“Ai Seleiwau i Jiova kei Kitioni”!

O IRA na meca era vaka na iwiliwili levu ni vodre, ra qai yanaraka na vanua bulabula me kua tale ni dua na ka e vo kina. Yaco na veika oqori ena gauna era veiliutaki tiko kina e Isireli na Dauveilewai, qai dua na ka nodra yalolailai na Isireli. Ena loma ni vitu na yabaki ni se qai tekivu kadre ga na sore ni sila, sa ra kabai Isireli yani na kai Mitiani, na kai Amalekaiti, kei ira mai Natuicake era dau vodo kameli. Era cumuwaqara sara tale ga na nodra manumanu na meca ena nodra vaqara kakana, qai sega ni dua tale na vunikau drokadroka mera bau vakavoca. Ia, e sega na nodra asa na Isireli, vaka kina na nodra bulumakau kei na sipi. Ena vuku gona ni nodra dauvakacaca vakalevu na kai Mitiani, sa ra dau lai vunia kina na kedra na Isireli dravudravua oqo ena veiulunivanua, na veiqara e so, kei na vanua e dredre me lakovi.

Na cava era sotava kina na ituvaki ca vaka oqo na Isireli? Baleta nodra sa qaravi kalou lasu na Isireli vukitani. Mani soli ira o Jiova ena ligadra na dauveivakacacani. Ia, nira sa sega ni vosota rawa na nodra vakalolomataki, sa ra qai kerei Jiova tale me vukei ira. Ena vukei ira beka o koya? Na cava eda rawa ni vulica ena ka era cakava oya na Isireli?​—Dauveilewai 6:​1-6.

Dauteitei e Qaqarauni se “Tamatai Valu Qaqa”?

Nira samu witi na dauteitei e Isireli era na vakayagataka na bulumakau kei na kena isamuyara me buturaka na witi ena dua na vanua cagicagi, me tavoci rawarawa kina na qaniwiti ni sa ceburaki. Ia ke caka tu ena vanua cecelevu na samu witi ena rawarawa ga nodra raica na dauvakacaca, me vaka ni nodra inaki mera kauta kece na ka era qumia rawa ena vanua oya. E saga gona o Kitioni me vunia vei ira na kai Mitiani na nona samu sila, e mani lai cakava ena vanua e dau caka kina na waini​—e rairai dua na qara levu e ceuti ena vatu. (Dauveilewai 6:​11) Rairai ena wasei vakalalai na sila qai vakayagataki e dua na kau me samu kina. Ena vuku ni ituvaki dredre era sotava tiko, sa na vakayagataka ga kina o Kitioni na ka sa tu rawa.

Vakasamataka mada na kidroa i Kitioni ni sa rairai yani vua na agilosi i Jiova qai kaya: “Sa tiko vata kei iko ko Jiova, ko iko na tamatai valu qaqa.” (Dauveilewai 6:​12) De dua a nanuma o Kitioni ni sega ni tamata yaloqaqa baleta ni mai samu sila lo tiko ena dua na vanua ni caka waini. Ia, oqori na vosa ni veivakadeitaki ni Kalou vua, ni na rawa ni dua na iliuliu yaloqaqa kei Isireli. E dina taucoko na veika oqori, sa vo ga me na vakadeitaka i lomana o Kitioni.

Na gauna e lesi koya kina o Jiova me “vakabulai ira na Isireli mai na ligadra na kai Mitiani,” e kaya ena yalomalumalumu o Kitioni: “Isa lei, kemuni na Turaga, au na vakabulai ira vakaevei na Isireli? ni raica, sa dravudravua na noqu lewe udolu e na kedra maliwa na Manasa, ia koi au, au sa lailai sara e na mataqali i tamaqu.” Ena nona qaqarauni o Kitioni, a kerea me dua na ivakadinadina me vakadeitaka vua ni na tokoni koya na Kalou ena gauna sa lai valuti ira kina na kai Mitiani, a qai vakayacora nona kerekere o Jiova. Mani vakarautaka sara o Kitioni na isolisoli kakana vua na agilosi ni Kalou a talai mai vua, qai tubu cake na bukawaqa mai na vatu me tiloma na isoro oqori. E vakadeitaki Kitioni o Jiova me kua ni rere, ni oti oya sa qai tara e dua na icabocabonisoro ena vanua vata ga oya.​—Dauveilewai 6:​12-​24.

“Me Veivala Kaya ko Peali”

E sega ni vu ni nodra leqa na Isireli na nodra veivakacacani na kai Mitiani. E vu sara tiko ga ena nodra sa vesuki tu ena qaravi Peali. Ni “Kalou vuvu” o Jiova, e macala ni na sega ni ciqomi ira na sokalou vei ira na kalou tani. (Lako Yani 34:14) E vakaroti Kitioni gona me talaraka sobu na icabocabonisoro i tamana e dau qaravi Peali, me taya tale ga na ivakatakarakara ni kalou yalewa ni veikau e duri tikiva tu. Ia, a rerevaki tamana kei ira na so tale o Kitioni, mani sega ni talaraka sobu na icabocabonisoro ena siga, a cakava ga ena bogi, ratou qai vukei koya e tini na nona dauveiqaravi.

