E Veisautaka na Bula na iVolatabu

NA CAVA a veisau kina me dua na iVakadinadina i Jiova e dua na turaga a susu mai na vuvale Katolika kaukaua, a dua tale ga na turaganilewa? Na cava e vakavuna me biuta kina e dua na batikadi na ivalavala kaukaua, yaco sara me dua na italatala ni lotu? Wilika mada na ka erau tukuna.

“E sa Qai Levu Sara na Ka au Kila me Baleta na Ka e Donu kei na Ka e Cala.”​—SEBASTIÃO ALVES JUNQUEIRA

SUCU: 1946

VANUA: BRAZIL

KA E KILAI KINA: TURAGANILEWA

NOQU BULA E LIU: Na vanua keitou tiko kina e rauta e 6 na kilomita na kena yawa mai na taoni o Piquete. Erau taukena noqu itubutubu e dua na vanua ni iteitei lailai, e veivuke qori ena veika keitou gadreva ena neitou bula e veisiga. E tiko mai Piquete na noqu koronivuli, au mani volia e dua na basikeli makawa, qo e vakarawarawataka na noqu dau gole e taoni. Era dravudravua o ira na vakaitikotiko ena neitou yasayasa, ia e taoni savasava qai sega ni levu sara na basulawa. E levu vei ira na tagane ena taoni qo era cakacaka ena dua na kabani e dau bulia nodra iyaragi na mataivalu.

Au dau cuqena noqu ka ni vuli, yaco sara meu lai vuli ena Aeronautical Military School ena dua na siti voleka, au rawata kina na koroi ni satini ena 1966. Au mani vuli sara ena koronivuli ni vuli loya, au vakoroi sara kina. E muri au biuta noqu ivola kerekere ni cakacaka ena itutu ni iliuliu ni ovisa. Au mani taura na itutu oya ena 1976 ena gauna au pasitaka kina e dua na veitarogi e vakarautaka na matanitu. Ena so na gauna e dau okati ena noqu cakacaka meu liutaka na cakacaka e valeniveivesu. Ena gauna qori era dau mai kerekere na iVakadinadina i Jiova mera vunau vei ira na kaivesu. Era dau wasea tale ga vei au na ka e tukuna na iVolatabu. Au dau doka vakalevu na Kalou. E tarai au sara ga niu kila ni tiko na yaca ni Kalou, o Jiova, e rawa tale ga nida veitokani kei koya.

Toso na gauna au tomana noqu vuli lawa. Ena 1981, au pasitaka e dua tale na veitarogi e vakarautaka na matanitu, au yaco kina meu turaganilewa ni matanitu. Ena 2005 au digitaki meu dua na turaganilewa ena mataveilewai e São Paulo, meu dau rogoca na kisi e sa tau oti na kena lewa.

VEISAUTAKI AU NA IVOLATABU: Niu rawata oti ga noqu koroi mai na koronivuli ni vuli loya, au tekivu wilika na iVolatabu. Qori e veisautaka sara ga na noqu rai. Au dua na lotu Katolika kaukaua. Eso na wekaqu era bete, e dua tale ga e bisovi. Au dau vukea na bete ena gauna ni Misa. Ni bera ni vunau, au dau wilika eso na tikina e vakarautaki mai na ivola ni masu. E sega ni dau kena ivakarau ena vuvale lotu Katolika na wili iVolatabu. Dua na ka nona rarawa o tinaqu ni kila niu sa wilika tiko na iVolatabu. E saga me vakayalolailaitaki au, e tukuna ni rawa niu vakaleqa noqu vakasama. Ia au wilika tiko ga na iVolatabu, au raica ni sega ni vakaleqai au.

De dua noqu via kila e levu na ka e uqeti au meu wili iVolatabu. Au via kila vinaka e levu na ka me baleti ira na bete kei na nodra itavi ena lotu. Au tekivu wilika na itukutuku me baleta na nona uqeta na lotu Katolika e Roma me walia na lotu na leqa ni politiki, bula raraba kei na veika vakailavo. Ia e veicalati sara ga na ka era tukuna kei na ka era nanuma o ira na tokona, au sega kina ni taura rawa na kena ibalebale.

