Nuitaki Jiova​—Ena Vukei Iko Dina

Talanoataka o Edmund Schmidt

Au nanuma lesu na ivakasala e cavuti e cake niu vakarau rairai ena mataveilewai e Niu Yoka ena Okotova 1943. Au se qai yabaki 25, ia sa voleka ni va na yabaki na noqu tu e valeniveivesu ena vuku ni noqu tawaveitovaki niu lotu vaKarisito. Me vakataki ira na imuri taumada i Jisu, e dei na lomaqu meu “talairawarawa ga vua na Kalou, sega vua na tamata.” (Cakacaka 5:29) Ia ni bera niu talanoataka oya, meu vakamacalataka mada na vuna au vakabauta dei kina na Kalou.

AU SUCU ena 23 Epereli, 1922, e Cleveland, Ohio, e Merika, ena tabavale e cake ni vale ni vavi madrai nei tamaqu. Oti e va na vula a gole o tamaqu ina dua na nodra soqo ni tikina na Gonevuli ni iVolatabu (era kilai kina na iVakadinadina i Jiova ena gauna oya) e Cedar Point, voleka i Sandusky, rauta ni 160 na kilomita mai vale.

Era uqeti na tiko kina mera “kacivaka, kacivaka, kacivaka na Tui ni [Kalou] kei na nona matanitu.” A tekivu vakaitavi o Tamaqu ena cakacaka qo ena Sigatabu e tarava. A cakava tiko qo ena loma ni 66 na yabaki me yacova ni mai takali ena 4 Julai, 1988. A yalodina tiko ga vua na Kalou o Mary na tinaqu me yacova na nona takali ena 1981.

Duavata kei Rau na Noqu iTubutubu ena Sokalou

Keitou dau soqoni vakavuvale ena ivavakoso vosa vakaPoladi e Cleveland. E levu vei keimami na gone keimami dau tomani ira na qase ena yakavi ni Vakarauwai ena vunautaki ni itukutuku vinaka e veivale. Era dau rogo ivunau na neimami itubutubu ena vanua ni soqoni ena Sigatabu. Ena gauna vata qori e dau vakavulici keimami ena iVolatabu na le 30 na gone e dua na qasenivuli maqosa ni iVolatabu ni vakayagataki na ivola, The Harp of God.a E sega ni dede au sa veivakavulici tale ga ena iVolatabu, qai vuavuaivinaka sara.

Ena Julai 1931, keitou a lako vakavuvale wili kina na taciqu o Frank ena dua tale na soqo ni tikina ni Gonevuli ni iVolatabu a caka mai Columbus rauta ni 160 na kilomita ena sauca. Oya na yabaki era ciqoma kina na Gonevuli ni iVolatabu na yaca vakaivolatabu, iVakadinadina i Jiova. (Aisea 43:​10-12) Au a vakaitavi ena cakacaka vakavunau ena soqo oya era sureti kina na lewenivanua mera mai rogoca e dua na ivunau soqovi levu nei J. F. Rutherford a liutaka tiko na cakacaka ni iVakadinadina i Jiova ena gauna oya. Sa sivia e 79 na yabaki na noqu tomani ira tiko na vo ni tamata i Jiova ena neimami vakaliuca tiko ga na neimami qaravi koya.

Vuavuaivinaka na Cakacaka Vakaitalatala ena Gauna Dredre

E tarai vuravura taucoko ena 1933 na leqa vakailavo e vakatokai na Great Depression. E sivia na 15 na milioni se dua na ikava ni tamata cakacaka e Merika era sa sega ni cakacaka. E beqaravu na matanitu, qai sega ni dua na ka e tuvanaka mera vukei kina na qase kei na dravudravua. Ia era veivuke vakataki ira na mataveitacini lotu vaKarisito. Keitou dau kauta vakavuvale na madrai kei na pasitiri (pastry) mai na neitou valenimadrai me wasei ena vanua ni soqoni ena Sigatabu. Na ilavo e vo ena neitou sausaumi ni cava na vula, ena vakauta o tamaqu ina valenivolavola liu ni iVakadinadina i Jiova mai Brooklyn, Niu Yoka. E kila ni na vakayagataki na ilavo qo ena kena tabaki na ivola vakaivolatabu.

