Vakayacora Nomu iTavi Vakaitalatala

1. Na cava e rawa ni vakatokai kina o Jiova me imatai qai iTalatala levu duadua?

E VAKATOKAI me italatala o koya e vunautaka na itukutuku vinaka. Na imatai kei na iTalatala levu duadua na Kalou o Jiova. Ni rau talaidredre oti ga na imatai ni noda itubutubu, a vakarogoya sara o Jiova na itukutuku vinaka ni na vakarusai na gata o Setani na Tevoro. (Vkte. 3:15) E vica vata na senitiuri na nona uqeti ira tiko na tagane yalodina o Jiova mera vola na veika ena cakava me muduka kina na kena vakarogorogocataki na yacana, na sala ena muduki kina na veika ca e vakavuna o Setani, kei na sala eda rawa ni marautaka tale kina na veika erau vakayalia o Atama kei Ivi.

2. (a) Na cava na nodra itavi na agilosi ena cakacaka vakavunau? (b) Na ivakarau cava a kotora o Jisu me baleta na cakacaka vakavunau?

² Era italatala tale ga na agilosi. Era dau vakarogoya na itukutuku vinaka ra qai vukei ira eso tale ena kena vakatetei. (Luke 1:19; 2:10; Caka. 8:26, 27, 35; Vkta. 14:6) Vakacava na agilosi turaga o Maikeli? Ni se kilai e vuravura me o Jisu, a kotora na ivakarau ni vunau meda muria na tamata. A vakaliuca sara ga ena nona bula na vunautaki ni itukutuku vinaka!—Luke 4:16-21.

3. (a) Na itukutuku vinaka cava eda vunautaka? (b) Nida italatala, na taro cava meda veivosakitaka?

³ A vakaroti ratou na nona tisaipeli o Jisu me ratou italatala. (Maciu 28:19, 20; Caka. 1:8) Na yapositolo o Paula a uqeta na nona itokani vakacakacaka o Timoci: “Vakaitavi ena vunautaki ni itukutuku vinaka, vakacavara sara na nomu itavi vakaitalatala.” (2 Tim. 4:5) Na itukutuku vinaka cava eda vunautaka na imuri i Jisu? Qori e okati kina na ka dina veivakacegui qo, ni lomani keda na Tamada vakalomalagi o Jiova. (Joni 3:16; 1 Pita 5:7) Dua na sala vakasakiti e vakaraitaka kina na nona loloma na Kalou o Jiova, oya na nona Matanitu. Qori na vuna eda marau kina ni tukuna vei ira eso tale nira rawa ni itokani i Jiova o ira kece era vakamalumalumu ina veiliutaki ni nona Matanitu, era talairawarawa vua ra qai cakava na ka dodonu. (Same 15:1, 2) E nona inaki sara ga o Jiova me muduka kece na veika tawadodonu e vakavuna tiko na rarawa. Ena vakaotia tale ga na mosi e vakilai ena vuku ni veika rarawa e sotavi ena veigauna sa oti. Sa bau itukutuku vinaka dina qori! (Aisea 65:17) Nida italatala, meda veivosakitaka mada na isau ni rua na taro bibi qo: Na cava e bibi kina mera rogoca na itukutuku vinaka na tamata nikua? E rawa vakacava nida vakayacora vinaka noda itavi vakaitalatala?

VUNA E BIBI KINA ME ROGOCI NA ITUKUTUKU VINAKA

4. Na italanoa lasu cava e dau tukuni ena so na gauna me baleta na Kalou?

⁴ Vakasamataka mada ke tukuni vei iko ni sa biuti kemudou vakavuvale o tamamudou. De dua o ira na kaya nira kilai koya vinaka era na tukuna ni sega ni dau veikauaitaki, e dau vunivuni qai dau veivakalolomataki. Eso era kaya ni sa tawayaga mo veitaratara tale kei tamamu baleta ni sa mate o koya. Nikua tale ga, sa dau talanoataki vei ira e levu eso na ka va qori me baleta na Kalou. Era vakavulici ni ka vuni na Kalou, e tawakilai se tawaloloma. Kena ivakaraitaki, era kaya eso na iliuliu ni lotu ni na totogitaki ira tawamudu na tamata ca na Kalou ena dua na vanua ni veivakararawataki. Eso tale era beitaka na Kalou ni vakavuna na rarawa e dau vu mai na leqa tubukoso. E dau tukuni tale ga ni veika va qori e itotogi ni Kalou, dina ga nira dau mate kina na tamata ca kei na tamata vinaka.