Ena gauna tale ga qori a solia vei au na noqu vuniwai ni bati, e lotu Buda, e dua na ivola. Na ivola qori a solia vua e dua, kena ulutaga Did Man Get Here by Evolution or by Creation?a Au ciqoma na ivola niu nanuma ni na vinaka me wiliki vata kei na ivola a vola o Charles Darwin na Origin of Species. Na ka e tukuni ena ivola Did Man Get Here by Evolution or by Creation? e veiuqeti qai vakaibalebale. Au vakadeitaka ni sega ni tiko na ivakadinadina ni ivakavuvuli ni bula vakaidewadewa.

Noqu wilika ena ivola na ulutaga me baleta na veikabula, au sa qai lomatarotaro ga vakalevu. Au vinakata sara ga meu wilika e levu tale na ivola era tabaka na iVakadinadina i Jiova. Au rogoca sara ni dua na mekeniki e iVakadinadina i Jiova. Au lai vosa vua a qai solia vei au eso na ivola meu vakawilika. Ena gauna qori, au a sega ni vakadonuya na veisureti meu vulica na iVolatabu kei ira na iVakadinadina. Au nanuma niu rawa ni vulica ga vakataki au.

Niu tekivu wilika na iVolatabu, au vakatulewataka me keitou wilika vakavuvale baleta niu sa vakawati. Keitou dau vuli vakavuvale e veimacawa, keitou dau wilika vata tale ga na iVolatabu. Ni keitou Katolika, keitou dau veimaliwai vakalevu kei ira na bete kei ira na bisovi. E tarai au gona na ka au wilika ena Joni 14:6: “E kaya vua [na tisaipeli o Tomasi] o Jisu: ‘O yau na sala, na dina, kei na bula. Ena vukuqu ga ena qai torovi Tamaqu rawa kina e dua.’” Niu dikeva vakavinaka qori, au vakadeitaka kina ni veivakabulai o Jiova ena vuku i Jisu. Keitou a vakavulici me keitou vakabauta ni veivakabulai e lako mai vei ira na bete.

E rua tale na tikinivolatabu e veisautaka sara ga na noqu rai me baleta na Lotu Katolika kei na kena ivakavuvuli. Kena imatai na Vosa Vakaibalebale 1:7, e tukuna: “Na rerevaki Jiova sa vu ni lomavuku: ia ko ira na lialia era sa cata na vuku kei nai vakavuvuli.” Kena ikarua na Jemesa 1:5, e tukuna: “Ke dua vei kemuni e lailai vua na vuku, me kerea tiko ga vua na Kalou, ni na soli vua. Ni lomasavu o koya vei keda kece, e sega ni dau vaqara cala.” Dua na ka noqu vinakata me levu na ka au kila, me levu tale ga na noqu vuku, ia e sega ni vakacegui au kina na lotu. Au mani sega kina ni lako i lotu.

Ena 1980, a tekivu vulica o watiqu na iVolatabu kei ira na iVakadinadina. Niu dau tiko e vale, au na dabe tale ga ena gauna ni vuli. Toso na gauna, au vakadonuya meu vulica na iVolatabu. Ia e taura e dua na gauna me keirau vakatulewataka me keirau papitaiso me dua na iVakadinadina i Jiova. A papitaiso o watiqu ena 1994, o au ena 1998.

KENA YAGA: E yaga sara vei ratou na va na luvequ na nodratou tuberi ena ivakatagedegede i Jiova. (Efeso 6:4) E rua na luvequ tagane erau gumatua sara ena veiqaravi ena dui ivavakoso ni iVakadinadina rau lewena. Erau gumatua tale ga ni vunau vei ira tale eso na rua na luvequ yalewa. O watiqu e dau vakayagataka e levu na aua e veivula me vukei ira kina eso tale mera vulica na iVolatabu, au marautaka tale ga na noqu veiqaravi vaqase ni ivavakoso ena ivavakoso au lewena.

Niu sa mai dua na iVakadinadina i Jiova, e sa qai levu sara na ka au kila me baleta na ka e donu kei na ka e cala. Me vaka niu turaganilewa, au dau saga ena noqu vakataulewa meu muria na ka e dau cakava o Jiova ena duidui ituvaki e dau yaco. Qori noqu dau vakasamataka na ituvaki kece, au yalorawarawa, au dau veinanumi tale ga ke vinakati me vakamamadataki na lewa e tau.

