E Bula na Vosa i Jiova
Veitikina Bibi Mai na iVola i Josua
ERA keba toka na Isireli ena buca o Moapi ena 1473 B.S.K., e sega ni vakabekataki nira a marau na rogoca na veivosa oqo: “Ni vakarautaka na kemuni vaqa; ia sa bogi tolu kemuni na qalo-kosova na Joritani oqo, mo ni la’ki taukena na vanua sa solia vei kemuni ko Jiova na nomuni Kalou mo ni taukena.” (Josua 1:11) Sa vakarau mai cava na nodra a veilakoyaki voli ena vanualiwa me 40 na yabaki.
Ni oti tale e 20 vakacaca na yabaki, e duri na nodra iliuliu o Josua, ena lomadonu ni vanua o Kenani, qai tukuna vei ira na qase ni Isireli: “Raica, au sa vota oti vei kemuni na veimatanitu oqo sa vo, me nodrai votavota na nomuni veimataqali, sa tekivu mai Joritani, kei na veimatanitu kecega ka’u sa vakarusa, ka yaco ki na wasa levu, mai nai dromudromu ni siga. Ia ko Jiova na nomuni Kalou, ena vakasevi ira e matamuni, ka vakayaliyalitaki ira; ia kemuni na taukena na nodra vanua, me vaka ka kaya vei kemuni ko Jiova na nomuni Kalou.”—Josua 23:4, 5.
A vola na ivola oqo o Josua ena 1450 B.S.K., qai lewena na itukutuku vakasakiti ni nodra bula na Isireli ena loma ni 22 na yabaki. Nida sa duri tu oqo ena ilago ni vuravura vou sa yalataki tu, eda tautauvata vinaka kei ira na Isireli ena gauna era sa vakarau lai taukena kina na Vanua Yalataki. Sa dodonu gona meda kauai ina ivola i Josua, meda dikeva sara mada.—Iperiu 4:12.
“NA VANUA CECELEVU MAI JERIKO”
Sa dua dina na ilesilesi levu a vakataqari vei Josua ena gauna e tukuna kina vua o Jiova: “Sa mate ko Mosese na noqui talatala; ia oqo, mo cavu tu, mo qalo-kosova na Joritani oqo, ko iko kei ira kecega na tamata oqo, ki na vanua ka’u na solia vei ira, io vei ira na Isireli”! (Josua 1:2) O Josua sara ga e sa na liutaka na matanitu oqo era lewena e vica na milioni na tamata ina Vanua Yalataki. Nira vakavakarau tiko ena ilakolako oqori, a tala rawa e rua na yamata me rau lai raica mada na vanua o Jeriko—na koro ena kabai e liu. E tiko ena koro oqori na yalewa dautagane o Reapi, a sa rogoca oti tale ga na veika vakairogorogo e cakava o Jiova me baleti ira na nona tamata. E mani vunitaki rau qai vukei rau na yamata. Na nona cakava gona oqori, erau qai yalataka kina vua ni na vakabulai.
Ni rau lesu yani na yamata, sa vakarau o Josua kei ira na tamata mera takosova na uciwai na Joritani. Dina ni vuabale tu na wai, ia e sega ga ni vakalatilati ena nodra itosotoso, baleta ni o Jiova sara ga e vakavuna na kena tao na wai e drodro mai cake me vaka e dua na ilatiniwai, me qai drodro yani na wai e ra ina Waitui Mate. Nira sa takosova oti na Isireli na uciwai na Joritani, era lai keba sara e Kilikali, volekati Jeriko. Ni oti e va na siga nodra tiko ena vanua cecelevu e Jeriko, era solevutaka sara na kanavata ni Lakosivia ena bogi ni ika14 ni vula o Epipi. (Josua 5:10) Na siga e tarava, era sa tekivu kania e so na vuaniqele, sa mudu tale ga na kena vakarautaki tiko mai na mana. Ena gauna vata oya, e cilivi ira kece na gonetagane era a sucu ena vanualiwa o Josua.
Saumi na Taro Vakaivolatabu:
2:4, 5—Na cava e vakasesei ira kina na tamata ni tui o Reapi ena nodra a vaqarai rau yani na yamata? Dina ni leqataki sara nona bula o Reapi, ia e taqomaki rau ga na yamata ena vuku ni nona vakabauta na Kalou. A sega gona ni gadrevi sara vua me vakavotuya vei ira na meca ni tamata ni Kalou na vanua erau vuni tiko kina na yamata. (Maciu 7:6; 21:23-27; Joni 7:3-10) Io, a “vakadonui ena vuku ni [nona] cakacaka” o Reapi, okati kina nona a vakasesei ira na tamata ni tui.—Jemesa 2:24-26.
5:14, 15—O cei na ‘turaganivalu i Jiova’? E kena irairai ni turaga ka liu oya, o Jisu Karisito ga, “ko koya na Vosa” ni bera nona mai bula vakatamata, a vakaukauataki Josua ni se qai tekivu ravuti na Vanua Yalataki. (Joni 1:1; Taniela 10:13) Sa bau veivakaukauataki dina na veivakadeitaki oqo ni o Jisu Karisito sa vakalagilagi oti, e tiko vata tale ga kei ira na tamata ni Kalou ena gauna oqo nira vala tiko vakayalo!
