Vuna e Levu Kina na Vakadewa ni iVolatabu

Na cava sa rui levu kina nikua na vakadewa ni iVolatabu? Vakacava e yaga na vakadewa vovou ni iVolatabu? Na nomu kila na vanua era yavutaki mai kina na vakadewa ni iVolatabu ena vukei iko mo digia vinaka na kena mo wilika.

O cei sara mada a vola na iVolatabu? A volai ena gauna cava?

NA IVOLATABU TAUMADA

E rua na iwasewase ena iVolatabu. E 39 na ivola ena imatai ni iwasewase, qai volai kina “na vosa ni Kalou.” (Roma 3:2) Era volavola na tamata yalodina era uqeti vakalou. E rauta ni 1,100 na yabaki na dede ni kena volai na imatai ni iwasewase, tekivu mai na 1513 B.G.V. ina rauta na 443 B.G.V. Nira volavola ga vakalevu ena vosa vakaIperiu o ira era vola na iwasewase qo, e vakatokai kina me iVolatabu vakaIperiu. E kilai tale ga me Veiyalayalati Makawa.

E 27 na ivola ena ikarua ni iwasewase, e volai tale ga kina na “vosa . . . ni Kalou.” (1 Cesalonaika 2:13) E uqeti ira na tisaipeli i Jisu na Kalou mera volavola ena loma ni dua ga na gauna lekaleka. E rauta ni 60 na yabaki na kena volai na ikarua ni iwasewase, tekivu mai na 41 G.V. ina 98 G.V. Nira volavola ga vakalevu ena vosa vaKirisi o ira era vola na iwasewase qo, e vakatokai kina me iVolatabu vaKirisi. E kilai tale ga me Veiyalayalati Vou.

Na 66 taucoko na ivola qori e vakatokai me iVolatabu, e volai kina na nona itukutuku na Kalou vei keda. Ia na cava me vakadewataki kina na iVolatabu ena so tale na vosa? Qo e tolu na vuna.

Me rawa nida wilika na iVolatabu ena noda vosanisucu.
Me vakadodonutaki na cala e basika ena gauna e lavetaki kina na iVolatabu, me rawa ni lakovata kei na ka a volai taumada ena iVolatabu.
Me vakayagataki ga na vosa e kilai rawarawa, me kua ni vakayagataki na vosa makawa.

Meda raica mada na kena caka qori ena rua na vakadewa qo.

VAKADEWA VAKIRISI NI IVOLATABU VAKAIPERIU

Ni se vo tu e 300 na yabaki me qai bula e vuravura o Jisu, era sa vakadewataka ena vosa vaKirisi eso na daunivakadidike Jiu na iVolatabu vakaIperiu. E vakatokai na vakadewa qori me Greek Septuagint. A vakadewataki mera kila vinaka kina na “iVolatabu” na Jiu era sega ni kila na vosa vakaIperiu, era kila ga na vosa vaKirisi.—2 Timoci 3:15.

Na Septuagint e veivuke tale ga ena nodra kila na iVolatabu o ira na sega ni Jiu era kila na vosa vaKirisi. Ena sala cava? E kaya e dua na parofesa o W. F. Howard: “Era dau vakayagataka na Septuagint na lotu vaKarisito ena imatai ni senitiuri. Era vakayagataka vakalevu na iVolatabu qori na daukaulotu ena nodra valenilotu na Jiu, mera ‘vakadinadinataka kina ni o Jisu ga na Mesaia.’” (Cakacaka 17:3, 4; 20:20) Qori na vuna e kaya kina na daunivakadidike ni iVolatabu o F. F. Bruce, nira sa sega ni taleitaka e levu na Septuagint.

Era taura na iVolatabu vaKirisi na tisaipeli i Jisu, ra qai biuta vata kei na Vakadewa vaKirisi ni iVolatabu vakaIperiu. E yavutaki mai keri na iVolatabu sa tu vei keda nikua.

VULGATE VAKALATINA

Oti e 300 na yabaki na kena vakarautaki na iVolatabu, a vakadewataka sara ina vosa vakaLatina e dua na daunivakadidike ni lotu o Jerome. Na vakadewa qori e vakatokai na Latin Vulgate. Sa levu tu ena gauna ya na vakadewa vakaLatina, cava ga e vinakati tale kina e dua? E kaya na ivola The International Standard Bible Encyclopedia ni laurai ena vakadewa sa tu rawa “eso na cala, e cala, kurivi, se lutu eso na vakasama bibi.” Qori na ka a via vakadodonutaka o Jerome.

A vakadodonutaka e levu na cala o Jerome ena nona vakadewa ni iVolatabu. Sega ni tarova qori nodra kaya voli na iliuliu ni lotu me vica vata na senitiuri ni vakadewa ni iVolatabu ga e donu na Latin Vulgate! Ia e levu era sega ni wilika rawa na vakadewa qori nira sega ni kila na vosa vakaLatina.

SO TALE NA VAKADEWA

E vakadewataki tale na iVolatabu ni toso na veiyabaki. Me kena ivakaraitaki, a vakadewataki ena ikalima ni senitiuri G.V. na iVolatabu kilai levu na Syriac Peshitta. A qai sagai me vakadewataki taucoko na iVolatabu ena so tale na vosa ena ika14 ni senitiuri.

