E Bula na Vosa i Jiova
Veitikina Bibi ena iVola Vei Ira e Cesalonaika kei Timoci
A TEKIVU tusaqati na ivavakoso e Cesalonaika ena gauna a tauyavu kina, donuya na nona veisiko yani na yapositolo o Paula. A rairai yabaki 20 vakacaca o Timoci ni lesu mai kea, qai mai tukuna vei Paula na kena toso vinaka na ivavakoso. Mani volavola o Paula me vakavinavinakataki ira e Cesalonaika, qai uqeti ira. A rairai volai na imatai ni nona ivola uqeti vakalou ena icavacava ni 50 S.K. Ni oti ga vakalailai, a vola tale o Paula na ikarua ni nona ivola vei ira na lotu vaKarisito e Cesalonaika. Ena ivola qori e vakadodonutaka e so na rai cala, qai uqeti ira mera tudei ena vakabauta.
Ni oti e rauta ni tini na yabaki, sa tiko e Masitonia o Paula, qai tiko mai Efeso o Timoci. A volavola vei Timoci, qai uqeti koya me kua ni biuti Efeso, me vala tiko ga vakayalo kei ira na dau vakavuvuli lasu ena ivavakoso. Ni kama oti ga o Roma ena 64 S.K., era vakacacani na lotu vaKarisito, qai vola sara o Paula na ikarua ni nona ivola vei Timoci. E iotioti ni nona ivola uqeti vakalou. Nikua ena yaga vei keda na veiuqeti kei na ivakasala ena va na ivola qori nei Paula.—Iper. 4:12.
“YADRA TIKO”
A vakacaucautaki ira e Cesalonaika o Paula me baleta na nodra ‘daucakacaka ena vakabauta, nodra oca ena loloma, kei na nodra vosota.’ A kaya nira nona ‘inuinui, marau, kei na sala ni reki.’—1 Ces. 1:3; 2:19.
Ni uqeti ira oti ga na lotu vaKarisito e Cesalonaika mera veivakacegui ena inuinui ni veivakaturi, a tukuna o Paula: “Ni na lako mai na siga ni Turaga [“Jiova,” NW], me vaka na daubutako e na bogi.” A vakasalataki ira gona mera “yadra tiko ga,” mera yalomatua tale ga.—1 Ces. 4:16-18; 5:2, 6, VV.
Saumi na Taro Vakaivolatabu:
4:15-17—O cei beka era na ‘kau cake ena o mera tavaka na Turaga e macawa,’ ena yaco vakacava? Qo o ira na lotu vaKarisito lumuti era bula donuya na nona tiko tawarairai o Jisu ena nona veiliutaki ena Matanitu ni Kalou. Era na ‘tavaka na Turaga’ o Jisu ena itikotiko vakaturaga tawarairai mai lomalagi. Ni bera qori, era na mate mada, qai vakaturi mera ka bula vakayalo. (Roma 6:3-5; 1 Kor. 15:35, 44) Ni sa tiko tawarairai o Karisito, era na sega gona ni tu ga ena ituvaki ni mate o ira na lotu vaKarisito lumuti era mate ena noda gauna. Ena vakasauri ga na nodra “kau cake,” se nodra vakaturi.—1 Kor. 15:51, 52.
5:23—Na cava a vakaibalebaletaka o Paula ena gauna e masuta kina me ‘maroroi na lomadra, na yalodra, kei na yagodra na mataveitacini’? A vakaibalebaletaka tiko na ivavakoso vaKarisito—na lomana, na yalona, kei na yago—wili kina o ira na lotu vaKarisito lumuti e Cesalonaika. A sega wale ga ni masuta o Paula me taqomaki na ivavakoso, ia a kerea tale ga me maroroi na ‘lomana,’ oya na kena rai kei na vakasama. A masuta tale ga me maroroi na kena ‘yalo,’ oya na kena bula, kei na ‘yagona’ oya na ilawalawa lotu vaKarisito lumuti. (1 Kor. 12:12, 13) E vakaraitaki gona ena masu qo na nona kauaitaka vakayalololoma na ivavakoso o Paula.
Na Ka Eda Vulica:
1:3, 7; 2:13; 4:1-12; 5:15. E dua na sala ena laulau kina na noda veivakasalataki oya me veiganiti noda veivakacaucautaki, kei na noda uqeti ira eda vakasalataka mera vinaka cake sara.
4:1, 9, 10. E dodonu mera toso tiko ga vakayalo o ira na dausokaloutaki Jiova.
5:1-3, 8, 20, 21. Ni roro tiko mai na siga i Jiova, e dodonu “me da yalomatua, me da vauca na vakabauta kei na loloma mei sasabai ni lomasereda: kei na vakanuinuitaka na bula, mei vakaruru ni uluda.” E dodonu tale ga meda kauaitaka vakabibi na Vosa ni parofisai ni Kalou, na iVolatabu.
