iTabaqase—Era iVakaraitaki Vei Ira na Gone
“Ni ka’u sa qase ka sika mai, mo ni kakua ni laivi au na Kalou; ka me’u vakatakila mada eliu na nomuni kaukauwa vei ira nai tabatamata oqo, kei na nomuni qaqa vei ira kecega era na tubu maimuri.”—SAME 71:18.
1, 2. Na cava mera kila na itabaqase, kei na cava eda na dikeva oqo?
A SIKOVA e dua na tuakada lumuti e sa kena qase sara e dua na qase ni ivavakoso mai Aferika i Ra qai taroga, “O bula vinaka?” E sauma na tuakada qase oya, “Au rawa ni cici, au rawa ni lade, au rawa ni kiso,” qai matanataka sara tiko ga na ka e tukuna. “Ia,” e kuria, “au sega ni rawa ni vuka.” Toboka totolo sara na qase ni ivavakoso na ibalebale ni nona vosa. ‘Au na sega ni cakava na ka au sega ni rawata, ia na ka au se rawata, au na cakava ena yalomarau.’ Na qase a veisiko oya e sa yabaki 80 vakacaca nikua, ia e sega ni guilecava na nona dau mamarau na kena qase lumuti a sikova kei na nona yalodina.
2 Na itovo talei era dau vakaraitaka na itabaqase e rawa ni guiguilecavi dredre vei keda. Ena dua tale na yasana, meda kua ni namaka ni o ira kece na qase era na vakaraitaka na vuku, kei na itovo talei vakarisito. (Dauvunau 4:13) E kaya na iVolatabu: “Ai sala vakaiukuuku na ulu sika, ni sa kune e na sala ni valavala dodonu.” (Vosa Vakaibalebale 16:31) Ke o sa itabaqase, vakacava o kila ni vosa o cavuta kei na ka o cakava e rawa ni tara na nodra bula e levu? Dikeva mada e so ena iVolatabu e cakayaco vakalevu sara na nodra ivakaraitaki vei ira na gone.
Vakabauta e se Vakilai Tu ga na Kena Yaga
3. E yaga vakacava vei keda kece nikua na yalodina i Noa?
3 Me yacova mai oqo, eda se vakila tu ga na yaga ni vakabauta i Noa kei na nona tabuvakasuka. Voleka ni yabaki 600 o Noa ena gauna e tara kina na waqa, kumuni ira na manumanu, qai vunau vei ira ena gauna oya. (Vakatekivu 7:6; 2 Pita 2:5) E doka na Kalou o Noa, vakavuna me bula kina kei na nona vuvale ena Waluvu levu, yaco tale ga me itubutubu ni kawatamata kece nikua. Ena gauna e bula kina o Noa, era se bula dede na lewe i vuravura. Ia, ena dede mada ga ni nona yabaki oya, e se yalodina voli ga, e vakalougatataki sara kina vakalevu?
4. E yaga vakacava vei keda na tamata ni Kalou nikua na tudei i Noa?
4 Voleka ni yabaki 800 o Noa ena gauna e tara kina o Nimiroti na vale cecere e Pepeli, ena nona saqata na inaki i Jiova me ‘vakatawai o vuravura.’ (Vakatekivu 9:1; 11:1-9) Ia, a sega ni vakaitavi o Noa ena veitusaqati i Nimiroti, kena irairai ni a sega ni vakasesei na nona vosa ena gauna e vakasesei kina na nodra vosa na tara vale vata kei Nimiroti. E ivakaraitaki o Noa ena nona vakabauta kei na nona tudei ena nona bula taucoko, bau kina ena gauna ni nona bula vaqase, qai kilikili dina meda vakatotomuri koya kece, se da qase se gone.
iVakaraitaki Vei Ira na Lewe ni Vuvale
5, 6. (a) Ni yabaki 75 o Eparama, na cava e qai kaya o Jiova me cakava? (b) E raica vakacava o Eparama na ivakaro ni Kalou?
