Meda Dau Veinanumi, Meda Veivakayaloqaqataki

1, 2. Ni sa voleka ni cava na iKarua ni iValu Levu, na cava e vukei ira na 230 na tacida mera vosota na tayabe ni mate?

NI SA voleka ni cava na veiliutaki vakaNazi ena icavacava ni iKarua ni iValu Levu, a tau na lewa mera vakamatei e vica vata na udolu era se tiko ena keba ni veivakararawataki. A vinakati mera vagalalataki na kaivesu era tiko ena keba e Sachsenhausen, mera gole ina ikelekele ni waqa, vakavodoki ena waqa ra qai vakaluvuci. A kilai e muri na vere qori me tayabe ni mate.

² O ira na 33,000 na kaivesu ena keba e Sachsenhausen, era na taubaletaka e 250 na kilomita mera yaco i Lübeck, e dua na siti e Jamani e tiko na kena ikelekele ni waqa. E maliwai ira na kaivesu qori e 230 na iVakadinadina i Jiova mai na ono na matanitu. Era vakaroti na tacida mera yabe vata tiko ga. Era malumalumu kece na kaivesu nira waloloi ra qai tauvimate. Era na bula vakacava na tacida mai na tayabe qo? E tukuna e dua na tacida: “Keimami dau veivakayaloqaqataki me rawa ni keimami toso tiko ga.” Era vosota rawa na tacida na ituvaki dredre qori ena vuku ni “kaukaua” e solia na Kalou e “uasivia na kaukaua ni tamata,” vakakina na nodra dau veilomani.​—2 Kor. 4:7.

3. Na cava e bibi kina meda dau veivakayaloqaqataki?

³ Nikua, eda sega ni tayabe tiko meda lai vakamatei, ia eda sotava e levu na ituvaki dredre. Ni tauyavu oti na Matanitu ni Kalou ena 1914, a vagalalataki mai lomalagi qai kolotaki mai vuravura o Setani, e “cudru vakalevu, ni kila tiko ni sa lekaleka nona gauna.” (Vkta. 12:​7-9, 12) Sa voleka qo na Amaketoni, e vakayagataka gona o Setani na veivakatovolei kei na ituvaki dredre me vakamalumalumutaki keda vakayalo. Kuria tale ga qori na lomaocaocataki ni bula ni veisiga. (Jope 14:1; Dauv. 2:23) So na gauna e rawa ni vakamalumalumutaki keda sara ga na ituvaki dredre kece qori, se mani vakacava na noda sasaga me vinaka na keda ituvaki, eda dau yalolailai tu ga. Dikeva mada na ka e sotava e dua na tacida tagane, sa vicasagavulu na yabaki na nona vukei ira e levu mera toso vakayalo. Ia ni toso na yabaki, erau sa qai tauvimate vakaveiwatini, qori e vakayalolailaitaki koya sara ga. Me vakataki koya ga na tacida qori, e bibi me solia vei keda o Jiova na “kaukaua e uasivia na kaukaua ni tamata,” eda gadreva tale ga meda dau vakayaloqaqataki.

4. Me rawa nida dau veivakayaloqaqataki, na ivakasala cava i Paula meda nanuma tiko?

⁴ Me rawa nida veivakayaloqaqataki, e dodonu meda nanuma vinaka sara na ivakasala i Paula vei ira na lotu vaKarisito Iperiu. E kaya: “Meda dau veinanumi, meda veivakauqeti, meda veilomani, meda caka vinaka tale ga, meda kua ni vakawaletaka na soqoni me vaka e nodra ivalavala eso, ia meda veivakayaloqaqataki, vakabibi nida raica ni sa voleka mai na siga.” (Iper. 10:​24, 25) Eda na muria vakacava na ivakasala qo?

“DAU VEINANUMI”

5. Na cava e kena ibalebale meda “dau veinanumi,” na cava ena vinakati meda cakava?

⁵ Na ibalebale ni “dau veinanumi” oya meda kauaitaka na ka era gadreva na so tale, meda dau vakasamataki ira. Ke da vakabula wale ga vei ira na tacida ena Vale ni Soqoni se veivosakitaka eso na ka e sega soti ni bibi, vakacava ena rawa nida kila na nodra leqa? Sega. Eda kila ni sega ni dodonu meda ‘siova na ka e baleti ira na tacida.’ (1 Ces. 4:11; 1 Tim. 5:13) Ia ke da via vakayaloqaqataki ira, e bibi dina meda kilai ira​—na veika era sotava tiko, nodra itovo, nodra bula vakayalo, ka era vinaka kina, kei na nodra malumalumu. Bibi mera kila nida nodra itokani, eda lomani ira tale ga. Ena vinakati kina meda dau veimaliwai kei ira​—sega ni gauna ga era sotava kina na leqa se nira yalolailai, ia me caka qori e veigauna.​—Roma 12:13.