Ena gauna oya e dau vakayagataki vakalevu na walesi ena neimami cakacaka vakaitalatala. E sivia na 400 na siteseni e rogoci kina na ivunau ena soqo ni tikina. Ena veiyabaki ni 1930, era bulia na iVakadinadina na qaramavoni ra katona tale ga na ivunau ena nodra vale ni tabaivola mai Brooklyn. Keimami dau vakayagataka qo ena cakacaka vakaitalatala qai ripotetaka na levu ni gauna keimami vakatagitaka kina na ivunau vakaivolatabu vei ira era sega ni iVakadinadina kei na kedra iwiliwili na vakarorogo.

Ena 1933, a tekivu veiliutaki e Jamani o Adolf Hitler kei na nona isoqosoqo na Nazi. Era vakararawataki na iVakadinadina i Jiova e kea nira tawaveitovaki. (Joni 15:19; 17:14) Nira sega ni via vakaitavi ena veika vakapolitiki se ra cavuta na vosa ni veikidavaki, noqu ivakabula o Hitler, era bala kina e valeniveivesu se na keba ni veivakararawataki e dua na iwiliwili levu ni iVakadinadina mai Jamani. Era vakamatei e levu; eso tale era vakasaurarataki mera cakacaka vakaukaua mera mate. Ena veika vakadomobula e caka vei ira, e levu gona era mate ni oti ga vakalailai na nodra sere. Ia e levu era sega ni kila na nodra vakararawataki na iVakadinadina i Jiova ena veivanua tale eso wili kina o Merika.

Keitou a lako ena soqo ni tikina i Detroit, mai Michigan ena 1940. Ena 28 ni Julai ni yabaki oya , au vakaraitaka kina na noqu yalayala vua na Kalou o Jiova ena noqu papitaiso. Ni vo e dua na vula me caka na soqo ni tikina, sa kotora e dua na lawa na Mataveilewai Levu e Merika ni o koya e sega ni via vakarokorokotaka na kuila e sa beca na lawa, ena totogitaki me kua ni vuli. Na cava era cakava na iVakadinadina? E levu era tauyavutaka ga na nodra koronivuli mera vuli kina na luvedra. A vakatokai na koronivuli qo me Kingdom School (Koronivuli ni Matanitu).

A tekivu na iKarua ni iValu Levu mai Urope ena Seviteba 1939, qai tete na yalo ni veivaluvaluti ena veivanua e Merika. O ira na itabagone kei ira na qase era sega ni kila na vuna keimami tawaveitovaki kina, era vakasewasewani ira na iVakadinadina itabagone ra qai mokulaki ira. E tukuni ni tekivu mai na 1940 ina 1944, e sivia na 2,500 na kisi ni nodra vakacacani ira na iVakadinadina i Jiova e Merika na ilawalawa voravora. A torocake na veivakararawataki ena gauna a kabai Pearl Harbor kina o Japani ena 7 Tiseba, 1941. Ena vica na macawa yani e liu, au a cakacaka voli vakapainia, se na cakacaka vakaitalatala vakatabakidua ni iVakadinadina i Jiova. Au maroroi ilavo au qai volia e dua na valeqiqi e vitu na mita na kena balavu, keitou mani toki e le vica me keitou lai veiqaravi e Louisiana.