5 E rawa ni cakayaco vakalevu ena nodra bula na lewe ni vuvale na nodra ivakaraitaki na itabaqase, me vaka eda na vakadinadinataka ena nodra bula na peteriaki era taravi Noa. Via yabaki 75 o Eparama ena gauna e kaya kina vua na Kalou: “Lako tani e na nomu vanua, ka biuti ira na wekamu, kei na vale nei tamamu, ka lako ki na vanua ka’u na vakatakila vei iko: ia ka’u na vakayacori iko mo matanitu levu, ia ka’u na vakalougatataki iko.”—Vakatekivu 12:1, 2.
6 Vakasamataka ke tukuni mo biuta nomu vale, nomu ilala, vanua o sucu kina, kei ira na wekamu, mo lako ena vanua o sega ni kila. Oya sara ga na ka e tukuni vei Eparama. “A sa lako tani ko Eparama, me vaka ka vosa vua ko Jiova.” Sa qai lai tiko vulagi voli ena valelaca ena vo ni nona bula, ena vanua o Kenani. (Vakatekivu 12:4; Iperiu 11:8, 9) A kaya o Jiova ni na yaco o Eparama me “matanitu levu,” ia era se le lailai sara na nona kawa ena gauna e mate kina. A vakasucuma o Sera e dua bulu na luvena, o Aisake, oqo ni oti e 25 na yabaki nona mai tiko voli vakavulagi o Eparama ena vanua yalataki. (Vakatekivu 21:2, 5) Ia, a sega ni vakacauoca o Eparama se me via suka tale ina nona koro o Uri. E ivakaraitaki vinaka dina ena vakabauta kei na vosota!
7. Tarai Aisake vakacava na vosota i tamana o Eparama, e vakila vakacava na vo ni kawatamata na kena yaga?
7 E tarai Aisake sara ga vakabibi na vakabauta i tamana o Eparama. E tiko vakavulagi ena vanua o Kenani o Aisake ena nona bula taucoko—180 na yabaki. Na vosota i Aisake e yavutaki ena nona vakabauta na vosa ni yalayala ni Kalou. Na vakabauta oqo a vulica sara ga vei rau na nona itubutubu, qai vakadeitaka tale o Jiova ena vosa e cavuta vua. (Vakatekivu 26:2-5) Na tudei i Aisake e vakayacori kina na vosa ni yalayala i Jiova me na basika mai na vuvale i Eparama na “kawa” ena vakalougatataki kina na kawatamata. Ni oti e vica tale na drau na yabaki, sa qai dolava na sala o Jisu Karisito, na ulumatua ni kawa, me rawa kina vei ira na vakabauti koya mera veivinakati kei na Kalou, ra rawata tale ga na bula tawamudu.—Kalatia 3:16; Joni 3:16.
8. E vakaraitaka vakacava o Jekope na qaqaco ni nona vakabauta, cava e yaco kina?
8 Lai saga tale ga o Aisake me vukei luvena o Jekope me qaqaco nona vakabauta, ni vakabauta sara ga oya a tauri koya tu me yacova nona sa qase. Sa yabaki 97 o Jekope ena gauna erau veimulomulo kina kei na dua na agilosi ni vinakata me vakalougatataki. (Vakatekivu 32:24-28) Ni sa yabaki 147, a saga o Jekope me vosa vakalougatataki iratou rawa na luvena tagane e 12 ni bera ni mate. (Vakatekivu 47:28) E qai yaco dina na vosa vakaparofisai a cavuta e sa volai tu nikua ena Vakatekivu 49:1-28. E so na parofisai oqori e se vakayacori tiko ga.
