Era Yaloqaqa ena Vuku ni Nodra Vakabauta Kei na Nodra Rerevaka na Kalou
“Mo kaukauwa ka qaqa . . . ni sa tiko vata kei iko ko Jiova na nomu Kalou.”—JOSUA 1:9.
1, 2. (a) Mai na rai vakatamata, era na rawai ira rawa beka na kai Kenani na Isireli? (b) Na veivakadeitaki cava a cavuti vei Josua?
ENA 1473 B.S.K., sa tu vakarau sara tu ga na matanitu o Isireli me butuka yani na Vanua Yalataki. Ia, e so na ka dredre era na sotava, oya na vuna e tataunaka kina vei ira o Mosese: “Ko ni sa qalo-kosova na Joritani edaidai, mo ni la’ki taukena eso na matanitu sa levu ka kaukauwa, ka lailai ka malumalumu koi kemuni, na veikoro lelevu ka sa yala ki lomalagi na kedra bai, a matanitu tamata lelevu ka babalavu, na luve i Anaki, . . . ko sa rogoca ka vaka, O cei e tu rawa e na matadra na luve i Anaki!” (Vakarua 9:1, 2) Io, e sega ni dua ena gauna oya e vulagi vei ira na tamata lelevu ni vanua oya kei na nodra rerevaki nira vala! Kena ikuri, e so na mataivalu ni vanua o Kenani era sa bau vakaiyaragi vinaka sara ga, salavata kei na nodra ose kei na qiqinivalu kareti e buli ena kaukamea gagata na yava ni kena qiqi.—Dauveilewai 4:13, NW.
2 Ena yasana kadua, na matanitu o Isireli e se qai sereki mai na nodra a tu vakabobula e Ijipita, qai 40 na yabaki oqo na nodra tiko voli ena vanualiwa. Mai na rai gona vakatamata, sa na sega tu ga nira qaqa rawa na Isireli. Ia, e dei tu ga na vakabauta i Mosese; e vaka e “raici” Jiova sara tu ga ni liutaki ira tiko. (Iperiu 11:27) “Sa liutaki kemuni yani ko Jiova na nomuni Kalou,” e kaya o Mosese vei ira na Isireli. “Ena vakaoti ira, ka vakamalumalumutaki ira e matamuni.” (Vakarua 9:3; Same 33:16, 17) Ni mate o Mosese, e vakadeitaka o Jiova vei Josua ni na tiko vata kei koya ena nona kaya: “Mo cavu tu, mo qalo-kosova na Joritani oqo, ko iko kei ira kecega na tamata oqo, ki na vanua ka’u na solia vei ira, io vei ira na Isireli. Ena sega e dua me vorati iko rawa e na veisiga kecega ko na bula kina: au na tiko vata kei iko, me vaka ka’u a tiko vata kei Mosese.”—Josua 1:2, 5.
3. Cava a vakavuna me tamata yaloqaqa o Josua, me qaqaco tale ga nona vakabauta?
3 O Josua e dodonu me dau wilika na Lawa ni Kalou, me vakananuma, me bulataka tale ga ke vinakata me tokoni koya o Jiova, me dusimaki koya. “Ko na qai kalougata e na nomui valavala, ia ko na qai tamata yaco,” e kaya o Jiova. “Au sa sega li ni vakaroti iko kina? Mo kaukauwa ka qaqa; mo kakua ni rere, se yalolailai: ni sa tiko vata kei iko ko Jiova na nomu Kalou e na veiyasana kecega ko sa lako kina.” (Josua 1:8, 9) E laurai ena bula i Josua na nona kaukaua, yaloqaqa, kei na nona tamata yaco baleta ni a vakarorogo vua na Kalou. Ia, e levu era tabavata era a sega ni vakarorogo. Era sega kina ni tamata yaco, era mate koso tale ga ena vanualiwa.