6. Cava mera cakava na qase me rawa kina nira ‘nanumi’ ira era lesi mera qarava?

⁶ Era vakamasuti na qase ni ivavakoso, mera ‘vakatawa na qelenisipi ni Kalou e lesi vei ira,’ mera cakava ena yalo e vinakata kei na yalo e marautaka. (1 Pita 5:​1-3) Ena rawa ga nira cakava vinaka qori ke ra kilai ira vinaka na qelenisipi e lesi mera qarava. (Wilika Vosa Vakaibalebale 27:23.) Ke ra dau tu vakarau na qase mera veivuke, ra qai marautaka mera solia na nodra gauna vei ira na tacidra, ena rawarawa vei ira na sipi mera kerea na veivuke ena gauna era vinakata kina. Ena rawarawa tale ga vei ira na mataveitacini mera talaucaka sara ga na ka e tu e lomadra kei na ka era leqataka tu. Qori ena rawa kina vei ira na qase mera ‘nanumi’ ira e lesi mera qarava.

7. Na cava meda nanuma tiko nira vosa vakalialia o ira na yalolailai?

⁷ Ni vosa tiko o Paula ina ivavakoso o Cesalonaika, a tukuna: “Vukei ira na malumalumu.” (Wilika 1 Cesalonaika 5:14.) Era okati mera malumalumu o ira na “yalolailai” se lomabibi. E tukuni ena Vosa Vakaibalebale 24:10: “Kevaka ko sa gu ca e na siga ni rarawa, sa lailai na nomu kaukauwa.” O koya e lomabibi vakalevu e rawa ni “vosa vakariri [se vosa vakalialia].” (Jope 6:​2, 3) Nida “veinanumi,” e dodonu meda kila tiko nira sega ni dau nakita na ka era cavuta. Qori na ka e qai vulica o Rachelle, e dau lomabibi vakalevu o tinana. E tukuna o Rachelle: “Levu na gauna e dau cavuta o Na eso na ka au sega ni taleitaka. Ia au qai dau vakasamataka na veika vinaka e kilai kina o Na​—dauyalololoma, veikauaitaki, qai lomasavu. Au sa qai kila ni o ira na lomabibi era sega ni dau nakita na ka era cavuta. Ena qai ca sara ke da sauma lesu ena vosa se veika eda cakava.” E tukuni ena Vosa Vakaibalebale 19:11: “A nona yalomatua na tamata sa vakaberabera kina na nona cudru; ka sa ka e rogo vinaka kina ni sa sega ni cudruvaka na cala.”

8. O cei e dodonu meda “vakadeitaka” vei ira na noda loloma, na cava na vuna?

⁸ Kaya mada ke dua na tacida sa cakava kece na ikalawa me vakadodonutaka kina nona cala ena gauna sa oti, ia e se yalolailai tiko ga ni maduataka qai rarawataka na cala qori. Eda na vakaraitaka vakacava nida ‘nanumi’ koya? A vola o Paula me baleta e dua na turaga mai Korinica sa veivutunitaka nona cala: “E dodonu moni sa tu vakarau moni vosoti koya, ni vakacegui koya de vusolo tale na lomana. Au vakamasuti kemuni kina moni vakadeitaka vua ni oni lomani koya.” (2 Kor. 2:​7, 8) E tukuni ena dua na ivolavosa, na vosa “vakadeitaka” e kena ibalebale “ciqoma, vakadonuya, me vauci vakalawa.” Era na qai kila ga na tacida nida nanumi ira se lomani ira mai na ka sara ga eda tukuna kei na ka eda cakava.