9. Cava e rawa nida kaya me baleta na nodra ivakaraitaki na itabaqase vei ira na nodra lewe ni vuvale?
9 Macala gona ni nodra ivakaraitaki na itabaqase era yalodina voli vua na Kalou ena rawa ni cakayaco vakalevu vei ira nodra lewe ni vuvale. Nira dusimaki na gone ena iVolatabu, matua o koya e veidusimaki, ivakaraitaki tale ga ena vosota, sa na rawa ni yaco mera tubu na gone me lai qaqaco tale ga nodra vakabauta. (Vosa Vakaibalebale 22:6) Mera nanuma tiko na itabaqase ni nodra ivakaraitaki e rawa ni vakavinakataki ira sara ga na lewe ni nodra vuvale.
iVakaraitaki Vei Ira na Wekadra Vakayalo
10. Cava a “tataunaka” o Josefa baleta “na suina”?
10 E yaga tale ga vakalevu na nodra ivakaraitaki na itabaqase vei ira na wekadra vakayalo. A tauca e dua na ivakaro rawarawa sara o Josefa na luve i Jekope, ena vuku ni nona vakabauta. Na ka lailai e cakava oqo e cakayaco sara ga vei ira e vicavata na milioni na tamata ni Kalou era muri mai. Sa yabaki 110 ena gauna e ‘tataunaka kina na suina,’ oya mera kauta na Isireli na suina nira sa na biuti Ijipita. (Iperiu 11:22; Vakatekivu 50:25) Na ivakaro oya e vakadeitaka tale vei ira na Isireli, ena gauna balavu era vakabobulataki tu kina ni mate oti o Josefa, nira na qai sereki.
11. Tarai Josua beka vakacava na ivakaraitaki i Mosese?
11 O Mosese e dua a vakaukauataki nona vakabauta ena vosa oya i Josefa. Ni sa yabaki 80, a vakaitavi sara ga ena kau ni sui i Josefa mai Ijipita. (Lako Yani 13:19) Vakabauti ni gauna oya erau mai veikilai voleka kina kei Josua, e gone sara vua. Ena 40 na yabaki e tarava, a dauveiqaravi voli kina i Mosese o Josua. (Tiko Voli mai na Lekutu 11:28) A tomani Mosese ina Ulunivanua o Saineai qai lai wawa toka me tavaki koya tale ni kauta sobu mai na vatu raraba ni Vunau. (Lako Yani 24:12-18; 32:15-17) Sa na wacava na ivakasala momona qai titobu ena rogoca tiko e veisiga o Josua vei Mosese!
12. E uqeti ira vakacava na Isireli na ivakaraitaki i Josua ena gauna taucoko e bula tiko kina?
12 Ena yasana kadua, a ivurevure ni veivakayaloqaqataki o Josua ina matanitu o Isireli ena vo ni nona bula. E kaya na Dauveilewai 2:7: “A ra sa qaravi Jiova ko ira na tamata e na gauna kecega sa bula kina ko Josua, kei na nodra gauna kecega na qase era sa bula tiko ni sa mate ko Josua, era sa raica oti na cakacaka levu kecega sa kitaka ko Jiova e na vukudra na Isireli.” Ia, ni mate o Josua kei ira na vo ni itabaqase, sa qai tekivu e dua na gauna ni lomalomarua e rauta ni 300 na yabaki na kena dede. Sa ra sega ni vakadeitaki ira rawa na Isireli. Mera qarava na Kalou dina se kalou lasu? Na lomalomarua oqo e lai yacova na gauna i Samuela na parofita.
“Cakava na Ka e Dodonu” o Samuela
13. ‘Ka dodonu’ cava e cakava o Samuela?
13 Sega ni kaya na iVolatabu se yabaki vica o Samuela qai mate, ia e volai ena iMatai ni Samuela na ka e yaco ena loma ni 102 na yabaki, qai levu e donuya o Samuela. Eda wilika ena Iperiu 11:32, 33, nira “cakava na ka e dodonu” na dauveilewai kei na parofita yalodina. Io, na ivakaraitaki i Samuela e vakavuna mera biuta ra qai cata na ka ca e so ena nona gauna. (1 Samuela 7:2-4) E yalodina vei Jiova o Samuela ena nona bula taucoko. (1 Samuela 12:2-5) E sega ni rere me veivakasalataki, e vakasalataka sara mada ga na tui. (1 Samuela 15:16-29) Kena ikuri, e ivakaraitaki ni “sa qase ka sika mai,” ena nona dau masulaki ira na tani. E kaya ni na ‘sega sara ni cala vei Jiova, oya me muduka nona masulaki ira’ na wekana na Isireli.—1 Samuela 12:2, 23.
