Meda Kua ni Guilecavi Jiova

ERA sa cakava oti qori e so na Isireli, ia e levu vei ira e se qai matai ni gauna mera takosova kina na uciwai ena qele mamaca ra qai sega ni suasua. A vakavuna o Jiova na kena tarovi na drodro ni Uciwai na Joritani. Oti oya, era veituitui e milioni na Isireli mera takosova na uciwai qo mera yacova yani na Vanua Yalataki. Me vakataki ira ga na nodra qase rauta ni 40 na yabaki yani e liu ena Wasa Damudamu, era rairai nanuma e levu ena gauna era takosova tiko kina na Joritani nira ‘na sega ni guilecava na ka e cakava qo o Jiova.’​—Josua 3:13-17.

Ia, a kila o Jiova ni sega ‘ni dede era na guilecava na nona cakacaka’ e so na Isireli. (Same 106:13) Mani vakaroti Josua, e liutaki ira tiko na Isireli me kauta e 12 na vatu mai na boto ni uciwai me qai biu ena imata ni vanua era keba kina, me ivakananumi. E kaya o Josua: “Na veivatu oqo sa kenai vakananumi vei ira na Isireli.” (Josua 4:1-8) Na vatu qori era ivakananumi ni nona veivakabulai o Jiova kei na vuna mera na qaravi koya tiko ga kina ena yalodina.

E bibi beka na itukutuku qori vei ira na tamata ni Kalou nikua? Io. E dodonu tale ga meda kua ni guilecavi Jiova, meda qaravi koya tiko ga ena yalodina. So tale na ka era a vakasalataki kina na Isireli ena gauna ya ena yaga tale ga vei keda na dauveiqaravi i Jiova nikua. Vakasamataka mada na vosa i Mosese: “Mo ni qarauni kemuni mo ni kakua ni guilecavi Jiova na nomuni Kalou, mo sega kina ni vakabauta na nona vunau, kei na nona lewa, kei na nonai lesilesi.” (Vkru. 8:11) Na noda guilecavi Jiova e ivakaraitaki ni noda nakita meda talaidredre. E rawa tale ga ni yaco vei keda ena gauna qo. Ni volavola tiko vei ira na lotu vaKarisito o Paula, e veivakasalataki ena “vuku ni talaidredre me vakataki ira” na Isireli ena vanualiwa.​—Iper. 4:8-11.

Meda dikeva mada e so na volaitukutuku kei Isireli, e vakabibitaka na vuna meda kua ni guilecava kina na Kalou. Kena ikuri, eda na vulica tale ga na nodrau bula e rua na tagane yalodina ni Isireli, ena uqeti keda qori meda qaravi Jiova kina ena vosota kei na vakavinavinaka.

Vuna Meda Nanumi Jiova Kina

A sega vakadua ni guilecavi ira na Isireli o Jiova ena gauna era tiko voli kina e Ijipita. E “nanuma . . . na vosa ni yalayala vei Eparaama, vei Aisake, kei Jekope.” (Lako 2:23, 24) E guiguilecavi dredre na veika a cakava mera sereki mai kina vakabobula.

A vakatauca e ciwa na kuita o Jiova vei Ijipita. A guce na nodra sasaga na bete daucakamana i Fero mera tarova na kuita qori. Ia, se beci Jiova tiko ga o Fero, mani sega ni sereki ira na Isireli. (Lako 7:14–10:29) Ia, na ikatini ni kuita sa qai vakavuna me talairawarawa na tui dokadoka qo vua na Kalou. (Lako 11:1-10; 12:12) Era soqoni vata mai na Isireli kei na dua na ivavakoso levu, era rairai 3,000,000 mera biuti Ijipita, qai liutaki ira o Mosese. (Lako 12:37, 38) Sega ni dede nodra lako, a veisautaka tale o Fero na lomana. A vakarota vei ira nona tamata mera vakarautaka nona qiqinivalu kei na nona mataivalu—na mataivalu qaqa duadua e vuravura ena gauna ya—mera lai vesuki tale mai na nona bobula. Ena gauna qori, a kaya o Jiova vei Mosese me kauti ira na Isireli i Pi-eiroci ina dua na vanua lailai ena maliwa ni veiulunivanua kei na Wasa Damudamu, na vanua era na rairai sega ni dro rawa kina.—Lako 14:1-9.