5, 6. E tarai ira vakacava na tamata na ivakavuvuli ni bula vakaidewadewa kei na ivakavuvuli lasu?

⁵ Eso tale era kaya ni sega ni bula tiko na Kalou. Raica mada na ka e tukuni me baleta na vakasama qori ena ivakavuvuli ni bula vakaidewadewa. Era kaya e levu na tokona na ivakavuvuli qori ni sega ni dua e veidusimaki vakamaqosa me tekivu rawa kina na bula. Na nodra ile ni sega na Dauveibuli. Eso tale ga era tukuna nira okati mera manumanu na tamata, me kua kina ni kurabuitaki ke laurai vua e dua na tamata na itovo vakamanumanu. Era kaya ke ra vakasaurarataki ira na malumalumu o ira na kaukaua, qori era muria tiko ga na lawa e tukuni ni vauca na veikabula. Koya gona, e sega ni kurabuitaki ni levu era vakabauta ni sa na tiki tu ga ni noda bula na veika tawadodonu. Sa rauta me sega kina na nodra inuinui o ira na vakabauta na bula vakaidewadewa.

⁶ Na ivakavuvuli ni bula vakaidewadewa kei na ivakavuvuli lasu e vakavuna tale ga na rarawa ni kawatamata ena iotioti ni veisiga qo. (Roma 1:28-31; 2 Tim. 3:1-5) Na ivakavuvuli vakatamata qori e sega sara ga ni itukutuku vinaka, e sega tale ni yaga tawamudu. Me vaka ga e tukuna na yapositolo o Paula, na ivakavuvuli qori e vakavuna me “butobuto nodra vakasama ra qai yawaka na ivakarau ni bula e vinakata na Kalou.” (Efeso 4:17-19) Na ivakavuvuli tale ga ni bula vakaidewadewa kei na ivakavuvuli lasu e tarova na nodra ciqoma na tamata na itukutuku vinaka e vu mai vua na Kalou.—Wilika Efeso 2:11-13.

7, 8. Na cava mera cakava na tamata ke ra via kila vinaka na itukutuku vinaka?

⁷ Me rawa nira veiyaloni tale na tamata kei na Kalou, mera vakadeitaka mada ni bula tiko o Jiova qai tiko na vuna vinaka mera toro voleka kina vua. Eda rawa ni vukei ira mera rawata na kilaka qori ena noda uqeti ira mera dikeva na veika buli. Ke ra yalorawarawa mera cakava qori, era na kila na vuku kei na kaukaua ni Kalou. (Roma 1:19, 20) Nida saga meda vukei ira eso tale mera vakasamataka ra qai qoroya na veika e cakava na Dauveibuli Uasivi, eda rawa ni vakayagataka na brochure Was Life Created? kei na Origin of Life—Five Questions Worth Asking. Ia o ira era vulica wale ga na veika buli era na sega ni kila na isau ni so na taro vereverea me baleta na bula, kena ivakaraitaki: Na cava e vakalaiva kina na Kalou me yaco tiko ga na veika rarawa? Na cava na inaki ni Kalou me baleta na vuravura? Vakacava e kauaitaki au na Kalou?