14, 15. Era na vakatotomuri Samuela vakacava na itabaqase nikua ena ka e vauca na masu?
14 Ka kece oqo e dusia ni rawa ni cakayaco sara vakalevu na nodra ivakaraitaki na itabaqase vei ira na wekadra vakayalo. De dua ena vakaiyalayala na ka era rawata na itabaqase ena vuku ni tauvimate se ituvaki cava tale, ia e rawa nira dau masulaki ira na tani. Ra itabaqase, o ni kila ni nomuni masu e rawa ni yaga sara vakalevu ena ivavakoso? Ena nomu vakabauta na dra i Jisu, o sa mai vakadonui kina ena mata i Jiova, sa mai qaqaco, dei tale ga nomu vakabauta ni sa “vakatovolei” oti. (Jemesa 1:3; 1 Pita 1:7) Kua sara ni guilecava: “Sa ka levu sara na mana ni masu ni tamata yalo dodonu.”—Jemesa 5:16, VV.
15 E bibi mo dau masulaka na veika e vauca na matanitu i Jiova. So na tacida era tu e valeniveivesu ena vuku ni nodra muria na ivakasala vakarisito mera kua ni veitovaki. So era vakaleqai ena vuku ni leqa tubukoso, ivalu, kei na vakaduduile ni lewenivanua. So tale ena noda ivavakoso mada ga era vakatovolei se tusaqati voli. (Maciu 10:35, 36) E bibi tale ga mo dau masulaki ira era liutaka tiko na kacivaki ni itukutuku vinaka, kei na qaravi ni ivavakoso. (Efeso 6:18, 19; Kolosa 4:2, 3) E totoka dina ni o cavuti ira na wekamu vakayalo ena nomu masu, me vakataki Epafira!—Kolosa 4:12.
Nodra Vakavulici na Kawa mai Muri
16, 17. Cava e parofisaitaki ena Same 71:18, sa dina tiko vakacava nikua?
16 Era vuli tale ga na lewe ni ‘so tani tale na sipi’ era vakanuinui mera bula tawamudu e vuravura, ena nodra veimaliwai kei ira na lewe ni “qele-ni-sipi lailai” era vakanuinui ina bula vakalomalagi. (Luke 12:32; Joni 10:16) Sa parofisaitaki oqo ena Same 71:18, ni kaya: “Ni ka’u sa qase ka sika mai, mo ni kakua ni laivi au na Kalou; ka me’u vakatakila mada eliu na nomuni kaukauwa vei ira nai tabatamata oqo, kei na nomuni qaqa vei ira kecega era na tubu maimuri.” E nodra isausau voli na lumuti ena yalo tabu mera vakavulici ira nodra itokani so tani tale na sipi mera colata e levu tale na itavi ni bera nira taura nodra itutu lagilagi ena yasa i Jisu Karisito.
17 Vei ira na so tani tale na sipi era tuberi vei ira na lumuti, e rawa tale ga ni taurivaki vei ira na ka e cavuti ena Same 71:18 me baleti ira “era na tubu maimuri.” E vakacolata o Jiova vei ira na itabaqase mera tukuni koya vei ira na ciqoma tiko ena gauna oqo na sokalou dina. (Joeli 1:2, 3) Era vakalougatataki na so tani tale na sipi ena ka era vulica vei ira na lumuti, sega gona ni vakataratutu nira na via wasea tale ga na veika dina vakaivolatabu oqo vei ira era na vinakata mera qaravi Jiova.—Vakatakila 7:9, 10.
18, 19. (a) iTukutuku talei cava soti e rawa nira vakadewataka na dauveiqaravi i Jiova era sa qase? (b) Na cava e bibi mera kila tiko na itabaqase lotu Vakarisito?