Veivakacacani ena Sauca

Keitou kerea vei ira na vakaitikotiko e kea me kele toka na neitou valeqiqi ena loga ni pecan volekata na siti o Jeanerette. Ena dua na siga Vakarauwai, keitou nanuma me keitou vunau e salatu, ia a vakaroti ira na nona tamata na iliuliu ni ovisa mera lai biuti keitou vakavesu ena vale ni tabacakacaka. Era kumuni toka e tuba e dua na ilala e rauta nira le 200, a vakatalai keitou i tuba na ovisa vei ira, e sega mada ga ni dua e tu me taqomaki keitou. E lutu sara ga na neitou icegu nira vagalala ra sega ni cakava vei keitou e dua na ka. Keitou lako ena siga e tarava i Baton Rouge e dua na siti levu e voleka toka ga, me keitou tukuna vei ira na iVakadinadina e kea na ka a yaco.

Ni keitou lesu i Jeanerette, sa kabi toka ena katuba ni neitou valeqiqi e dua na itukutuku: “Au kerea mo dou mai raici au ena nodra itikotiko na cakacaka ena vanua ni waiwai.” E saini toka kina o “E. M. Vaughn.” Keitou sota kei Mr. Vaughn qai veisureti me keitou lai kanavata kei rau vakaveiwatini. E tukuna ni o koya kei ira na nona tamata era maliwai ira tu na ilala levu era duri tu e tuba ena siga Vakarauwai keitou vesu kina ra qai tu vakarau mera veitaqomaki ke caka vei keitou e dua na ka. Keitou marautaka na nona veivakayaloqaqataki kei na nona veitokoni.

Ena siga e tarava, era vesuki keitou na ovisa tauri dakai ra qai kauta na neitou ivola. Era taura na ki ni noqu valeqiqi, au qai lai vesu duadua tu me 17 na siga, e lailai sara na ka e soli meu kania. A matewale na sasaga nei Mr. Vaughn me vukei keitou. Ena gauna keitou vesu tu kina, era butakoci keitou na ilala levu ra qai vakama na neitou iyaya kece, bau kina na noqu valeqiqi. Au sega ni kila ena gauna oya ni vakarautaki au tiko o Jiova ena dua na ka ena yaco e muri.

Vesu ena Noca

Ni oti e dua na vula noqu toki ina noca, au lesi meu lai veiqaravi vakapainia lavotaki kei ira eso tale na iVakadinadina i Olean, Niu Yoka. Niu tiko e kea a vinakata na matanitu meu curu ena mataivalu e qai kilai niu na sega ni cakava oya ena vuku ni noqu lewaeloma. Ia niu dikevi oti vakavuniwai qai laurai ni vinaka tu na ituvaki ni yagoqu kei na noqu vakasama, a mani tukisitabataki na noqu pepa meu lai vuli ena Officers Training Academy (Vuli Sotia).

Au painia tale tiko me sivia e dua na yabaki. Ena 1943, niu sega ni via muduka na noqu cakacaka vakaitalatala au qai sega ni via vuli sotia, era mani vesuki au na Federal Bureau of Investigation (FBI) ra qai tukuna meu rairai ena mataveilewai ni siti o Syracuse e Niu Yoka ena macawa tarava. Au beitaki qai tukuni niu na veilewaitaki ena rua na siga e tarava.

Au valataka ga na noqu kisi. Keimami vulica ena neimami soqoni vaKarisito na itabagone iVakadinadina na ka me keimami tukuna ena mataveilewai me baleta na neimami dodonu vakalawa kei na itovo me keimami vakaraitaka e kea. Au nanuma lesu gona na ivakasala e cavuti ena itekitekivu ni ulutaga qo. Eso mada ga na dauveibeitaki era tukuna nira sega soti ni kila vinaka na lawa me vakataki ira na iVakadinadina i Jiova! Ia eratou beitaki au na lewe ni jury [o ira era lesi mera rogoca na veilewai] niu cala. Ni tarogi au o turaganilewa seu via tukuna e dua na ka, au tukuna ga: “Nikua sa veilewaitaka na matanitu na Kalou ena nodra vakalolomataki o ira na qaravi koya.”