“TU DEI”
E so vei ira na lewe ni ivavakoso era a veisautaka na veika a tukuna o Paula ena imatai ni nona ivola, ena nodra kaya nira sa vakarau donuya na ‘nona tiko na Turaga.’ A mani vakamacalataka o Paula na veika ena “yaco mada eliu” me vakadodonutaki kina na rai cala ya.—2 Ces. 2:1-3.
A vakasalataki ira o Paula: “Mo dou tu dei na veiwekani, ka taura tiko nai tukutuku dou sa vakatavulici kina.” A vakaroti ira mera “kakua ni tiko vata kaya e dua vei ira na veiwekani sa dauia nai valavala vakatani.”—2 Ces. 2:15; 3:6.
Saumi na Taro Vakaivolatabu:
2:3, 8—O cei “na tamata ni valavala ca,” ena vakarusai vakacava? Na “tamata” qo e vakaibalebaletaki ira na iliuliu ni lotu, ena lotu ni Veivanua vaKarisito. A soli na lewa vei koya “na Vosa”—o Jisu Karisito, na Matanivanua ni Kalou—me tauca na itotogi ni Kalou, mera rusa na tamata ca. (Joni 1:1) O koya gona, e rawa ni tukuni ni na vakarusa na tamata ni ivalavala ca o Jisu “e na cegu [se “igu kaukaua,” NW ] ni gusuna.”
2:13, 14—Ena sala cava era “digitaki” kina “mai nai vakatekivu” na lotu vaKarisito mera “bula”? A vakadeitaki ni na dua na ilawalawa lumuti ena gauna a yalataka kina o Jiova me na butuqaqia na ulu i Setani na kawa ni yalewa. (Vkte. 3:15) A tukuna tale ga o Jiova na ivakatagedegede mera na rawata, na itavi era na cakava, kei na veivakatovolei era na sotava. A kacivi ira gona ena ‘inaki’ qori.
Na Ka Eda Vulica:
1:6-9. E dau digidigi na Kalou ena gauna e tauca kina na nona itotogi se cudru—oya nira dau rusa ga o ira na tamata ivalavala ca.
3:8-12. Na voleka ni siga i Jiova e sega ni iulubale vinaka meda kua kina ni cakacaka saumi—meda qaravi keda kina, se me tokoni kina noda cakacaka vakaitalatala. Ke da sega ni cakacaka, eda na vucesa, da na qai “via lewa na nodra ka na tani.”—1 Pita 4:15, VV.
“QARAUNA VINAKA NA KA KO SA NUITAKI KINA”
A vakaroti Timoci o Paula me vakaitavi ena ‘ivalu vinaka; taura matua na vakabauta, kei na lewaeloma vinaka.’ A vakamacalataka na yapositolo na ivakatagedegede mera rawata na tagane era veiqaravi ena ivavakoso. A vakaroti Timoci tale ga o Paula me “cata na ivakavuvuli lasu e vakadukadukalitaka na veika e savasava.”—1 Tim. 1:18, 19; 3:1-10, 12, 13; 4:7, NW.
A vola o Paula: “Kakua ni vunauca vakaukauwa na qase.” A uqeti Timoci: “Qarauna vinaka na ka ko sa nuitaki kina. Gole tani mai na veivosaki macawa ka tawa yaga kei na i vakavuvuli tani sa vakatokai vakailasu me vuku.”—1 Tim. 5:1; 6:20, VV.
Saumi na Taro Vakaivolatabu:
1:18; 4:14—Na “parofisai” cava a tukuni me baleti Timoci? Qori e rairai parofisai ni so na itavi ena vakacolati vei Timoci ena dua na gauna e muri me baleta na ivavakoso vaKarisito. A uqeti vakalou o Paula me parofisaitaka na veika qori ni veisiko yani e Lisitira ena ikarua ni nona ilakolako vakaulotu. (Caka. 16:1, 2) Ena vuku ni “parofisai” qori, era ‘tabaki’ Timoci ‘ena ligadra’ na qase ni ivavakoso, me vakarautaki kina o koya ena dua na itavi ni veiqaravi.
2:15—E taqomaki se “vakabulai” vakacava e dua na yalewa ni “vakasucu gone”? Na vakaluveni, nodra tuberi na gone, kei na qaravi ni itavi ni vuvale ena taqomaka se ‘vakabula’ e dua na yalewa me kua ni vakalusi gauna ena “kakase,” me kua tale ga ni “siova na veika me baleta na nodra bula e so tale.”—1 Tim. 5:11-12, 13 (NW), 14-15.
3:16, VV—Na cava na ka vuni ni noda lotu? A sega tu ni kilai ena dua na gauna balavu na kena rawa ni vinaka vakaoti na talairawarawa ni kawatamata. Ia a qai vakaraitaka o Jisu ni rawa ni vinaka vakaoti na nona talairawarawa e dua, ena nona yalodina tu ga vua na Kalou me yacova na mate.