Era Datuvu ena Lailai ni Nodra Vakabauta
4, 5. (a) E vakacava na nodratou rai na tini na yamata ni vakatauvatani kei rau o Josua kei Kelepi? (b) Na cava e qai taroga o Jiova ena lailai ni nodra vakabauta na Isireli?
4 Ena vasagavulu na yabaki yani i muri, nira se qai volekati Kenani na Isireli, a tala o Mosese e 12 na yamata mera lai raica mai na vanua. Eratou lesu mai e tini kei na nodratou domobula. “Na tamata kecega keitou a raica kina, era tamata yagolevu,” eratou kaya ena levu ni rere. “Keitou a raica kina na tamata yagolevu sara [“Nefilimi,” NW], na luve i Anaki, era kawa ni tamata yagolevu sara; ia keitou sa vaka na vodre e na mata i keitou.” Era tuwawa beka na “tamata kecega” ni vanua oya—wili kina o ira na luve i Anaki? Sega. Era kawa beka ni Nefilimi mai na gauna ni waluvu levu na luve i Anaki? Sega! Na vakatubutaki ga ni itukutuku e vakavuna sara ga na rere ena kedra maliwa na Isireli. Levu ni nodra rere era bolea sara ga kina na Isireli mera sa suka tale i Ijipita, na vanua mada ga era a vakabobulataki tu mai kina!—Tiko Voli Mai na Lekutu 13:31–14:4.
5 Ia, e rua na yamata, o Josua kei Kelepi, e sa gu sara ga na yalodrau me rau butuka yani na Vanua Yalataki. O ira na kai Kenani era “keda madrai,” erau kaya. “Sa lako tani vei ira na nodra kaukauwa, a sa tiko kei keda ko Jiova: ni kakua ni rerevaki ira.” (Tiko Voli Mai na Lekutu 14:9) E yavutaki beka na nodrau itukutuku ena dei ni nodrau vakabauta se rau vosa tiko vakalialia? Erau sega sara ga ni vosa vakalialia! Me vakataki ira ga na vo ni Isireli, erau sa raica tale ga na nona vakamalumalumutaki Ijipita kei na kena veikalou o Jiova ena nona tauca e Tini na Kuita, e dina ni a matanitu qaqa sara. Era raica tale ga nona vakaluvuci Fero kei na nona mataivalu o Jiova ena Wasa Damudamu. (Same 136:15) E macala vakasigalevu e ke ni ratou rere sara tu ga vakalialia na tini na yamata, vaka kina o ira era vakabauti iratou. Dua na ka na rarawa i Jiova, e taroga kina vei ira: “Na gauna cava era na vakabauti au kina, e na vuku ni vakatakilakila kecega ka’u sa cakava oti e na kedra maliwa?”—Tiko Voli Mai na Lekutu 14:11.
6. E dau salavata vakacava na yaloqaqa kei na vakabauta, e vakadinadinataki vakacava ena noda gauna oqo?
6 E macala mai na vosa sara ga e cavuta oqo o Jiova na vu ni nodra datuvu na Isireli, oya na lailai ni nodra vakabauta. Io, e dau salavata e veigauna na yaloqaqa kei na vakabauta, e rawa kina vua na yapositolo o Joni me vola ena vuku ni ivavakoso vakarisito kei na ivalu vakayalo: “Oqo na qaqa eda sa rawai vuravura kina, a noda vakabauta.” (1 Joni 5:4) Na vakabauta erau vakaraitaka o Josua kei Kelepi e laurai tale ga vei ira e sivia ni ononamilioni na iVakadinadina i Jiova ena gauna oqo—o ira na qase kei na gone, bula vinaka kei na tauvimate—era sa vunautaka tiko kina na itukutuku vinaka ena veiyasa i vuravura kece. Sega ni dua na meca e rawa ni vagalui ira na lewe ni mataivalu yaloqaqa oqo.—Roma 8:31.