Na Ka Eda Vulica:
1:7-9. Kevaka eda vinakata me vuavuaivinaka na noda sasaga vakayalo, e bibi na kena wiliki e veisiga na iVolatabu, me dau vakananumi vakatitobu, qai vakaitovotaki sara ga na ka e vulici.
1:11. A tukuna vei ira na tamata o Josua mera vakarautaka na kedra ivaqa ra qai kua ni waraka tu ga me solia mai na Kalou. E uqeti keda o Jisu meda kua ni lomaocaocataka na ka meda bula kina e veisiga, qai vosa ni yalayalataka ni na “soli me kenai kuri vei kemudou na ka kecega oqo,” ia e sega ni kena ibalebale meda sa kua ni qai sasagataka na veika meda na bula tiko kina.—Maciu 6:25, 33.
2:4-13. E vakatulewataka sara ga o Reapi me tokoni ira na dausokaloutaki Jiova, ni sa rogoca oti na veika lelevu e cakava na Kalou qai vakila tale ga na lekaleka ni gauna sa vo vua. Ke o sa vulica dede toka na iVolatabu, o na raica tale ga nida sa bula donuya tu na “iotioti ni veisiga.” Sega li ni na uqeti iko oqo mo vakatulewataka mo qarava na Kalou?—2 Timoci 3:1, NW.
3:15. A rogo vinaka na itukutuku erau kauta yani vei Josua na yamata rau a talai i Jeriko, e mani vuki totolo sara o koya qai sega ni waraka me mamaca na Joritani. Ni veidutaitaki kei na noda cakava tiko na ka e vauca na sokalou dina, meda doudou tale mada ga vaka oya, da kua ni vakaberabera se meda waraka sara e dua na gauna veiganiti meda qai yavala kina.
4:4-8, 20-24. Na 12 na vatu a kau mai ena loma ni Joritani e ivakananumi vei ira na Isireli. Nikua tale ga, ni dau vakabulai ira nona tamata o Jiova mai vei ira na meca, e ivakananumi ni tiko vata kei ira o koya.
SEGA NI CEGU NA RAVURAVU
E “buku matua” na koro o Jeriko qai “sega [gona] e curu yani, ka sega e curu mai.” (Josua 6:1) Ena qai vakavuai vakacava? O Jiova ga e vakatakila vei Josua na ituvatuva me vakavuai kina na koro. Sega ni dede sa bale na kena bai, sa vakarusai vakadua na koro, vakavo ga o Reapi kei na nona vuvale.
Tarava na kena kabai na koro vakaturaga o Ai. Era tukuna na yamata era a talai mera lai raica na vanua, nira lewe lailai ga na lewena, o koya gona, e gadrevi e vica ga na tamata mera lai samuta na koro oya. Ra mani lako ga kina e rauta ni lewe 3,000 na sotia, ia era qai dro tale mai. Na vuna? A sega ni tiko kei ira na Isireli o Jiova. Ena gauna era a vakavuai Jeriko kina a ivalavala ca o Ekani ena mataqali i Juta. Ni oti nona vakadodonutaka na cala oqori o Josua, e gole tale yani me lai valuti Ai. E tu vakarau na tui Ai me vala kei ira na Isireli, vakauasivi ni a sa vakamalumalumutaki ira oti mada. Mani vakayagataka vinaka o Josua na nodra nuidei vakasivia na kai Ai ena nona qaseqasetaka na sala e kabai kina vakaivalu na koro o Ai.
O Kipioni e ‘korolevu sara—ra qai qaqa na kena tamata kece, e lailai o Ai.’ (Josua 10:2) Ia, nira rogoca na kena tamata na nodra qaqa na Isireli vei Jeriko kei Ai, era sa qai lawakitaki Josua me cakava e dua na veiyalayalati ni veivinakati kei ira. Kena irairai vei ira na veimatanitu era tu voleka ni sa via tovata kei Isireli o Kipioni, era leqataka gona vakalevu. Eratou qai tovata kina e lima na tui me ratou valuti Kipioni. Era vukei ira na kai Kipioni na Isireli ra qai vaqeavutaki vakadua na meca. Ra ravuti ira tale ga na veivanua ena ceva kei na ra na Isireli, vaka kina nodra vakadrukai na tui era tovata mai na vualiku, e yaco na veika oqori ena gauna e veiliutaki tiko kina o Josua. E 31 taucoko na levu ni tui era a vakadrukai ena ra kei Joritani.
Saumi na Taro Vakaivolatabu:
10:13—E yaco vakacava na ka veivakurabuitaki e tukuni ena tikina oqo? “E dua beka na ka sa dredre vei Jiova,” o koya a bulia na lomalagi kei na vuravura? (Vakatekivu 18:14) Kevaka e vinakata o Jiova, e rawa ni tarova na cowiri ni vuravura, ni dagavi na lomalagi, ena kena irairai ni tu vakadua na matanisiga kei na vula. Se, rawa vei Jiova me laiva na vuravura kei na vula me rau cowiri ga me vaka na kena ivakarau, ia na sala ga e vakacila kina na rarama e lai vakavuna me serau tu ga kina ena siga oya na matanisiga kei na vula. Ia, se mani cava ga a yaco, “sa sega na siga eliu se emuri” ena ivolatukutuku ni kawatamata “me tautauvata kei na siga ko ya.”—Josua 10:14.
