua na veiwatini daulomasoli erau a qarava tiko na isosomi kei Ilaija, oya na parofita o Ilaisa. O yalewa e dua na marama vutuniyau ena nona koro o Sunemi. Rau mani duavata vakaveiwatini me rau vakaicilitaki Ilaisa e nodrau vale ena dua na loqi e cake. Erau a rarawataka voli vakaveiwatini na nodrau sega ni vakaluveni rawa, ia dua na ka na nodrau marau ni sa sucu na luvedrau tagane. Ni sa tubu cake o gone, e dau tomani tamana kei ira na dautatamusuki ina were. Dua na siga a yaco vakasauri na leqa. A tagi o gonetagane ni sa mosi na uluna, a mani cicivaki koya i vale e dua na cauravou dauveiqaravi qai keveti koya o tinana, ia sega ni dede sa mate. A veilecayaki o tinana, mani vakatulewataka me lai kere veivuke vei Ilaisa. A tomani koya e dua na dauveiqaravi ena nona ilakolako ina vuaira e gole vaka ina ulunivanua o Kameli, na vanua e vakaitikotiko kina o Ilaisa.

Ni rogoca na parofita na ka a yaco, a vakatala yani vakailiu na nona dauveiqaravi o Kiesai, a mani raica ni sa mate na gone. Rau a muri tiko yani o Ilaisa kei tinanigone, ia na cava a yaco ni rau sa yaco yani i Sunemi? E kaya na 2 Tui 4:32-37: “A sa yaco ki na vale ko Ilaisa, ka raica, sa mate no na gone, ka sa koto e na nonai mocemoce. Sa curu kina ko koya, ka sogolati rau e loma, a sa vakamamasu vei Jiova. A sa lako cake, ka davo e dela ni gone, na gusuna ki na gusu ni gone, kei na matana ki na mata ni gone, kei na qeteqete ni ligana ki na qeteqete ni liga ni gone: a sa davo e delana; a sa katakata mai na lewe ni gone. A sa curu, ka veilakoyaki e loma ni vale vakadua; a sa baci lako cake, ka cuva tale e delana: a sa suru vakavitu na gone, a sa rai na gone. A sa kacivi Kiesai ko koya, ka kaya, Mo kaciva na marama ni Sunemi oqo. A sa kacivi koya. Ia ni sa curu mai, sa kaya ko koya, Mo keveta cake na luvemu. A sa lako ko koya, ka cuva sobu sara ki na yavana, ka qai keveta cake na luvena, ka curu yani.”

Me vakataki koya ga na yada ni Sarifaci, a kila na marama ni Sunemi ni a yaco rawa ga na ka oya ena kaukaua ni Kalou. Sega ni tukuni rawa na levu ni nodrau marau na marama e rua oqo ni a vakabula tale na Kalou na luvedrau lomani.

Veivakaturi ena Gauna ni Cakacaka Vakaitalatala i Jisu

Rauta ni 900 na yabaki e muri, a yaco e dua na veivakaturi ena ibili ni koro o Neini, e toka voleka ena vualiku kei Sunemi. A donuya o Jisu Karisito kei ratou na nona tisaipeli e dua na ilakolako ni veibulu ni ratou volekata yani na matamata ni koro o Neini ena nodratou lesu tiko mai Kapenaumi. A raica rawa o Jisu na yada e se qai mate ga na luvena duabau. A tukuna vua o Jisu me kua ni tagi. Na vuniwai o Luke, e vakamacalataka na ka e qai yaco tarava: “A sa lako ko . . . [Jisu], ka tara na tavata: a ra sa tu vakadua ko ira sa colata. A sa kaya ko koya, Ko iko na cauravou, au sa kaya vei iko, Tu cake. A sa duri cake na mate, ka vakatekivu me vosa. A sa solia ko koya vei tinana.” (Luke 7:14, 15) O ira era vakadinadinataka na cakamana oqo era a vakalagilagia na Kalou. E tete na itukutuku ni veivakaturi oqo ena ceva kei Jutia vaka kina ena veikoro volekata. Era a bau lai rogoca sara na itukutuku oqo na tisaipeli i Joni na Dauveipapitaisotaki, era qai lai tukuna vua. Sa qai tala e rua na nona tisaipeli o Joni me rau vakasaqarai Jisu qai taroga tale ga vua se o koya ga na Mesaia e namaki tiko. A mani tukuna o Jisu vei rau: “Drau lako, ka tukuna vei Joni na veika drau sa raica ka rogoca; ni ra sa rai na mataboko, sa lako na lokiloki, sa vakasavasavataki na vukavuka, sa rogo na didivara, sa vakaturi cake tale na mate, sa vunautaki nai tukutuku-vinaka vei ira na dravudravua.”—Luke 7:22.