A tekivu vakadewataka vakavalagi na iVolatabu vakaLatina o John Wycliffe mai Igiladi ena ika14 ni senitiuri. A vukei ira na lewenivanua na vakadewa qori nei John Wycliffe mera kila na iVolatabu. Toso na gauna, a veivuke vakalevu na iwalewale ni tabaivola i Johannes Gutenberg ena kena taba qai veisoliyaki na vakadewa ni iVolatabu ena vosa e vakayagataki vakalevu e Urope.

Era vakalewa eso na kena sa qai levu tiko ga na vakadewa vakavalagi ni iVolatabu. E kaya na italatala o John Lewis ena ika18 ni senitiuri: “So na vosa sa makawa qai dredre ni kilai, ya na vuna e dikevi tale kina na vakadewa me rawa ni vakayagataki ga na vosa era kila e levu ena noda itabagauna.”

Sa qai rawarawa sara nikua na nodra taleva tale na daunivakadidike na vakadewa makawa ni iVolatabu. Era sa vulica vinaka na vosa a vakayagataki vakalevu ena gauna vakaivolatabu. E kune tale ga ena dua na gauna lekaleka sa oti na ivolavivigi ni iVolatabu era rawa ni vakayagataka. E veivuke vakalevu qori ena kena vakadewataki donu na itukutuku a volai taumada ena iVolatabu.

E yaga dina na kena vakadewataki na iVolatabu. Meda qarauna ga eso na vakadewa ni iVolatabu.a Ena yaga ga vei keda na nodra vakadewa ni iVolatabu o ira era lomana dina na Kalou.

Mo wilika na iVolatabu ena nomu vosa ena internet se na nomu mobail, gole ina www.pr2711.com. Rai ena KA E VAKARAUTAKI > IVOLATABU.

a Raica na ulutaga vakavalagi “How Can You Choose a Good Bible Translation?” ena Watchtower 1 Me, 2008.

YACA TABU NI KALOU ENA IVOLATABU

Na yaca i Jiova ena ivolavivigi na Septuagint ena gauna i Jisu

E laurai ena iVolatabu Vakadewa ni Vuravura Vou na yaca tabu ni Kalou o Jiova, ena iVolatabu vakaIperiu kei na kena vaKirisi. Ia e levu na vakadewa ni iVolatabu ena gauna qo sa sega ni laurai kina na yaca qori, era sa vakayagataka ga na “Turaga.” Era kaya na daunivakadewa ni sega ni bau laurai ena vakadewa vaKirisi ni iVolatabu vakaIperiu, na yaca ni Kalou ena va na matanivola vakaIperiu e vakatokai na Tetragrammaton (YHWH). Vakacava e dina qori?

Era kunea na daunivakadidike ena ika20 ni senitiuri eso na tikitiki ni ivolavivigi makawa ni vakadewa vaKirisi ni iVolatabu vakaIperiu a se tu sara ena gauna i Jisu. E volai tu kina na yaca ni Kalou ena matanivola vakaIperiu. Dua na gauna e muri era rairai kauta tani na dau lavetaka na iVolatabu na yaca ni Kalou. Era sosomitaka ena vosa vaKirisi na Kyʹri·os, kena ibalebale na “Turaga.” Ia na iVolatabu Vakadewa ni Vuravura Vou e vakalesuya na yaca i Jiova ena vanua e dodonu me volai kina.

E SE NUITAKI TIKO GA NA IVOLATABU?

Na iVolavivigi ni Waitui Mate i Aisea, sa 2,000 na yabaki na kena dede. E via tautauvata sara ga kei na ka e volai ena iVolatabu nikua

E cala eso na ka e lavetaki ena iVolatabu. Ia na cala qori e sega ni veisautaka na itukutuku ena iVolatabu, se vakavuna na kena sega ni nuitaki. “E dina na ivakavuvuli kece kei na ka era vakabauta na lotu vaKarisito.”—Our Bible and the Ancient Manuscripts.

E vica sara na cala lalai e laurai ena nodra lavetaka na iVolatabu na Jiu. “Era lavetaka vakavica na vunivola era Jiu ena imatai ni senitiuri na iVolatabu vakaIperiu, qai donu na ka kece era lavetaka.”—Second Thoughts on the Dead Sea Scrolls.

Kena ivakaraitaki, dua na ilavelave taumada ni ivolavivigi nei Aisea a kune vata kei na iVolavivigi ni Waitui Mate, sa 1,000 na yabaki na kena dede ni vakatauvatani kei na so tale na ivolavivigi era kune e liu. Na cava e rawa ni tukuni me baleta na ivolavivigi qori kei na vakadewa ni iVolatabu sa tu nikua? “E tu tu yadua mo raica ni kurivi se lutu e dua na vosa.” —The Book. A History of the Bible.

Nira sega ni qaqarauni o ira na lavetaka na iVolatabu, era veibiuyaka kina na matanivola, vosa, kei na matavosa. Qori e vakavuna me dikevi tale qai caka na veiveisau e gadrevi. “E sega ni dua tale na ivola ena gauna makawa me vakayacori kina e levu na veiveisau yaga va qori me vaka na Veiyalayalati Vou.” —The Books and the Parchments.

“E via tautauvata ga na ka e volai ena ivolatabu e caka mai na kuta ni Ijipita, kei na ilavelave sa maroroi voli mai ena dua na gauna balavu ena vanua era lavetaki se tabaki kina e Urope.” —The Book. A History of the Bible.

Vakacava e se nuitaki tiko ga na iVolatabu? Io!