⁸ Era na kila vinaka wale ga na tamata na itukutuku vinaka me baleta na Kalou kei na nona inaki ke ra vulica na iVolatabu. Dua dina na itavi dokai meda vukei ira na tamata mera kila na isau ni nodra taro! Me rawa nida uqeta na lomadra na vakarorogo, e bibi meda kua ni vakasavuitukutuku wale ga vei ira; meda vakadeitaka mera vakabauta na ka era rogoca. (2 Tim. 3:14) E rawa ni laulau sara na noda cakava qori nida muria na ivakaraitaki i Jisu. Na cava e vuavuaivinaka kina na nona cakacaka? Dua na vuna oya na nona dau vakayagataka vakamaqosa na taro. Eda rawa ni vakatotomuri koya vakacava?

ERA DAU VAKAYAGATAKA VAKAMAQOSA NA TARO NA ITALATALA GUGUMATUA

9. Na cava meda cakava meda vukei ira kina vakayalo na tamata?

⁹ Me vakataki Jisu, na cava meda dau taro kina ena cakacaka vakavunau? Vakasamataka mada na ituvaki qo: E tukuna o nomu vuniwai ni via vakasavuya vei iko e dua na itukutuku vinaka. E rawa ni vakaotia na kemu mate ke vakayacori vei iko e dua na veisele levu. O na rairai vakabauta na ka e tukuna. Vakacava ke yalataka sara qori, ia e se sega mada ga ni taroga e dua na ka me baleta na kemu mate? Ena rairai dredre toka mo vakabauti koya. Se mani vakacava sara na levu ni ka e kila o vuniwai, e bibi me taro qai vakarorogo ni o vakamacalataka na kemu mate me rawa ni qai yaga na nona veivuke. Ke da vinakata tale ga meda vukei ira na tamata mera ciqoma na itukutuku vinaka ni Matanitu ni Kalou, meda saga meda dau vakayagataka vakamaqosa na taro. Eda na qai rawa ga ni vukei ira eso tale ke da kila vinaka na kedra ituvaki vakayalo.

10, 11. Ena yaga vakacava na noda vakatotomuria na iwalewale ni veivakavulici i Jisu?

¹⁰ A kila o Jisu ni taro e tarogi vakamaqosa ena vukei qasenivuli me kilai gonevuli, ena vakaitavi tale ga kina ena veivosaki o koya e vakarorogo. Kena ivakaraitaki, a vakayagataka e liu o Jisu e dua na taro vakavure vakasama ni via vakavulici ratou na nona tisaipeli ena bibi ni yalomalumalumu. (Mari. 9:33) Me vakavulici Pita me dau vakasamataka na ivakavuvuli, a vakayagataka kina o Jisu na taro e rawa ni vica na kena isau me qai digia o koya na kena isau dodonu. (Maciu 17:24-26) Ena dua tale na gauna, a taroga o Jisu e vica na taro vakavure vakasama me kila kina na ka e tu e lomadratou na nona tisaipeli. (Wilika Maciu 16:13-17.) A sega ni vakasavuitukutuku wale ga o Jisu, a vakayagataka tale ga na taro qai dau vakamacala. E tara sara ga na lomadra na tamata na ka e tukuna qai uqeti ira mera cakava na veika e salavata kei na itukutuku vinaka.

¹¹ Nida vakatotomuria na nona dau taro vakamaqosa o Jisu, ena yaga qori ena tolu mada ga na sala. Eda na kila na sala meda vukei ira vinaka kina na tamata; eda na sabaya na nodra dau vakaiulubale eso, eda na vakavulici ira tale ga na yalomalumalumu me yaga vei ira na ka era rogoca. Raica mada na tolu na ituvaki eda rawa ni vakayagataka vinaka kina na taro.

12-14. O rawa ni vukei luvemu vakacava me nuidei vakalevu ena nona vunautaka na itukutuku vinaka? Tukuna e dua na kena ivakaraitaki.