Na cakamana kilai levu duadua a vakayacora o Jisu oya na nona a vakaturi Lasarusa, na nona itokani voleka. Me baleta na veivakaturi oqo, a sa oti e vica na siga na mate i Lasarusa sa qai yaco yani o Jisu ina nodratou vale. Ni tokatu yani e Pecani, sa rauta ni va na siga na nona mate koto o Lasarusa. Na gauna e vakarota kina o Jisu me kau tani na vatu e sogota tu na qaravatu, a via lomalomarua o Marica ena nona kaya: “Kemuni na Turaga, sa na bona ko koya: ni sa qai bogi va na nona mate.” (Joni 11:39) Ia, se mani vakacava na vuca ni yago i Lasarusa, a sega ga ni vakataotaka na nona vakaturi. Ena ivakaro i Jisu, “ko koya ka mate sa lako mai, ka viviraki tu na ligana kei na yavana e nai sole ni mate: ka viviraki na uluna e na dua nai tavoi.” E muri, na veika era cakava na meca i Jisu e vakadeitaka ni a vakaturi dina o Lasarusa.—Joni 11:43, 44; 12:1, 9-11.

Na cava eda vulica rawa ena va na itukutuku ni veivakaturi oqo? O ratou yadua eratou vakaturi ina kedratou ituvaki ga e liu ni bera ni ratou mate. O ira sara mada ga na wekadratou voleka era a kilai ratou. Sega ni dua vei ratou na vakaturi e tukuna na ka a yaco ena loma ni gauna lekaleka eratou a mate tu kina. Sega tale ga ni dua e bau tukuna ni a lako ina dua tale na vuravura. E sega ni vakabekataki ni ratou a bulabula vinaka kece ena nodratou a vakaturi. Vei ratou na vakaturi, e vaka ga ni ratou a moce vakalekaleka ratou qai vakayadrati, me vaka ga a kaya o Jisu. (Joni 11:11) Ia, ni toso na gauna eratou a mate tale.

Sotavi Ira Tale na Wekada Lomani —E iNuinui Lagilagi

Ni oti vakalailai nona mate vakacalaka o Owen, na gonelailai a cavuti ena imatai ni ulutaga, a gade o tamana ina nona vale e dua eratou tiko veitikivi. A raica ena dela ni teveli na nodra ivola ni veisureti na iVakadinadina i Jiova ina dua na vunau soqovi levu. A taleitaka dina o koya na kena ulutaga, “Era Tu e Vei na Mate?” Oqori sara ga na vakasama e veinanuyaka voli. A mani lai tiko ena vunau oya, qai kunea na vakacegu dina mai na iVolatabu. E vulica kina nira sega ni dau vakararawataki na mate. O koya gona, o ira na mate, okati kina o Owen, era sega ni vakararawataki tiko mai eli, se kauti ira na Kalou i lomalagi mera lai agilosi, ia era wawa tu ena ibulubulu me yacova na gauna mera vakaturi kina.—Dauvunau 9:5, 10.

E sa sotava beka na nomu vuvale e dua na leqa vakacalaka? O veinanuyaka beka me vakataki tama i Owen, se ra tu e vei na wekamu lomani era sa mate, se o na rawa beka ni raici ira tale? Ke vaka kina, oni sureti mo ni dikeva na ikuri ni veika e vakamacalataka na iVolatabu me baleta na veivakaturi. O na rairai taroga: ‘Ena yaco ni naica na veivakaturi? O cei sara mada ena vakaturi?’ Yalovinaka, wilika e vica na ulutaga e tarava me vakamacalataka na isaunitaro oqori kei na so tale.

[iVakamacala e ra]

[iYaloyalo ena tabana e 5]

A kerei Jiova o Ilaija me vakabula tale na gone

[iYaloyalo ena tabana e 5]

O Jiova a vakayagataki Ilaisa me vakatura na luvena na yalewa ni Sunemi

[iYaloyalo ena tabana e 6]

A vakatura o Jisu na luvena tagane na yada ni Neini

[iYaloyalo ena tabana e 7]

Ena vuku ni veivakaturi, o ira na mataveiwekani era na sota tale kei ira na wekadra lomani