Kua ni “Suka Tale”
7. Na cava na ibalebale ni “suka tale”?
7 O ira na tamata i Jiova ena gauna oqo era vunautaka ena doudou na itukutuku vinaka baleta ni nodra rai e tautauvata kei na rai ni yapositolo o Paula ni vola: “Eda sa sega ni vakataki ira era sa suka tale ka ra sa vakarusai, ia eda sa vakataki ira ga era sa vakabauta ka ra sa vakabulai.” (Iperiu 10:39, VV) Na “suka tale” e cavuta o Paula e sega ni vakaibalebaletaki ena rere lekaleka e dau tarai keda, baleta ni levu tale ga na tamata yalodina ni Kalou e dau tuburi ira na rere ena so na gauna. (1 Samuela 21:12; 1 Tui 19:1-4) Ia, e kaya e dua na ivolavosa ni iVolatabu ni suka tale e cavuti tiko e ke e tiko kina na vakasama ni dua e “vakasuka,” e vakaibalebaletaka e dua e “sega ni dei ena ka dina.” E tomana ni “suka tale” oqo e rawa ni vakatauvatani kei na “uru ni laca me malumu sobu kina na ilakolako” ena ka e vauca noda qarava na Kalou. E macala ni o ira e dei vinaka tu nodra vakabauta era na sega ni bau vakasamataka vakalailai mera ‘vakamalumutaka nodra ilakolako’ ni sotavi na ka dredre—se veitusaqati, tauvimate, se ka ni veivakatovolei cava tale. Era na gumatua tiko ga ena nodra qaravi Jiova ena nodra kila ni kauaitaki ira dina o koya, e kila tale ga na veika era dui rawata. (Same 55:22; 103:14) E vaka beka oya na nomu vakabauta?
8, 9. (a) E vakaukauataka vakacava o Jiova na nodra vakabauta na lotu Vakarisito taumada? (b) Cava meda cakava me vaqaqacotaki kina noda vakabauta?
8 Ratou a vakila ena dua na gauna na yapositolo ni lailai na nodratou vakabauta, ratou kaya kina vei Jisu: “Ni vakalevutaka na neitou vakabauta.” (Luke 17:5) Mani rogoci na nodratou kerekere, vakabibi ena Penitiko 33 S.K., ena gauna a sobuti ira kece kina na tisaipeli na yalo tabu ni Kalou qai vukei ira mera kila vinaka cake na vosa ni Kalou kei na nona inaki. (Joni 14:26; Cakacaka 2:1-4) Ni vakaukauataki oti ga nodra vakabauta, era sa ia sara ga yani na tisaipeli ena nodra vunautaka na itukutuku vinaka “vei ira na tamata kecega sa tiko e ruku i lomalagi,” e dina nira vakacacani kina.—Kolosa 1:23; Cakacaka 1:8; 28:22.
9 Me rawa ni qaqaco na noda vakabauta meda gumatua kina ena cakacaka vakaitalatala, e dodonu meda vulica tale ga vagumatua na Vosa ni Kalou da qai vakananuma, lako vata kei na noda kerea na veivuke ni yalo tabu. Ena qai qaqaco noda vakabauta, da yaloqaqa sara meda vosota rawa na veika dredre eda sotava ena noda ivalu vakayalo kevaka e dei na ka dina ena noda vakasama kei na lomada me vaka eda vakadinadinataka vei Josua, Kelepi, kei ira na tisaipeli ena imatai ni senitiuri.—Roma 10:17.
Sega ni Veirauti me Vakabauti ga na Kalou
10. Cava e okati ena vakabauta dina?
10 Me vaka e vakadinadinataki vei ira na tamata yalodina ni Kalou ena veigauna sa oti, na vakabauta e vakavuna na yaloqaqa kei na vosota e sega ni okati kina na vakabauti wale ga ni Kalou. (Jemesa 2:19) Ena gadrevi meda kilai Jiova sara ga vakavinaka, meda nuitaki koya tale ga vakaoti. (Same 78:5-8; Vosa Vakaibalebale 3:5, 6) E okati kina noda vakabauta mai vu ni yaloda ni noda muria na lawa ni Kalou ena yaga dina ga vei keda. (Aisea 48:17, 18) Na vakabauta e okati tale ga kina na noda nuidei ni na vakayacora kece o Jiova na nona vosa ni yalayala, me na “saumi ira talega era sa dauvakasaqarai koya.”—Iperiu 11:1, 6; Aisea 55:11.