A nanuma o Fero nira sa tao tu na Isireli qai sega na vanua mera dro rawa kina, a vakarau tale tu ga nona mataivalu me ravuravu. Ia, a biuta o Jiova na duru o kei na duru bukawaqa ena kedrau maliwa. A qai wasea rua na Kalou na Wasa Damudamu, e rairai 15 na mita na kena cere ena yasana ruarua. Era tekivu takoso sara na Isireli ena qele mamaca. Oti vakalailai, era sa yaco yani i baravi na Ijipita, ra qai raica nodra sa tabili tiko e tai kadua na Isireli.​—Lako 13:21; 14:10-22.

Na iliuliu yalomatua ena vakasama tale vakarua—ia sega ni o Fero. Ena nona nuidei a vakarota o Fero mera cicimuri ira na Isireli na nona mataivalu kei na kareti ena qele mamaca. Era cakava vaka kina na Ijipita. Ia a mai tagutuvi koso nodra sasaga mera yacovi ira yani na Isireli. Sega ni toso rawa na nodra qiqi na Ijipita! A vakavuna o Jiova me lutu tani na yava ni qiqi.​—Lako 14:23-25; 15:9.

Nira se saga toka ga na Ijipita na nodra qiqinivalu, era sa yaco i tai kadua na Isireli. Sa qai dodoka na ligana o Mosese ina Wasa Damudamu. Ena gauna vata qori, a vakavuna o Jiova me suka tale na wai a tawase tu. Era luvu kece na mataivalu ni Ijipita vaka kina o Fero. Sega tale ni bula e dua na meca. Sa ra qai sereki tu na Isireli!​—Lako 14:26-28; Same 136:13-15.

Na ka e yaco qo e vakavuna na nodra rere tu na veimatanitu voleka ena dua na gauna balavu. (Lako 15:14-16) Ni oti tale e 40 na yabaki, a tukuna vei rau na tagane ni Isireli na marama ni Jeriko o Reapi: “Sa kani keimami na rere levu e na vukumuni, . . . ni keimami sa rogoca sa vakadiva na Wasa Damudamu ko Jiova e na vukumuni, ni kemuni a lako mai Ijipita.” (Josua 2:9, 10) Era sega mada ga ni guilecava na matanitu lotu butobuto nona vakabulai ira nona tamata o Jiova. Matata gona, ni levu na vuna vinaka mera kua kina ni guilecavi koya na Isireli.

‘Taqomaki Ira me Vaka na Loa ni Matana’

Nira takosova oti na Wasa Damudamu na Isireli, era lakova sara na vanua dravuisiga e Saineai, e “vanua liwa ka rerevaki.” Nira taubale tiko ena ‘vanua e sega kina na wai’—qai sega na kakana vei ira na lewe levu—e taqomaki ira voli o Jiova qai sega ni biuti ira. E nanuma lesu o Mosese: O “[Jiova] sa kunei ira na [Isireli] e na vanua sa lala, e na vanua liwa sa levu kina na tagi; sa kauti ira voli, sa vakavulici ira, sa maroroi ira me vaka na loa ni matana.” (Vkru. 8:15; 32:10) A taqomaki ira vakacava o Jiova?

A solia vei ira o Jiova na ‘kakana mai lomalagi,’ oya na mana, e basika ga vakacakamana “ena dela ni vanua.” (Lako 16:4, 14, 15, 35) A vakavuna tale ga me drodro mai na wai ena “vatu qiwa.” Ni vakalougatataki ira o Jiova, a sega kina ni madra na nodra isulu, se vuvuce na yavadra ena 40 na yabaki ra toka voli kina ena vanualiwa. (Vkru. 8:4) Na cava a namaka o Jiova mera cakava, me ivakaraitaki ni nodra vakavinavinaka? A tukuna o Mosese vei Isireli: “Mo ni qarauni kemuni ga, ka vakatawa vinaka na yalomuni, de ko ni guilecava na ka sa raica na matamuni, ka sa lako tani e na yalomuni e na veisiga kecega ko ni sa bula kina.” (Vkru. 4:9) Ke ra nanuma tiko na Isireli na nona veivakabulai o Jiova, era na qaravi koya tiko ga qai talairawarawa ina nona lawa. Na cava mera cakava na Isireli?

Noda Guilecavi Koya Eda na Sega ni Vakavinavinaka Kina

E kaya o Mosese: ‘Oni sa sega ni nanumi koya na Uluvatu o ni tubu mai kina, oni sa guilecava na Kalou.’ (Vkru. 32:18) A totolo wale ga na nodra guilecava na matanitu qo na nona veivakabulai o Jiova ena Wasa Damudamu, na veika a vakarautaka me vakabulai ira voli kina ena vanualiwa, kei na veika vinaka kece a cakava vei ira. Era sa talaidredre na Isireli.