‘MEDA VEIVAKAUQETI ENA LOLOMA, MEDA CAKA VINAKA TALE GA’

9. Na cava e kena ibalebale meda ‘veivakauqeti ena loloma, meda caka vinaka tale ga’?

⁹ E vola o Paula: ‘Meda dau veinanumi, meda veivakauqeti ena loloma, meda caka vinaka tale ga.’ Ke voleka ni boko na buka, ena rairai gadrevi meda utura se iriva na matadravu me rawa ni caudre tiko ga. (2 Tim. 1:6) Ena va tale ga qori na noda uqeti ira vakayalololoma na tacida mera lomana na Kalou kei ira na tamata. E bibi dina na veivakacaucautaki e veiganiti me rawa ni uqeti ira na tacida ena cakacaka vinaka.

10, 11. (a) O cei era vinakata na veivakacaucautaki? (b) Vakamacalataka se na yaga vakacava vua e ‘butucala’ na veivakacaucautaki?

¹⁰ Eda dau vinakata kece meda vakacaucautaki, se da yalolailai se sega. E vola e dua na qase ni ivavakoso: “E sega vakadua ni dau vakacaucautaki au o tamaqu niu cakava e dua na ka vinaka. Ni toso na gauna au sa lai beci au. . . . Au sa yabaki 50 qo, au se marautaka tiko ga na nodra dau vakacaucautaki au na noqu itokani niu qarava vinaka tiko na itavi vaqase. . . . Au sa qai mai raica qo ni bibi meda dau veivakacaucautaki, au sa cakava sara tiko ga qori e veigauna.” E dau uqeti keda kece na veivakacaucautaki​—okati kina o ira na painia, itabaqase, kei ira era yalolailai tu.​—Roma 12:10.

¹¹ Nira ‘saga o ira na rawata na ivakatagedegede vakayalo mera vakadodonutaki koya e butucala,’ na nodra ivakasala vakayalololoma kei na veivakacaucautaki e veiganiti e rawa ni uqeti koya me caka vinaka tale. (Kala. 6:1) Qori na ka e vakila e dua na tacida yalewa o Miriam. E vola: “Gauna dredre dina vei au na nodra biuta na dina eso na noqu itokani, gauna vata qori e tauvi tamaqu e dua na mate ni mona. Dua na ka noqu lomabibi. Ena noqu saga me seavu na noqu lomabibi, au lai vakaitau sara kei na dua e sega ni qaravi Jiova.” A nanuma ni sega ni ganiti koya na loloma i Jiova, a vakasamataka me sa biuta na dina. Sa qai vakananuma vua e dua na qase ni ivavakoso na nona yalodina tu ena veigauna sa oti, a uqeti koya sara ga qori. A vakadeitaki vua ni se lomani koya tiko ga o Jiova. Qori e uqeti koya tale me lomani Jiova, e tinia nona vakaitau kei na tagane sega ni vakabauta, qai tomana nona qaravi Jiova.

12. Na cava ena yaco ke da vakatauvatani ira na tacida kei na so tale, vakalewai ira, se vakavuna me ora na lomadra?

¹² Meda qarauna sara na sala eda uqeti ira kina na tacida mera gumatua ni qarava na Kalou. Meda kua ni vakatauvatani ira kei na so tale, vakalewai ira nira sega ni muria na ka eda dau tukuna, se vakavuna me ora tu na lomadra ni lailai na ka era cakava. De dua ena vukei ira vakalekaleka qori, ia ena sega ni dede. Na sala vinaka duadua meda uqeti ira kina, oya meda vakacaucautaki ira, vukei ira tale ga mera kila ni noda lomana na Kalou eda na via solia kina noda vinaka kece.​—Wilika Filipai 2:​1-4.

‘DAU VEIVAKAYALOQAQATAKI’

13. Na cava e okati ena noda uqeti ira na tacida? (Raica na imatai ni iyaloyalo.)

¹³ E dodonu meda ‘veivakayaloqaqataki, vakabibi nida raica ni sa voleka mai na siga.’ E okati ena veivakayaloqaqataki na noda uqeti ira na tacida mera tomana tiko ga nodra qaravi Kalou. Na noda veivakauqeti ena loloma kei na caka vinaka e rawa ni vakatauvatani kei na noda utura na buka e sa voleka ni boko. Ia na noda vakayaloqaqataki ira na tacida e rawa ni vakatauvatani kei na noda biuta tale yani eso na buka me caudre kina vakalevu. Kena ibalebale na noda vakayaloqaqataki ira na tacida, e okati kina na noda vakaukauataki ira se vakacegui ira nira yalolailai. Ni basika e dua na ituvaki e gadrevi kina meda veivakayaloqaqataki, e bibi meda vosa vakayalololoma qai vakayalovinaka. (Vkai. 12:18) Koya gona, meda “totolo ni vakarorogo” qai “berabera ni vosa.” (Jeme. 1:19) Ke da vakarorogo vinaka, eda na rawa ni kila na ituvaki e vakayalolailaitaki koya na tacida, da qai tauca na vosa ena vukei koya ena ituvaki qori.