11. Sala cava erau a vakalougatataki kina o Josua kei Kelepi ena vuku ni nodrau vakabauta kei na yaloqaqa?
11 Na vakabauta vaka oya e sega ni tu ga vakadua. E tubu se vaqaqacotaki tiko ga nida bulataka na ka dina, nida “tovolea” na kena vinaka, nida “raica” na isau ni noda masu, kei na sala tale e so eda vakila kina na veidusimaki i Jiova ena noda bula. (Same 34:8; 1 Joni 5:14, 15) Eda sega ni vakabekataka ni vakatitobutaki na vakabauta i Josua kei Kelepi ena nodrau vakila sara ga na vinaka i Jiova. (Josua 23:14) Dikeva mada e vica na tikina oqo: Erau bula sivia mai na 40 na yabaki era tiko voli kina e vanualiwa na Isireli, me vaka ga a yalataka na Kalou. (Tiko Voli Mai na Lekutu 14:27-30; 32:11, 12) Erau a vakaitavi sara vakalevu ena loma ni ono na yabaki era valuti tiko kina na kai Kenani. Kena ilutua, erau marautaka na nodrau bula, rau bula balavu, vakarautaki tale ga na nodrau dui ivotavota. Io, o Jiova e dau vakaicovitaki ira era qaravi koya tiko ga ena yalodina kei na yaloqaqa!—Josua 14:6, 9-14; 19:49, 50; 24:29.
12. E “vakalevulevuya” vakacava o Jiova na nona vosa?
12 Na yalololoma ni Kalou vei Josua kei Kelepi eda lai nanuma kina na vosa ni daunisame ni kaya: “Kemuni sa vakalevulevuya na nomuni vosa me uasivia na yacamuni.” (Same 138:2) Ni cavuta o Jiova na yacana me salavata kei na dua na vosa ni yalayala, ena “vakalevulevuya” na vosa ni yalayala oya me vakayacori ena kena ivakatagedegede eda sega ni namaka. (Efeso 3:20) Io, o Jiova ena vakayacora dina ga nona vosa ni yalayala vei ira era ‘rekitaki koya.’—Same 37:3, 4.
E “Vinakati Koya na Kalou”
13, 14. Na cava e bibi kina me qaqaco na vakabauta nei Inoki, me yaloqaqa tale ga?
13 Levu tale ga na ka e rawa nida vulica me baleta na vakabauta kei na yaloqaqa nida dikeva na ivakaraitaki ni dua tale na ivakadinadina a bula ni bera na gauna vakarisito—o Inoki. Ni bera ni tekivu parofisai, e kena irairai ni sa kila tu o Inoki ni na vakatovolei na nona vakabauta kei na yaloqaqa. Eda kila vakacava? Ni sa cavuta oti o Jiova ena were o Iteni na nodra na veilecalecavi qaqa o ira era qarava na Kalou, kei ira era qaravi Setani na Tevoro. (Vakatekivu 3:15) E kila tale ga o Inoki ni veilecalecavi oqo a sa tekivu oti ena nona labati Epeli na tuakana o Keni. A qai bula tale tiko na tamadrau o Atama me rauta ni 310 na yabaki mai na gauna e sucu kina o Inoki.—Vakatekivu 5:3-18.