¹² iMatai ni iTuvaki: Ke o dua na itubutubu, na cava o na cakava ke leqataka o luvemu itabagone ni sega ni rawa ni vakamacalataka vua e dua na nona icaba na ka e vakabauta me baleta na veika buli? O na via vukei koya sara ga me nuidei ni vunautaka na itukutuku vinaka. E sega ni vinaka mo vakalewai koya se vakasalataki koya sara, vakacava mo vakatotomuria na ivakaraitaki i Jisu mo taroga eso na taro vakavure vakasama? O na cakava rawa vakacava qori?

¹³ Ni drau wilika oti kei luvemu eso na tikina mai na brochure The Origin of Life—Five Questions Worth Asking, o rawa ni taroga na ile cava e raica ni vakavure vakasama vakalevu. Uqeti koya me raica ga vakataki koya na vuna e vakabauta kina na Dauveibuli kei na vuna e via cakava kina na loma ni Kalou. (Roma 12:2) Vakaraitaka vei luvemu ni sega ni tukuni me tautauvata sara na vuna e tukuna o koya kei na vuna o tukuna o iko.

¹⁴ Vakamacalataka vei luvemu ni rawa ni muria na kena iwalewale o cakava ni veitalanoa kei na dua na nona icaba. Kena ibalebale, e rawa ni railesuva o luvemu eso na tikina ena brochure qai taroga na taro vakavure vakasama. Kena ivakaraitaki, e rawa ni kerea vua e dua na nona lewenikalasi me wilika na kato ena tabana e 21 ni brochure Origin of Life qai taroga, “Vakacava o vakabauta ni sega ni dua na kompiuta ni gauna qo e maroroya rawa na levu ni itukutuku e maroroi tu ena DNA?” Ena rairai vakaio na nona icaba. Oti e rawa ni taroga o luvemu, “Ke sa sega ni cakava rawa qori na tamata era bulia na kompiuta, ena qai rawata vakacava e dua na ka e sega ni rawa ni vakasama?” E vinaka mo drau vakatovotovo wasoma kei luvemu me kua kina ni leqataka na nona veivosakitaka kei ira eso tale na ka e vakabauta. Ke o vakavulici luvemu me dau taro vakamaqosa, o na vukei koya me vakayacora na nona itavi vakaitalatala.

15. Eda rawa ni vakayagataka vakacava na taro meda vukea kina e dua e sega ni vakabauta na Kalou?

¹⁵ iKarua ni iTuvaki: Eda dau sotavi ira era sega ni vakabauta ni bula tiko na Kalou nida gole ena cakacaka vakavunau. Kena ivakaraitaki, ena rairai tukuna vei keda e dua ni sega ni vakabauta na Kalou. Meda kua ni yalana ga e keri na veivosaki, e rawa nida taroga ena veidokai se vakacava na dede ni nona sega ni vakabauta na Kalou kei na vuna e va kina ya na nona rai. Ni o sa rogoca na ka e tukuna o qai vakavinavinakataki koya ni vakasamataka vakabibi na tikina ya, o rawa ni taroga ke nanuma ni cala me wiliki na ivola e vakamacalataki kina na ivakadinadina ni sega ni basika vakacalaka na bula. Ke yalorawarawa o itaukeinivale, ena rairai tukuna ni ka vakayalomatua me dikevi na ivakadinadina qori. Eda rawa ni solia sara vua na brochure Was Life Created? se na Origin of Life—Five Questions Worth Asking. Na taro e tarogi vakamaqosa qai tau vakayalovinaka e vaka na ki e dolava na lomana e dua me rogoca na itukutuku vinaka.