Sa rauta me qaqarauni vaka oya o Kitioni, ni gauna sa ra kila kina na dauqaravi Peali na ka e cakava, era vinakata sara ga me vakamatei. Ia, e totoka na ivakamacala i tama i Kitioni, o Joasi, me vakamatatataka vei ira na lewenivanua, ke a Kalou dina o Peali ena vala ga ena vukuna. Mani vakatokai luvena kina o Joasi ena dua na yaca veiganiti, me o Jerupeali, e kena ibalebale “Me Veivala Kaya ko Peali.”​—Dauveilewai 6:​25-​32.

Ke ra tudei ena sokalou dina na tamata ni Kalou, ena dau vakalougatataki ira o koya. Na gauna tale era qai mai vala kina kei ira na Isireli na kai Mitiani kei ira na nodra ito, ‘sa curumi Kitioni tu na yalo i Jiova.’ (Dauveilewai 6:​34) Ena veidusimaki ni yalo ni Kalou, a rawa vei Kitioni me vakasoqoni ira vata mai na mataivalu ni yavusa o Manasa, Aseri, Sepuloni kei Nafitalai.​—Dauveilewai 6:​35.

Vakavakarau ina iValu

Dina nira sa le 32,000 na sotia i Kitioni, ia e se kerea tiko ga me dua na ivakadinadina ni Kalou. Ke kotori e dua na vutika ni sipi ena rara ni buturaki sila qai suasua ena tegu, ia e mamaca na qele kece, e kena ibalebale ni na vakabulai ira na Isireli na Kalou ena liga i Kitioni. A vakayacora na cakamana oqo o Jiova, ia a vinakata o Kitioni me vakadeitaki tale vua ena nona kerea me yaco na veibasai ni ivakadinadina sa soli oti oqori​—oya me suasua kece na qele ena tegu, ia me mamaca na vutika ni sipi. Sa rui qaqarauni tale beka vakasivia o Kitioni? Rawa ni tukuni ni sega, ni a sauma na Kalou na nona kerea na veivakadeitaki. (Dauveilewai 6:​36-​40) Eda sega ni namaka me yaco na cakamana vaka oqori nikua. Ia, e rawa ni dusimaki keda o Jiova qai vakadeitaki keda ena nona Vosa.

Sa qai kaya na Kalou nira sa rui le levu na lewe ni mataivalu i Kitioni. Kevaka era qaqa vei ira na meca era na rawa ni dokadokataka na Isireli nira a rawata oqori ena nodra kaukaua ga. Ia, e dodonu me lagiti o Jiova ena nodra na qaqa. Na cava beka me caka? E dodonu me muria o Kitioni na ka e virikotori ena Lawa i Mosese, oya mera na lesu i vale o ira na rere. Ra mani suka kina e le 22,000 na tagane, qai vo ga e 10,000.​—Vakarua 20:8; Dauveilewai 7:​2, 3.

Ia, mai na nona rai na Kalou, era se le levu tiko ga. Sa qai kaya vei ira o Kitioni mera gole sobu mada i wai. E kaya o Josephus, e dua na Jiu e daunitukutuku makawa, ni a uqeti Kitioni na Kalou me taubaletaki ira na lewe ni nona mataivalu ina dua na uciwai ena todra ni siga. Ia, sa rawa mada ga kina vei Kitioni me lai vakaraica na ivakarau ni nodra gunu wai na nona sotia. E dikeva ni 300 wale ga era gunusevusevu, ra qai veiraiyaki toka de dua na meca ena ravuti ira. O ira ga na 300 na tagane oqori era yadra tiko, e ganiti ira mera na lako vata kei Kitioni. (Dauveilewai 7:​4-8) Vakasamataka mada mo dua vei ira. Me vaka nira le 135,000 na meca, sega ni vakabekataki ni o na tukuna ni na rawati ga na qaqa ena kaukaua i Jiova!

A tukuna vei Kitioni na Kalou me kauta e dua nona tamata cakacaka me rau lai vakaraica lo na nodra keba na kai Mitiani. Ni rau sa tiko e kea e rogoca sara o Kitioni ni tukuna tiko e dua na tamata na nona tadra vua na kainona, mani vakadewataka sara na kainona oqori na kena ibalebale, qai tukuna kina ni sa vakadeitaka tu na Kalou ni na soli ira na kai Mitiani ina liga i Kitioni. Oqori sara ga na ka a via rogoca tiko o Kitioni. E vakadeitaka kina ni o Jiova ena solia vua na qaqa kei ira na 300 nona sotia mera vakavuai ira na kai Mitiani.​—Dauveilewai 7:​9-​15.

iWalewale ni iValu

Era wase vakatolu na 300 na sotia oqori, mera le ya100. Ra yadua kece na davui kei na bilo lala e tawa tiko kina na icina. Oqo na imatai ni ivakaro i Kitioni vei ira: ‘Dou raici au mada, ka kitaka me vaka au sa kitaka, niu sa uvuca na davui, dou uvuca tale ga na davui o kemudou dou qai kailavaka, Ai seleiwau i Jiova kei Kitioni’!​—Dauveilewai 7:​16-​18, 20.

