Veilecayaki na iTovo

E DUA na itukuni taleitaki e tukunitaki kina e dua na vuku ni Aceni ena ikava ni senitiuri B.S.K., o Diogenes, ni a veilakoyaki voli kei na dua na cina tabucagi ena sigalevu tutu me vaqara e dua na turaga yalododonu, ia e matewale na nona vaqaqara.

A sega ni vakadeitaki na dina ni itukuni oya. Ia, ke a se bula o Diogenes me yacova mai nikua, ena sega ni kurabuitaka ni sa na bau dua dina na vaqaqara vinaka me qai kunei ira na tamata yalododonu. Levu era sega ni duavata kei na vakasama ni dodonu me dua ga na ivakatagedegede savasava meda muria. E kaburaki vakalevu ena veitaba ni itukutuku na veika vakarisekete me baleta​— na nodra bula e so, na matanitu, na veitaba ni cakacaka e so, ena buturara ni qito, na vanua ni bisinisi, kei na so tale. Na itovo e dau mareqeti vei ira na itabatamata e liu sa sega ni kauaitaki nikua. Na ivakatagedegede savasava e dau veiveisau qai vakalevu ga me sega ni ciqomi. Na itovo vinaka tale e so era dau vakasamataki wale tu ga ia era sega ni bulataki.

“Sa oti na gauna ni itovo vinaka,’’ e kaya o Alan Wolfe, e dua na dauvakadidike me baleta na bula ni tamata kei na lotu. E kaya tale ga: “Ena gauna taucoko ni bula ni kawatamata e se sega vakadua ni vakadinati ni rawa vei ira na tamata mera nuitaka na itovo vakavanua se veimataisoqosoqo me dusimaki ira ena itovo.” Ena nona vakadidike e dua na turaga vuku o Jonathan Glover, a tabaki ena Los Angeles Times, e kaya ni kena sa luluqa na lotu kei na lawa me baleta na itovo raraba ena dua na drau na yabaki sa oti e lai vakavuna na itovo voravora.

Na kena sa veilecayaki na itovo sa dau ciqomi raraba tu, e sega ni tarovi ira e so mera vaqara na itovo savasava. Ena vica na yabaki sa oti, a kaya o Federico Mayor a dairekita levu tu ni UNESCO, na “itovo e dua na ka mera kauaitaka sara vakalevu na tamata.” Ia na nodra sega ni bulataka na tamata na itovo vinaka e sega ni kena ibalebale ni sa sega sara ga na itovo savasava e dodonu me vakaitovotaki.

Ena rawa beka nida duavata na tamata kece meda muria e dua ga na ivakatagedegede? Sega sara. Ke sa sega mada ga ni dua na ivakatagedegede ni vinaka se ca, ena kila rawa vakacava e dua na ivakatagedegede me muria? Sa takalevu tu nikua na nodra via lewai ira ga na tamata. Ia, o na vakadinadinataka ni mataqali rai vaka oqo e sega ni vakavinakataka noda itovo.

Na daunitukutuku makawa ni Peritania o Paul Johnson e vakabauta dei ni yalo qo na via lewai koya ga e “vakaleqa . . . na nona itavi e dua, me muria na ivakatagedegede dodonu” sa matau tu ni bera na itekitekivu ni ika20 ni senitiuri.

Ena rawa ni kunei e dua na “ivakatagedegede dodonu” se muri ga na “lawa e ciqomi raraba”? Ena rawa ni dua e vakarautaka na ivakatagedegede ni bula savasava e dei qai yaga ina noda bula qai solia tale ga vei keda na inuinui sa bera mai? Ena qai saumi na rua na taro oqo ena ulutaga e tarava.