14 Na ka kece oqo e sega ni vagolei Inoki tani ena nona “daulako vata kei na Kalou,” kei na nona dau vunauci ira era “vosavakacacataki” Jiova. (Vakatekivu 5:22; Juta 14, 15) Nona sega ni rere o Inoki ena nona tokona na sokalou savasava e rairai levu kina na kena meca, leqataki tale ga kina na nona bula. Ena ituvaki oqo, e maroroi Inoki kina o Jiova me kua ni vakila na rarawa era dau vakila e so ni bera nira mate. Ni sa vakaraitaka oti vei Inoki o Jiova na nona taleitaki koya, sa qai “kauti koya tani,” kena ibalebale ni sa qai mate o Inoki. De dua a yaco oqo ena gauna e raivotu tiko kina.—Iperiu 11:5, NW, 13; Vakatekivu 5:24.
15. E ivakaraitaki vakacava o Inoki vei keda na tamata ni Kalou ena gauna oqo?
15 Ni cavuta oti ga o Paula na ‘kau tani’ nei Inoki, sa qai vakaraitaka na bibi ni vakabauta ena nona kaya: “Kevaka sa sega na vakabauta sa ka dredre sara me da vinaka vua na Kalou.” (Iperiu 11:6, VV) Io, na vakabauta sara ga i Inoki e rawa kina vua me lako vata kei Jiova, me kacivaka tale ga yani na itukutuku ni nona vakatulewa ina dua na vuravura e sa bau torosobu sara ga. Ena tikina oqo e ivakaraitaki vinaka kina o Inoki vei keda. O keda tale ga na tamata ni Kalou nikua eda na vakayacora tiko na noda ilesilesi ena dua na vuravura e saqata na sokalou dina qai sinai ena veika ca kece ga.—Same 92:7; Maciu 24:14; Vakatakila 12:17.
E Yaloqaqa Baleta ni Rerevaka na Kalou
16, 17. O cei o Opetaia, ituvaki cava a bula donuya?
16 Me ikuri ni vakabauta, e tiko tale e dua na ka bibi ena vukei keda meda yaloqaqa, oya na noda rerevaka na Kalou. Meda raica mada e dua na turaga e ivakaraitaki vakasakiti ena tikina oqo, a bula donuya na gauna i Ilaija kei na gauna e veiliutaki tiko kina o Tui Eapi ena matanitu o Isireli ena vualiku. Ena gauna ni lewa i Eapi, a sega ni caka rawa na qaravi nei Peali ena matanitu ena vualiku. Me cava tale, ni 450 na parofita i Peali kei na 400 na parofita era qarava na kalou yalewa ni veikau—oya na ivakatakarakara ni yago tabu ni yalewa—“era sa kana tiko mai na tepeli i Jesepeli,” na wati Eapi.—1 Tui 16:30-33; 18:19.
17 Ni meca i Jiova o Jesepeli, a saga sara ga me vakawabokotaki ira na dauveiqaravi ni Kalou dina. E labata e so na parofita i Jiova, saga sara mada ga me vakamatei Ilaija, ia e qai dro bula o Ilaija ena nona takosova na Joritani ena veidusimaki ni Kalou. (1 Tui 17:1-3; 18:13) Sega li ni na dredre na kena sagai me tokoni tiko ga na sokalou savasava ena matanitu ena vualiku ena gauna oya? Ia, vakacava ke o cakacaka ena valenitui? Sega li ni sa na qai dredre sara? Oya sara ga na ituvaki e bula kina o Opetaia,a e dua e dau rerevaka na Kalou e veiqaravi tiko ena vuvale i Eapi.—1 Tui 18:3.
18. Na cava e duatani kina o Opetaia ena nona qaravi Jiova?
18 Sega ni vakabekataki ni a dau qaqarauni o Opetaia, e qaseqase tale ga ena nona qaravi Jiova. E sega ga ni tu vakasuka. Na 1 Tui 18:3 e tukuna vei keda ni a “rerevaki Jiova vakalevu” o Opetaia. Io, e duatani sara na ivakatagedegede ni nona rerevaka na Kalou! Na rere oqo e yavutaki ena veidokai dina, e vakavuna me kilai tani ena nona yaloqaqa, me vaka e qai vakadinadinataki ni oti nona vakamatei ira na parofita i Jiova o Jesepeli.