Ena dua na gauna era veileti kei Mosese o ira na Isireli ni sega na wai. (Tiko 20:2-5) Era kudruvaka na mana era a bula tiko kina: “Sa vakavure lua e na loma i keimami na kakana vakasisila oqo.” (Tiko 21:5) Era vakalewa na vakataulewa ni Kalou ra qai sega ni via rogoca na nodra iliuliu o Mosese, nira kaya: “E ca ni da a sega ni ciba mai na vanua ko Ijipita! . . . Sa ca ni da a sega ni ciba e na vanua liwa oqo! . . . Tou lesia mada e dua na turaga, me da lesu tale ki Ijipita.”​—Tiko 14:2-4.

E raica vakacava o Jiova na nodra talaidredre na Isireli? Ni nanuma lesu na ituvaki ya, a vola na daunisame: “A ka tani na nodra talaidredre vua mai na veikau, ka vakararawataki koya mai lekutu! Io, era sa vuki tani ka vakatovolei koya vakaca na Kalou, ka vakacudrui Koya na Yalosavasava ni Isireli. Era sa sega ni nanuma na ligana, se na siga sa vakabulai ira kina mai na meca. Ni sa kitaka ko koya nai vakadinadina mai Ijipita.” (Same 78:40-43) Io, e vakamosia dina na yalo i Jiova na nodra sa guilecavi koya na Isireli.

Rau Sega ni Guilecavi Koya

Eso na Isireli era sega ni guilecavi Jiova, me vakataki Josua kei Kelepi. Erau lewe ni 12 na yamata era talai mai Ketesa-parinea mera lai raica na Vanua Yalataki. E lewe tini eratou tukuna vakaca na vanua ya, ia erau qai tukuna o Josua kei Kelepi vei ira na tamata: “Na vanua keitou a lakova me keitou raica vakavinaka, sa vanua vinaka vakaidina: kevaka sa rekitaki keda ko Jiova, ena vakayacori keda ki na vanua ko ya, ka solia vei keda; a vanua sa dave kina na wai-ni-sucu kei na oni: Ia ni kakua ni talaidredre vei Jiova.” Nira rogoci rau na tamata, era qai kaya me rau vakaviriki. Ia rau nuitaki Jiova, rau qai dei toka ga ena ka rau tukuna.​—Tiko 14:6-10.

Ni oti tale e vica na yabaki, e kaya o Kelepi vei Josua: “Sa talai au mai Ketesa-parinea ko Mosese, nai talatala ni Kalou, me’u la’ki yamata; ia ka’u a kauta tale vua na vosa sa tu e lomaqu. Ia ko iratou na wekaqu keitou a lako vata, eratou vakadatuvutaka na yalodra na tamata: ia koi au ga, ka’u a muri Jiova sara ga na noqu Kalou.” (Josua 14:6-8) Ni rau nuitaki Jiova o Josua kei Kelepi, rau vosota kina e levu na dredre. Erau vakadeitaka me rau kua ni guilecavi Jiova ena nodrau bula taucoko.

Erau a vakavinavinakataki Jiova tale ga o Kelepi kei Josua ena nona vakayacora na nona vosa ni yalayala vei ira na nona tamata me baleta na vanua bulabula. Dodonu sara ga mera a vakavinavinakataki Jiova na Isireli ni a vakabulai ira. E vola o Josua: “Sa solia vakaoqo vei ira na Isireli ko Jiova na vanua kece ka bubului kina ko koya me solia vei ira na nodra qase. . . . Sa sega ni lutu e dua na ka e na ka vinaka kecega ka vosa kina ko Jiova kivei ira na Isireli; sa yaco kece sara ga.” (Josua 21:43, 45) Eda na vakavinavinaka vakacava ena gauna qo me vakataki Kelepi kei Josua?

Dau Vakavinavinaka

A taroga e dua na daurerevaka na Kalou: “A cava me’u cakava [sauma] vei Jiova ena vuku ni nona cakacaka loloma kecega vei au?” (Same 116:12) Eda dinau tu vakalevu vua na Kalou ena vuku ni nona veivakalougatataki vakayago, nona veidusimaki vakayalo, kei na nona veivakabulai tawamudu ena veigauna se bera mai, ia e sega ni rauta na noda vakavinavinaka wale ga. Sa macala tu ga, nida na sega ni sauma rawa vei Jiova na veika e vakarautaka mai. Ia, eda rawa kece ni vakavinavinaka vua.