Sa ra qai lako lo yani na 300 na dauvala ni Isireli ina ibili ni nodra keba na meca. Sa rauta toka na 10 na kaloko ena bogilevu​—nira se qai veisau yadra ga na ivakatawa. Rairai gauna vinaka oqo mera kabakoro kina, baleta ni na taura toka na gauna me qai matau ena matadra na yadra vou oqori na buto ni bogi.

Era domobula na kai Mitiani! E yali ga vakasauri na vakanomodi ena kena sa vorolaki e 300 na bilo, na vadugu ni rorogo ni 300 na davui, kei na nodra kaila e 300 na tagane. Era kidacala na kai Mitiani, vakauasivi nodra rogoca na kaila, “Ai seleiwau i Jiova kei Kitioni”! Ra kaila tale ga ni domobula na kai Mitiani me sa qai kuria na levu ni maue. Ena veilecayaki oqori era sega ni vakaduiduitaka rawa na kai Mitiani se o cei na kedra meca se nodra itokani. Era duri tu ga vakadua na 300 na sotia ena vanua era lesi kina, qai vakavuna na Kalou mera veisua ga vakataki ira na meca. E yanaraki na nodra itikotiko qai sega ni dua e dro bula rawa, ra moku na kena vo me kua tale ni dua na kedra o na kai Mitiani e kune ena vanua oya. Mai cava kina e dua na kabakoro ni veivakamatei.​—Dauveilewai 7:​19-​25; 8:​10-​12, 28.

Ni sa oti mada ga na qaqa oqo, e se vakaraitaka tiko ga na yalomalumalumu o Kitioni. Nira veilecalecavi kei na mataqali i Ifireimi, era rairai cudruvaka nodra sega ni digitaki mera lai vala, a vosa ga vakamalua vei ira o koya. Na nona vosa vakayalovinaka e vakamalumutaka sara ga na nodra cudru, me maravu kina na yalodra.​—Dauveilewai 8:​1-3; Vosa Vakaibalebale 15:1.

Na gauna sa ra tiko vinaka kina na Isireli, era sa qai uqeti Kitioni me nodra tui. Sa bau veitemaki dina! Ia, a sega ga ni vakadonuya o koya. E dei vinaka tu vua se o cei e vakavuna na qaqa ena nodra ravuti na kai Mitiani. Laurai oqo ena ka e kaya: “Au na sega ni lewai kemudou, ena sega tale ga ni lewai kemudou na luvequ: ena lewai kemudou [ga] ko Jiova.”​—Dauveilewai 8:​23.

Ia, me vaka ni se tamata ivalavala ca tiko ga, so na gauna e sega ni dau vakatulewa dodonu o Kitioni. E sega ni tukuni se cava na vuna, ia a cakava e dua na efoti mai na itoki ni ivalu qai vakatikora ena nona koro. E volaitukutukutaki tu nira sa qai dau lako kece kina na Isireli mera “valavala vakatani” kei na efoti. Era sokaloutaka, qai bau coriti sara mada ga kina o Kitioni kei ira nona mataqali. Ia, a sega ga ni sokaloutaka sara vakatabakidua na matakau o Kitioni, ni kaya na iVolatabu ni dau vakabauti Jiova.​—Dauveilewai 8:​27; Iperiu 11:​32-​34.

Na Ka Eda Vulica

Na itukutuku kei Kitioni e vakasalataki keda, eda vakaukauataki tale ga kina. Eda vakasalataki ke sega ni dodonu na noda ivalavala ena kauta tani vei keda o Jiova na yalona tabu kei na nona veivakalougatataki. Na keda ituvaki tale ga vakayalo ena vakataki ira na dravudravua ena vanua era a vakacaca kina na vodre. Eda sa bula donuya tu oqo na gauna lewalewai dredre, meda kua ni guilecava ni veivakalougatataki i Jiova e “veivakavutuniyautaki, ka sa sega ni kuria ko koya e na ka rarawa.” (Vosa Vakaibalebale 10:22) Eda marautaka na veivakalougatataki ni Kalou nida “qaravi koya e na yalo dina, kei na loma e marautaka.” Ke sega, ena sega ni vakadonui keda o koya.​—1 Veigauna 28:9.

E rawa ni vakaukauataki keda na itukutuku kei Kitioni, ni vakadinadinataka nona rawa ni vakabulai ira nona tamata o Jiova se mani leqa cava era sotakaya, qai rawa sara mada ga ni vakayagataki ira e vaka mera rairai malumalumu tu se ra vakaloloma. Nona vakamalumalumutaki ira na 135,000 na kai Mitiani o Kitioni kei ira na nona sotia era lewe 300 ga, e vakadinadinataka na kaukaua tawayalani ni Kalou. Eda rawa tale ga ni tu ena ituvaki leqataki vaka oqori, mera levu cake na keda meca. Ia, e uqeti keda na itukutuku kei Kitioni ena iVolatabu meda nuitaki Jiova ni na vakalougatataki ira era vakabauti koya, qai vakabulai ira tale ga.