6:15, 16—E vakaibalebaletaki vua na Kalou o Jiova se vei Jisu Karisito na veivosa e tukuni tiko e ke? Na veivosa qori e baleti Jisu Karisito, o koya e vakamacalataki na nona vakatakilai. (1 Tim. 6:14) Ni vakatauvatani kei ira na veiliutaki vakatui se ira na turaga, o Jisu e “Turaga levu duaduaga,” o koya ga ena tawamate rawa. (Tani. 7:14; Roma 6:9) Tekivu mai na gauna a lako cake kina i lomalagi tawarairai, a sega ni dua na tamata e vuravura e ‘raici koya rawa’ ena matana.
Na Ka Eda Vulica:
4:15. Se sa balavu na gauna eda lotu vaKarisito kina se lekaleka ga, e dodonu meda sasaga meda matua, qai toso tiko ga vakayalo.
6:2. Ke lotu vaKarisito tale ga na noda boso ni cakacaka, e bibi meda gumatua cake na cakacaka vua ni vakatauvatani kei na dua na boso e tawavakabauta, ia meda kua ga ni rawaka kina se vakasabusabutaka na veiwekani vakacakacaka qori.
‘VUNAUTAKA NA VOSA, QAI GUMATUA KINA’
Ni via vakarautaki Timoci me baleta na veigauna dredre sa roro tiko mai, a vola kina o Paula: “Ni sa sega ni solia vei keda na yalo ni rere na Kalou, ia sa solia mai na . . . kaukauwa, na loloma kei na noda lewai keda vakavinaka.” A vakasalataki o Timoci: “Sa sega ni dodonu me dauveivala na dauveiqaravi ni Turaga, sa dodonu me yalovinaka vei ira na tamata kece ga, me qasenivuli vinaka.”—2 Tim. 1:7, VV; 2:24, VV.
A vakaroti Timoci o Paula: “Mo tu dei e na ka ko a vakatavulici kina, a ka sa vakadinadinataki vei iko.” A tete tiko na nodra ivakavuvuli na vukitani, mani veivakasalataki na yapositolo vua na ivakatawa e gone vua: “Mo vunautaka na Vosa; gumatua . . . mo vunauci ira sa cala, mo dauvakarota tiko.”—2 Tim. 3:14; 4:2.
Saumi na Taro Vakaivolatabu:
1:13—Na cava “nai vakarau ni vosa dina”? Qori na “vosa dina” nei “Karisito Jisu”—na ivakavuvuli dina vaKarisito. (1 Tim. 6:3) A salavata kei na Vosa ni Kalou na veika a vakatavulica o Jisu, kei na veika a vakayacora. O koya gona, na “vosa dina” e rawa tale ga ni vakaibalebaletaka na ivakavuvuli kece vakaivolatabu. Na ivakavuvuli kece qori e dusimaki keda me baleta na ka e vinakata o Jiova. Eda na dei tiko ga ena ivakarau qori ke da bulataka na veika eda vulica ena iVolatabu.
4:13—Na cava “nai vola kuli-ni-sipi”? Na vosa “nai vola kuli-ni-sipi” e vakaibalebaletaka na ivola e caka mai na kulinimanumanu. A rairai kerea tiko o Paula e so na wase ni iVolatabu vakaIperiu me dau vulica ena gauna a vesu tu kina e Roma. Era caka mai na kuta (papyrus) e so na ivolavivigi, ia e so tale e caka mai na kulinimanumanu.
Na Ka Eda Vulica:
1:5; 3:15. E uqeta na veika e cakava o Timoci na nona vakabauti Jisu Karisito, ia na vuna levu e vakabauti koya kina oya na nona vakavulici ena iVolatabu ni se gonedramidrami. E bibi gona vei ira na lewe ni vuvale mera vakasamataka vakavinaka na sala era qarava tiko kina na nodra itavi vei Jiova kei ira na luvedra!
1:16-18. E dodonu meda masulaki ira na tacida vakayalo ena gauna era vakatovolei kina, vakacacani, se bala e valeniveivesu, meda qai cakava na veika eda rawa ni vakayacora meda vukei ira.—Vkai. 3:27; 1 Ces. 5:25.
2:22. E sega ni dodonu me vakaogai koya na lotu vaKarisito—vakabibi o ira na itabagone—ena vakaukauayago (bodybuilding), qito, sere kei na vakatagi, ka ni veivakamarautaki, veika e taleitaka (hobbies), gade, italanoa wale, kei na so tale, baleta ni na vakalailaitaka na gauna me vakayacori kina na cakacaka vakayalo.
[iYaloyalo ena tabana e 31]
Na cava na iotioti ni ivola uqeti vakalou a vola na yapositolo o Paula?