Cakacaka Vakailawaki​—Takalevu e Veiyasai Vuravura

“E dau konitaraki na neitou kabani ena dua na tabana ni veiqaravi vakamatanitu ena noqu vanua. E dau taura e rua se tolu na vula me qai saumi na neitou cakacaka. Ia wale ga qo, a qiriti au mai e dua e cakacaka tiko ena tabana ni matanitu. E tukuna ni rawa ni vakatotolotaka na kena saumi na neitou cakacaka ke soli vua eso na ilavo.”​—JONA.a

O SA bau vakila na revurevu ni cakacaka vakailawaki? De dua ena sega ni tautauvata kei na kena e cavuti mai cake, ia e macala ga ni o sa vakila na leqa e vu mai na cakacaka vakailawaki.

A cakava e dua na vakadidike na Transparency International (TI) 2011 Corruption Perceptions Indexb me baleta na cakacaka vakailawaki ena 183 na matanitu kei na veivanua era vakarurugi kina. E laurai ni levu vei ira na matanitu qori era dau cakacaka vakailawaki. E vakamacalataka na TI na ripote e vakayacori ena 2009 ni sa takalevu na cakacaka vakailawaki e veiyasai vuravura: “E matata vakasigalevu ni sega ni dua na vanua e vuravura e galala mai na leqa ni cakacaka vakailawaki.”

Ena so na ituvaki, e rawa ni vakadomobula sara na leqa e vu mai na cakacaka vakailawaki. Kena ivakaraitaki, e ripotetaka na mekesini na Time ni “ilawaki kei na vakawelewele” e dua tale ga na vuna era mate kina e levu na tamata ena uneune a yaco mai Haiti ena 2010. E tomana: “E levu na vale era tara e sega tu ni vakadonui mai vei ira na kenadau vakaidinia ra qai vaqumi e levu na vakailesilesi vakamatanitu era dau dikeva na tara ni vale.”

Vakacava e rawa ni oti vakadua na cakacaka vakailawaki? Me saumi qori, e bibi meda kila na cava e dau vakavuna na cakacaka vakailawaki. Eda na dikeva qori ena ulutaga tarava.

[iVakamacala e ra]

[iYaloyalo ena tabana e 3]

[Tikina bibi ena tabana e 3]

“Na cakacaka vakailawaki oya na kena vakatanitaki na lewa me rawaka kina e dua. Na ivakarau qori e vakararawataki ira kece era dau vakatautaka na nodra bula, nodra ivurevure ni ilavo se na nodra marau ena nodra daudina na veiliutaki.”​—TRANSPARENCY INTERNATIONAL