14. Cava e cakava e dua na qase me vukea e dua na tacida e yalolailai?

¹⁴ Raica mada na ka e cakava e dua na qase me vukea e dua na tacida sa sega tu ni dautukutuku me vica vata na yabaki. Ni vakarorogo toka na qase, a siqema ni se lomani Jiova tiko ga na tacida qo. E dau vulica vagumatua na itabataba kece ni Vale ni Vakatawa, a saga tale ga me tiko wasoma ena soqoni. Ia e vakayalolailaitaki koya na ka era cakava eso na mataveitacini ena ivavakoso, a rarawataka sara ga. E vakarorogo vinaka toka ga na qase, a sega ni vakalewai koya, a vakaraitaka ga ni kauaitaki koya kei na nona vuvale o Jiova. Ni toso na veivosaki, sa qai siqema na tacida qori ni sa vakaleqa tiko na nona qarava na Kalou na ka ca a yaco ena gauna sa oti. A sureti koya sara na qase me rau gole ena cakacaka vakavunau. Ena nona veivuke na qase, a rawa ni tomana tale kina na tacida qori na nona cakacaka vakavunau. Ni toso na gauna, e lesi tale me qase ni ivavakoso.

15. Na cava eda vulica vei Jiova ena nona dau vakayaloqaqataki ira na yalolailai?

¹⁵ De dua ena sega ni veisau sara se ciqoma totolo na veivuke o koya e yalolailai. Ena rairai vinakati meda tokoni koya toka. E tukuna o Paula: “Tauri ira tiko ga na malumalumu, dauvosovoso vei ira na tamata kece.” (1 Ces. 5:​14, An American Translation) Meda kua ni totolo sara ni soro koso vei ira na malumalumu, ia meda “tauri ira,” da qai tokoni ira tiko ga. Ena veigauna sa oti, e dau vakaraitaka o Jiova na nona vosovoso vei ira na nona dauveiqaravi era yalolailai. Kena ivakaraitaki, a lomani Ilaija, e dau kauaitaka na ka e gadreva. E vakarautaka o Jiova na ka e gadreva na nona parofita me rawa ni tomana tiko ga na nona veiqaravi. (1 Tui 19:​1-18) A vosoti Tevita vakayalololoma o Jiova baleta ni veivutuni dina. (Same 51:​7, 17) A vukei tale ga o koya a vola na ika73 ni Same, ni a voleka ni tagutuva na nona qaravi Jiova. (Same 73:​13, 16, 17) E kauaitaki keda qai lomani keda o Jiova, vakabibi nida lomabibi se yalolailai. (Lako 34:6) Na nona yalololoma e “ka vou ena veimataka,” qai “sega ni mudu rawa.” (Lele 3:​22, 23) E vinakata o Jiova meda vakatotomuri koya, da qai kauaitaki ira vakayalololoma na yalolailai.

MEDA VEIVAKAYALOQAQATAKI MEDA DEI KINA ENA SALA NI BULA

16, 17. Ni sa voleka ni cava na ituvaki qo, na cava meda vakadeitaka meda cakava, na cava na vuna??

¹⁶ Vei ira kece na 33,000 na kaivesu era biuta na keba ni veivakararawataki e Sachsenhausen, e vica vata na udolu era mate. Ia era bula kece na 230 na iVakadinadina i Jiova mai na ituvaki dredre qori. A yaga vakalevu na nodra dau veivakayaloqaqataki kei na nodra veitokoni vakamataveitacini, sa veisau kina na tayabe ni mate ya me tayabe ni bula.

¹⁷ Nikua, eda muria tiko na “sala e basika ina bula.” (Maciu 7:14) Sa voleka qo mera duavata na dausokalou i Jiova mera lakova na sala ni vuravura vou ni yalododonu. (2 Pita 3:13) Meda vakadeitaka mada ga meda dau veivukei me rawa nida muria na sala e basika ina bula tawamudu.