Au sa rogoca e levu na kisi ni ivalavala kaukaua, basulawa, kei na nodra vakalolomataki na gone, wili tale ga kina eso tale na basulawa lelevu. Ia sega ni kena ibalebale ni sa matau vei au na ka kece qori. Niu dau sarava na nius, au dau vakasisilataka na kena sa qai torosobu ga na itovo ca kei na ivalavala dukadukali ni vuravura qo. Au vakavinavinakataki Jiova niu sa mai kila na vuna e tubu tiko ga kina na basulawa, vaka tale ga kina na inuinui totoka me baleti keda ena dua na gauna se bera mai.

‘E Sega ni Veisautaki au na Valeniveivesu.’​—KEITH WOODS

SUCU: 1961

VANUA: NOCA AILADI

KA E KILAI KINA: BATIKADI

NOQU BULA E LIU: Au sucu ena 1961 e Portadown, dua na taoni osooso e Noca Ailadi. Au gole mai na vuvale lotu Tawase, au qai susu ena vanua ni veivakavaletaki era levu kina na lotu Katolika kei na lotu Tawase. E levu na vuvale era dravudravua. Dina ni sega ni levu na ilavo, ia keimami dau veimaliwai vinaka qai veivolekati.

Au sega ni taleitaka na ivakarau ni noqu bula. Ena 1974, au a vakaitavi ena veileqaleqati ni lotu kei na politiki (“Troubles”) a yaco e Noca Ailadi. Qori tale ga na gauna e sa qai ca ga kina na bula ena neimami itikotiko. Kena ivakaraitaki, a manidia tiko ni kabani na Ulsterb Carpet Factory o tamaqu, a cakacaka ena dua na bogi qai vakavulica tiko e rua na cauravou keitou tiko veitikivi. Ia ena gauna qori, e dua e viritaka na bomu ena katubaleka ni nodratou loma ni vale na rua na cauravou Katolika oya, a mate kina o tamadrau, tinadrau kei na tacidrau gone.

E sa qai levu ga na leqa, tekivu tale ga na veivaluvaluti. O ira na lotu Tawase era tiko ena nodra yasayasa na lotu Katolika e vakamai na nodra vale. Ia era vakasagai o ira na lotu Katolika era tiko ena nodra yasayasa na lotu Tawase. E levu na lotu Tawase era sa mai vakaitikotiko ena neitou yasayasa. E sega ni dede au sa vesu, au qai bala e valeniveivesu me tolu na yabaki ena noqu dau vakaitavi ena kena vakacabotetaki na bomu.

Ena gauna au vesu tu kina, keirau veitokani vinaka sara kei na dua na kaivesu a rogo ena nona lewena e dua na ilawalawa ni politiki e dau sasagataka me dei tiko ga nodrau veiwekani na vanua o Noca Ailadi kei Peritania. Keirau vaka ga e dua na veitacini, au qai nona ivakadinadina ena gauna e vakamau kina. E sega ni veisautaka na neirau ivakarau na valeniveivesu. Ena gauna keirau sere kina, keirau lai tomana tale na neirau vakaitavi ena veika vakapolitiki, ia qo e sa kaukaua sara. Qori e vakavuna me bala tale kina e valeniveivesu o noqu itokani. A qai labati ena gauna a curu tiko kina.

E levu era sa taketetaki au tale ga, ena dua gona na siga a vakacabotetaki na noqu motoka. Ia qori au sa qai cuqena ga vakalevu na ka au vakabauta me baleta na ilawalawa ni politiki au lewena.

Ena gauna vata qori, au veivuke ena kena caka e dua na vidio e vakatokai na “Troubles”​—e baleta na leqa a yaco tiko e Noca Ailadi​—a vakaraitaki qori ena British TV. Ia na vidio qori e sa qai kuria ga vakalevu noqu leqa. Kena ivakaraitaki, niu yaco yani e vale ena dua na bogi sa yali o watiqu. Oti ga vakalailai, a kau tani tale ga o luvequ ena vuku ni vidio qori. Au nanuma lesu sara na noqu a raici au tiko ena iloilo, au qai tukuna, “Ke tiko e dua na Kalou, au kerea nomuni veivuke.”

Ena Vakarauwai tarava, au sotava e dua na noqu itokani o Paul, e sa dua na iVakadinadina i Jiova. Sa tekivu wasea vei au na iVolatabu. Oti e rua na siga, a vakauta mai vei au o Paul e dua na ilavelave ni Vale ni Vakatawa. E volai ena dua na ulutaga ni mekesini qori na vosa i Jisu ena Joni 18:36. E tukuna: “E sega ni vakavuravura na noqu matanitu. Ke vakavuravura na noqu matanitu, era na vala na noqu tamata meu kua ni soli yani vei ira na Jiu. Ia e sega sara ga ni vu eke na noqu matanitu.” E tarai au sara ga na malanivosa qori. Sa tekivu veisau ena gauna qori noqu bula.