16. Na cava meda kua ni vakalaiva kina me wilika ga o gonevuli na isaunitaro mai na ivola vakaivolatabu e vulici?

¹⁶ iKatolu ni iTuvaki: Nida caka vuli iVolatabu, de dua eda na vakalaiva me wilika ga o gonevuli na isaunitaro mai na ivola vakaivolatabu e vulici. Ia ke da cakava qori, eda rawa ni tarova na nona toso vakayalo o gonevuli. Na vuna? Ena sega ni vakawakana e lomai gonevuli na ka e vulica qai sega ni dei ke wilika ga na isaunitaro qai sega ni vakasamataka vakatitobu. Ena rawarawa sara na nona malai me vaka na vunikau ni kaukaua na veitusaqati. (Maciu 13:20, 21) Me kua ni yaco qori, e bibi meda tarogi gonevuli se cava na nona rai me baleta na veika e vulica. Saga mo kila ke duavata kei na tikina e vakamacalataki. E bibi sara me tukuna o gonevuli na vuna e duavata kina se sega kei na tikina qori. Oti mo qai vukei koya me veidutaitaka kei na ka e kaya na iVolatabu me rawa ni raica ga vakataki koya na kena ivakamacala dodonu. (Iper. 5:14) Ke da vakayagataka vakamaqosa na taro, ena ti sara na vakabauta i gonevuli, ena rawa ni vorata na nodra sasaga o ira era via saqati koya se vakacalai koya. (Kolo. 2:6-8) Na cava tale eda rawa ni cakava meda vakayacora kina na noda itavi ni vunau?

ERA DAUVEIVUKEI NA ITALATALA GUGUMATUA

17, 18. Nida veitomani kei na dua na tacida ena cakacaka vakaitalatala, eda na cakacaka vata vakacava me vaka e dua na timi?

¹⁷ A talai ira yarua na nona tisaipeli o Jisu ena cakacaka vakavunau. (Mari. 6:7; Luke 10:1) E muri, na yapositolo o Paula a cavuti ira na “itokani vakacakacaka” era “dau tokoni [koya] ena vuku ni itukutuku vinaka.” (Fpai. 4:3) Me salavata kei na kena ivakarau qori, era tekivuna na dautukutuku ni Matanitu ena 1953 na ituvatuva ni nodra vakavulici eso tale ena cakacaka vakaitalatala.

¹⁸ Ni o veitomani kei na dua na tacimu vaKarisito ena cakacaka vakaitalatala, ena rawa vakacava mo drau cakacaka vata me vaka e dua na timi? (Wilika 1 Korinica 3:6-9.) Ni wilika e dua na tikinivolatabu o nomu itokani, cega tale ga na nomu iVolatabu. Vakarorogo ni vosa o nomu itokani se ni vosa o itaukeinivale. Vakarorogo vinaka tiko de gadrevi mo vukei nomu itokani ni saqati na nona ivakamacala. (Dauv. 4:12) Ia dua na ka mo qarauna: Kua ni via curu takoso ke toso vinaka tiko na nona ivakamacala o nomu itokani. Ena rairai gu na lomamu mo tukuna e dua na ka, ia na nomu sega ni lewai iko vinaka ena vakayalolailaitaki nomu itokani qai veilecayaki kina o itaukeinivale. De dua ena veiganiti ena so na gauna mo vakaitavi ena veivosaki. Ia ke o nanuma mo tukuna e dua na ka, yalana qori ina dua se rua ga na ivakamacala leleka. Oti solia tale na galala vei nomu itokani me liutaka tiko ga na veivosaki.

19. Na cava e bibi meda nanuma tiko, na vuna?

¹⁹ Drau rawa ni veivukei vakacava ni drau taubale tiko mai na dua na vale ina dua tale? Vakacava mo drau vakayagataka na gauna qori mo drau veivosakitaka kina na sala e rawa ni vakavinakataki kina na nomudrau ivakamacala? Me qarauni ga me kua ni veivakayalolailaitaki na ka drau tukuna me baleti ira na tu ena yalava. Me kua tale ga ni dau weroki na nodra malumalumu na tacida. (Vkai. 18:24) E bibi meda nanuma tiko nida saqa qele. Ena loloma levu wale ga i Jiova, e soli kina vei keda na iyau talei ni cakacaka vakaitalatala meda kacivaka na itukutuku vinaka. (Wilika 2 Korinica 4:1, 7.) Meda vakaraitaka mada ga nida vakamareqeta na iyau talei qori ena noda solia na noda vinaka kece meda vakayacora na noda itavi vakaitalatala.