E dau yaga beka vei iko na ivakasala i Jiova mo kua ni leqa kina? E uqeti iko beka nona veivosoti me savasava tiko nomu lewaeloma? E dau yaga na veicakacaka levu ni Kalou qai tawamudu, e dodonu me va tale ga ya na noda vakavinavinakataki koya. A sotava na ituvaki dredre e dua na goneyalewa yabaki 14, o Sandra, ia a qai walia rawa na ituvaki qori ena veidusimaki i Jiova. E kaya: “Au masuti Jiova me dusimaki au, qai veivakadrukai dina nona veivukei. Au sa qai kila qo na vuna e dau vakamacalataka kina vei au o tamaqu na Vosa Vakaibalebale 3:5, 6: ‘Mo vakararavi vei Jiova e na vu ni yalomu: ka mo kakua ni vakararavi ki na nomu yalomatua. Mo vakarogotaka vua na nomu sala kecega, ia ena vakadodonutaka na nomui lakolako ko koya.’ Au vakadeitaka ni na veitokoni o Jiova, me vaka ga nona sa dau tokoni au tiko mai.”

Nanumi Jiova ena Nomu Dau Vosota

E vakabibitaka na iVolatabu e dua tale na vuna meda nanumi Jiova kina: “Me tini vinaka na cakacaka ni dauvosota, mo dou vinaka taucoko sara kina, me kakua na ka e yali.” (Jeme. 1:4) Na cava e okati ni tukuni “me tini vinaka na cakacaka ni dauvosota”? Oya noda vakaitovotaka na itovo ena uqeti keda meda nuitaki Jiova ena gauna eda vakatovolei kina, kei na noda dei nida na vosota na ituvaki qori. Eda na vakila na lomavakacegu ni vakatovolei oti noda vakabauta. Ena sega ni lako tu ga na veivakatovolei.​—1 Kor. 10:13.

A vakila na bula dredre vakatauvimate e dua sa dede nona qaravi Jiova voli, e qai vakamacalataka na vuna e vosota voli kina: “Au dau saga meu vakasamataka na veika e cakava tiko o Jiova, sega ni veika au via cakava. Na yalodina e kena ibalebale na noqu raica dei na inaki ni Kalou, sega ni veika au gadreva. Ni yaco na leqa, au sega ni kaya, ‘Cava e yacovi au kina qo, Jiova?’ Au tomana tiko ga noqu qaravi koya qai nuitaki koya ena gauna mada ga e yaco kina vei au e so na leqa tawanamaki.”

Nikua era sokaloutaki Jiova “vakayalo ka vakaidina” na ivavakoso lotu vaKarisito. (Joni 4:23, 24) Vakailawalawa, era na sega ni guilecava na Kalou na lotu vaKarisito dina me vaka era a cakava na Isireli. Ia, nida lewe ni ivavakoso e sega na ivakadei nida na yalodina tu ga vua na Kalou. Me vakataki Kelepi ga kei Josua, meda dau vakavinavinaka qai vosota tiko ga ena noda qaravi Jiova. E tiko na vuna vinaka meda cakava kina qori, ni na dusimaki keda qai taqomaki keda yadudua o Jiova ena ituvaki dredre eda sa donuya tiko qo ena ivakataotioti.

Me vaka ga na vatu a biuta o Josua me ivakananumi, na itukutuku ni nona veivakabulai na Kalou e vakadeitaka vei keda ni na sega vakadua ni biuti ira nona tamata o Jiova. Koya gona, meda duavata mada ga kei na veika e vola na daunisame: “Au na nanuma na cakacaka i Jiova: au na nanuma na nomuni cakacaka mana mailiu. Au na veinanuyaka talega ki na nomuni cakacaka kecega, ka veivosakitaka na nomuni valavala.”​—Same 77:11, 12.

[iYaloyalo ena tabana e 7]

Era taubale na matanitu ena ‘vanua sa sega kina na wai’

[Credit Line]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[iYaloyalo ena tabana e 8]

Nira keba tiko na Isireli e Ketesa-parinea, era a talai na yamata ina Vanua Yalataki

[Credit Line]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[iYaloyalo ena tabana e 9]

Ni oti e vica na yabaki nodra lako voli ena vanualiwa na Isireli, era vakavinavinakataka na bulabula ni qele ena Vanua Yalataki

[Credit Line]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[iYaloyalo ena tabana e 10]

Noda dei toka ga ena inaki i Jiova ena uqeti keda meda vosota na veika dredre kece