VEISAUTAKI AU NA IVOLATABU: Tekivu vakavulici au o Paul ena iVolatabu. Sa qai vakavulici au e muri o Bill, e dua tale ga na iVakadinadina. Au kila ni sega ni rawarawa na noqu vakavulici; e dau levu na noqu taro! Au kauti ira tale ga mai vale e levu na italatala, me vakalasui kina na ka e tukuna o Bill. Ia au raica ni dina ga na Vosa ni Kalou.

Au nanuma lesu e dua na gauna niu tukuna vei Bill me kua ni gole mai vale me keirau mai vuli baleta ni sogo tiko na gaunisala ena noqu yasayasa, ena rawa tale ga ni vakacacani qai vakamai na nona motoka. Ia a gole ga mai o Bill me keirau mai vuli me vaka ga nona ivakarau. A vakelea tu ga ena nona vale na nona motoka qai vodo basikeli mai. E macala ga ni sega ni dua e via vakacacana na basikeli. Ena dua tale na gauna, ni keirau vuli iVolatabu tiko kei Bill e vale, era gole mai na ovisa kei na sotia mera vesuki au. Nira kauti au tiko, e kailavaka mai o Bill meu nuitaki Jiova. E tarai au sara ga na ka kece a yaco qori.

Kena irairai nira kidacalataka eso na noqu gole ena nodra Vale ni Soqoni na iVakadinadina i Jiova ena imatai ni gauna. Au ulu balavu, vakasau, au dara tale ga e dua na jakete e tu kina na ivakatakilakila ni ilawalawa ni politiki au lewena. Ia au sega sara ga ni vakabauta nira kauaitaki au na iVakadinadina. E uqeti au sara ga na nodra yalololoma.

Dina niu sa vulica tiko na iVolatabu, au se veimaliwai ga kei ira na noqu itokani. Toso na gauna sa kadre e lomaqu na ka dina au vulica tiko ena iVolatabu. Keu vinakata meu qaravi Jiova, au liaca ni dodonu meu veisautaka noqu rai me baleta na politiki kei ira na noqu ilala. E sega ni rawarawa qori. Ia na levu ga ni noqu vulica na iVolatabu kei na noqu kerea nona kaukaua o Jiova, au cakava rawa na veiveisau e gadrevi. Au kotiva na uluqu, luvata noqu sau, au volia tale ga noqu isulu vou. Na ka tale ga au vulica tiko e vinaka kina noqu itovo vei ira eso tale.

KENA YAGA: E sa ivakarau tu ni noqu bula na basulawa kei na cakacaka ni batikadi. Era kilai au vinaka kina na ovisa ena noqu yasayasa. Ia sa veisau ena gauna qo. Kena ivakaraitaki, ena imatai ni gauna au gole kina ena dua na nodra soqo ni tikina na iVakadinadina i Jiova e caka mai Navan, era yadrava noqu ilakolako na ovisa, me tekivu mai Ailadi me yaco sara e Noca Ailadi. Ia qo era sa nuitaki au na ovisa, era sa sega tale ga ni yadrava na noqu ilakolako ena dua na nodra soqo na iVakadinadina i Jiova. Au sa sega ni qai lomaleqa ena gauna au vunau kina kei rau na taciqu iVakadinadina o Paul kei Bill, vaka tale ga kina o ira na lewe ni ivavakoso.

Niu sa veisautaka na ivakarau ni noqu bula, au sa veimaliwai vinaka sara ena ivavakoso. Au sotava kina e dua na iVakadinadina o Louise, keirau vakamau sara. Keirau mai sota tale kei luvequ tagane.

Niu vakananuma lesu na noqu bula e liu, dua na ka noqu rarawataka na ka mosimosi kei na ka ca au cakava vei ira tale eso. Ia au rawa ni ­vakadeitaka ni iVolatabu e veisautaki ira dina eso me vakataki au, mai na ivakarau ni bula ca ina bula e vakainaki qai rawati kina na inuinui.

[iVakamacala e ra]

[Tikina bibi ena tabana e 12]

Dua na ka nona rarawa o tinaqu ni kila niu sa wilika tiko na iVolatabu