18 O ira na itabaqase era dau qaravi Jiova ena yalodina, se ra lumuti se so tani tale na sipi, era isema bula ni veika vakatubuqoroqoro e yaco ena isoqosoqo i Jiova ena veiyabaki sa sivi. Vica wale nikua era a bula donuya na vakaraitaki ni iyaloyalo na “Photo-Drama of Creation.” So era dau veitaratara sara vakavoleka kei ira na tuakada era a bala i valeniveivesu ena 1918. So tale era a vakaitavi ena kakaburaki ena siteseni ni isoqosoqo na WBBR. Levu era se nanuma vinaka tu na dabe ni mataveilewai cecere e so me valataki kina na dodonu ni iVakadinadina i Jiova me sokalou ena galala. E so tale era a yalodina tu ga e dina nira bula donuya na veiliutaki ni so na matanitu voravora sara. Io, rawa nira vakamacalataka tale ga na itabaqase na vakamatatataki tiko mai ni ka dina ena veitabayabaki sa sivi. E uqeti keda na iVolatabu meda saga me yaga vei keda na kila kei na vuku e dau kedra idivi na itabaqase.—Vakarua 32:7.
19 Era uqeti na itabaqase lotu Vakarisito mera ivakaraitaki vei ira na gone. (Taito 2:2-4) De dua o sega ni kila na kena sa lai cakayaco tiko vei ira e so na nomu vosota, masu, kei na nomu ivakasala. Eratou na sega ni kila o Noa, Eparama, Josefa, kei Mosese, na levu ni kena tarai ira na itabatamata e muri na nodratou yalodina. Ia, a yaga dina nodratou vakabauta kei na yalodina; vaka kina o iko.
20. Era na vakalougatataki vakacava o ira e dei tu ga nodra inuinui me yacova sara na icavacava?
20 Sa na bau totoka mada ga nida sa na vakila “na bula dina”—se da bula sivia yani na ‘veivakararawataki levu’ se da vakaturi tale! (Maciu 24:21; 1 Timoci 6:19) Vakasamataka na loma ni duanaudolu na yabaki ni veiliutaki i Karisito ni sa na sega ni qai vakilai tale na tatara ni bula vaqase. Sa na sega ni vuca sobu tiko na yagoda, ia eda na yadra e veisiga me salavata kei na vinaka cake ni ituvaki ni yagoda—da kaukaua cake, makare cake na rai ni matada, matata cake na ka eda rogoca, totoka tale ga mai vakamalua na keda irairai! (Jope 33:25; Aisea 35:5, 6) O ira na vakalougatataki mera bula ena vuravura vou ni Kalou ena tawavakaiyalayala na nodra bula, ia era na gonegone tu ga. (Aisea 65:22) O koya gona, me dei tiko mada ga noda inuinui me yacova sara na icavacava, da qai qaravi Jiova tiko ga mai vu ni lomada. Ena vakayacora dina ga o Jiova na veika kece e yalataka ena kena ivakatagedegede eda na sega mada ga ni namaka.—Same 37:4; 145:16.
O na Sauma Vakacava?
• E vakalougatataki vakacava na kawatamata ena tudei i Noa?
• E cakayaco vakacava na nodra vakabauta na peteriaki vei ira na nodra kawa?
• Ni ratou sa qase sara o Josefa, Mosese, Josua, kei Samuela, eratou a vakaukauataki ira tiko ga vakacava na wekadratou vakayalo?
• Na itukutuku bibi cava e rawa nira vakadewa vei keda na itabaqase?
[iYaloyalo ena tabana e 26]
E cakayaco sara ga ena bula i Aisake na vosota i Eparama
[iYaloyalo ena tabana e 28]
E uqeti Josua na ivakasala momona i Mosese
[iYaloyalo ena tabana e 29]
Ena yaga vakalevu sara na nomu dau veimasulaki
[iYaloyalo ena tabana e 30]
E yaga vei ira na itabagone na nodra dau rogoci ira na itabaqase yalodina