19. Na cava e cakava o Opetaia e laurai kina nona yaloqaqa?
19 Eda wilika: “Sa yaco eliu ni sa vakamatei ira tiko na parofita i Jiova ko Jesepeli, sa kauta e le dua na drau na parofita ko Opetaia, ka vunitaki ira vakayayalimasagavulu e na qara vatu, ka vakani ira e na madrai kei na wai.” (1 Tui 18:4) Sa rawa nida vakasamataka ni bau dua na ka dredre na nodra vakani tiko vakavuni e rauta ni lewe duanadrau na tagane. Ena sega ni qarauni koya wale tiko ga o Opetaia mai vei rau o Eapi kei Jesepeli, ia ena qarauna tale ga mera kua ni toboki koya na lewe 850 na parofita vakailasu era dau butuka yani vakawasoma na itikotiko vakatui. Kena ikuri, e macala tu ga nira na via solimaka vua na tui na dau qaravi kalou lasu e Isireli—se ra tamata wale se turaga—ena nodra vakatukutukutaki Opetaia vua na tui se ranadi. Ia, e matadra kece sara ga na dauqaravi matakau oqo, e yaloqaqa toka kina o Opetaia ena nona qarava na veika era gadreva na parofita i Jiova. E vu dina ni kaukaua levu na nona rerevaka na Kalou!
20. E yaga vakacava vei Opetaia na nona rerevaka na Kalou, e yaga vakacava vei iko na nona ivakaraitaki?
20 O Jiova a rairai taqomaki Opetaia mai vei ira na kena meca ena vuku ni nona yaloqaqa kei na nona rerevaki koya. E kaya na Vosa Vakaibalebale 29:25: “Na rerevaka na tamata sa da tacori kina: ia ko koya sa vakararavi vei Jiova ena tiko vinaka.” E tamata ga me vakataki keda o Opetaia, e rerevaka gona de tobo qai vakamatei vei ira na kena meca. (1 Tui 18:7-9, 12) Ia, na nona rerevaka na Kalou e vakayaloqaqataki koya, e sega wale kina ni dua na ka vua na nona rerevaka na tamata. E ivakaraitaki vinaka dina vei keda kece o Opetaia, vakabibi vei ira na tacida era bolea mera bala e valeniveivesu se ra bolea sara ga na mate, ena nodra via qaravi Jiova tiko ga. (Maciu 24:9) Me noda isausau kece mada ga meda qaravi Jiova ena “vakarokoroko kei na rere.”—Iperiu 12:28, VV.
21. Cava ena dikevi ena ulutaga e tarava?
21 Na noda yaloqaqa e sega ni vu wale ga mai na noda vakabauta kei na noda rerevaka na Kalou; e rawa ni ivurevure ni yaloqaqa levu cake sara na loloma. E vola o Paula: “Sa sega ni solia mai vei keda na Kalou na yalo ni rere: a yalo ni kaukauwa ga, kei na yalololoma, kei na yalomatua.” (2 Timoci 1:7) Eda na raica ena ulutaga e tarava na yaga ni loloma me rawa kina nida qaravi Jiova ena yaloqaqa ena iotioti ni veisiga oqo.—2 Timoci 3:1.
[iVakamacala e ra]
a Sega ni o Opetaia na parofita.
E Rawa Mo Sauma?
• Na cava e vakavuna nodrau yaloqaqa o Josua kei Kelepi?
• Na cava e okati ena vakabauta dina?
• Na cava e sega ni rere kina o Inoki ena nona tukuna yani na itukutuku ni veilewai ni Kalou?
• E vukei keda vakacava meda yaloqaqa na noda rerevaka na Kalou?
[iYaloyalo ena tabana e 17]
A vakaroti Josua o Jiova: “Mo kaukauwa ka qaqa”
[iYaloyalo ena tabana e 18]
E qaravi ira na parofita ni Kalou o Opetaia, e taqomaki ira tale ga
[iYaloyalo ena tabana e 19]
E doudou ni tukuna na vosa ni Kalou o Inoki