Au mani totogitaki meu yabaki va ena valeniveivesu e Chillicothe, Ohio. E kea au lesi meu nona vunivola e dua na ivakalesilesi ni valeniveivesu. Ni oti e vica na macawa, a tokatu ena neitou valenivolavola e dua mai na tabana ni veivaqaqai e Washington, D.C., qai tukuna ni vaqaqa tiko na veika me baleti Hayden Covington, na nodra loya na iVakadinadina i Jiova e kilai ni loya vinaka duadua ni lawatu e Merika.

E tukuna tale ga ni vinakata na itukutuku kece me baleta e rua na kaivesu​—o Danny Hurtado kei Edmund Schmidt. “O yaco donu sara ga mai,” e tukuna na noqu supavaisa, “qo sara ga o Mr. Schmidt.” A lako tiko mai na dauveivaqaqai qo ena dua na ilesilesi vuni, ia e kidacala ni sa kilai na vuna e lako mai kina. Qori na vuna au biu kina meu cakacaka e valenikuro.

Painia, Peceli, kei na Vakamau

Ena 26 Seviteba, 1946, au sereki koso (paroul), au mani tekivu painia tale ena ivavakoso na Highland Park e Kalifonia. E dua na ka au vinakata tu mai vakabalavu a yaco ena Seviteba 1948, au sureti meu lai dauvavavi ena itikotiko liu (Peceli) e Brooklyn, na vanua e tabaki kina na ivola vakaivolatabu e vakayagataki ena neimami cakacaka vakavunau e vuravura raraba. E sega ni bera niu biuta na noqu cakacaka ni dauvavi pasitiri ena dua na valenikana e Glendale, au toki i Peceli.

Ena vitu na yabaki e tarava ena 1955, a caka e vica na soqo cokovata ni veimatanitu mai Urope. Eratou vakailavotaka na noqu vuvale na noqu ilakolako. Au marautaka na soqo ni tikina mai Lodoni, Parisi, Roma, vakauasivi na kena mai Nuremberg, Jamani, era soqo kina e sivia na 107,000 ena rara vakaitamera a dau tuvani ira kina ena dokadoka o Hitler na nona mataivalu. Era tiko ena soqo ni tikina qo na iVakadinadina a bubuluitaka o Hitler ni na vakawabokotaki ira. E marautaki dina na neimami veimaliwai!

Au sotavi Brigitte Gerwien e dua na goneyalewa ni Jamani iVakadinadina ena soqo ni tikina mai Nuremberg. Ni bera ni dua na yabaki neirau veivinakati keirau sa vakamau, keirau toki tale i Glendale me voleka ga vei rau na noqu itubutubu. A sucu o Tom na neirau ulumatua ena 1957, o Don a sucu ena 1958, qai sucu o Sabena na luvei keirau yalewa ena 1960.

Lomavakacegu kei na Marau

Niu sotava na rarawa, au bala tale ga e valeniveivesu, era taroga kina eso seu veivutunitaka na noqu qarava na Kalou se sega. Na kena veibasai ga, au vakavinavinakataki Jiova niu kalougata niu qaravi koya tiko kei ira e levu tale na nona tamata yalodina. Au nuitaka ni na uqeti ira tale eso na noqu italanoa mera toro voleka vua na Kalou, mera kua sara ni biuti koya.

E levu na tamata ni Kalou era rarawa vakalevu nira qaravi koya tiko. Sega ni qori na ka e tukuni ni na yaco? E tukuna na iVolatabu: “Era na vakacacani tale ga o ira kece era via qarava na Kalou nira tisaipeli i Karisito Jisu.” (2 Timoci 3:12) Io e dina na ka e tukuna na Same 34:19: “Sa levu na ka rarawa sa yaco vua na yalododonu; ia sa vakabulai koya ko Jiova mai na ka kecega”!

[iVakamacala e ra]

[iYaloyalo ena tabana e 27]

Vunau e Louisiana ena itekivu ni 1940 vakacaca

[iYaloyalo ena tabana e 29]

Dauvavavi ena itikotiko liu

[iYaloyalo ena tabana e 29]

Kei watiqu o Brigitte