10:13—Na cava na ivola i Jeseri? A cavuti tale na ivola oqo ena 2 Samuela 1:18 qai tukuni tiko kina e dua na serekali e vakatokai “Na sere ni dakai”—e sere ni lolosi baleti Saula na tui Isireli kei Jonacani na luvena. De dua era tu kece ena ivola oqo na sere kei na serekali ni veika vakairogorogo a caka ena nodra gauna makawa na Isireli, qai rairai kilailevu vei ira na Iperiu.
Na Ka Eda Vulica:
6:26; 9:22, 23. Na veivatonaki i Josua ena gauna ni rusa i Jeriko a qai vakayacori ena rauta ni 500 tale na yabaki e muri. (1 Tui 16:34) O Noa tale ga a vatonaki makubuna o Kenani, qai vakavatukana na veivatonaki oya ena nodra yaco na kai Kipioni mera dauveiqaravi. (Vakatekivu 9:25, 26) Io, e dau yaco dina na vosa i Jiova.
7:20-25. Era na rairai nanuma e so ni ka lailai wale sara nona butako o Ekani, de ra na vakaiulubaletaka ni sega ni dua a vakaleqai kina. Ena via vaka tale tu ga oqori na nodra rai me baleta na butako kei na cala lailai e veisaqasaqa kei na lawa ena iVolatabu. Ia, meda dei mada ga vakataki Josua ena noda vorata na idre ni cakacala se na itovo vakasisila.
9:15, 26, 27. Meda dau taura vakabibi na noda veidinadinati, da qai dau dina ena ka eda kaya.
COLATA O JOSUA NA IOTIOTI NI NONA ITAVI LEVU
Sa kena turaga sara o Josua—sa voleka ni yabaki 90, sa qai tekivu wasewasea na qele. A dua dina na itavi vakaitamera oqo! Sa wase oti tu na yasayasa vakatokalau ni Joritani me nodra ivotavota na mataqali i Rupeni, Kata, kei na veimama ni mataqali i Manasa. E soli vei ira na vo ni mataqali na yasayasa vakara kei Joritani, ia ena vakawirimadigitaki na kena wasei.
A tara na valeniveitavaki e Sailo ena vanua i Ifireimi. E soli na koro o Epironi vei Kelepi, qai nei Josua o Timinaca-sere. Soli vei ira na Livai e 48 na koro, e ono vei ira oqori me koro ni idrodro. Era tara e dua na icabocabonisoro “sa rairai . . . levu” na tamata qaqa ni mataqali i Rupeni, i Kata kei na veimama ni mataqali i Manasa, nira lesu tiko yani ina nodra ivotavota ni vanua ena tokalau kei Joritani. (Josua 22:10) Nira raica na ka oqori na mataqali era tiko ena ra kei Joritani, era kaya ni oqo e ivakaraitaki ni vukitani, qai voleka ni yaco na veiqedravu vakayavusa, ia mani sega ni vakadavei na dra ni a vakameautaki vinaka.
Sa dede toka o Josua e Timinaca-sere, sa qai kacivi ira vata na qase, na turaga, na mataveilewai, kei ira na turaga lalai, qai uqeti ira mera yaloqaqa, mera yalodina tiko ga vei Jiova. Oti sa qai vakasoqoni ira vata na mataqali kece e Isireli ena vanua o Sikemi. E tukuna lesu vei ira na veika a cakava o Jiova me tekivu mai na gauna i Eparama, qai uqeti ira tale mera “rerevaki Jiova, ka qaravi koya e na yalododonu ka vakaidina.” Era uqeti kina na lewe i Isireli mera kaya: “Keimami na qaravi Jiova na noda Kalou, ia keimami na vakarorogo ki na nona vosa!” (Josua 24:14, 15, 24) Ni oti oqori sa qai takali o Josua ni sa yabaki 110.
Saumi na Taro Vakaivolatabu:
13:1—E sega beka ni veisaqasaqa na ka e tukuni e ke kei na ka e tukuni ena Josua 11:23? E sega, baleta ni rua na sala e vakavuai kina na Vanua Yalataki: na kena imatai oya nodra vala vakamatanitu e vakadrukai kina e 31 na tui ni Kenani, era vakamalumalumutaki tale ga na lewena. Na kena ikarua oya na tauri ni vanua nira vala vakayavusa se nodra vala yadudua sara ga. (Josua 17:14-18; 18:3) Dina nira sega ni vakasavi ira kece na kai Kenani na Isireli, ia era sega ni vakavuleqa o ira na vo tu ena kedra maliwa. (Josua 16:10; 17:12) E kaya na Josua 21:44: “A sa vakacegui ira ko Jiova.”
24:2—A dau qaravi matakau beka na tama i Eparama, o Tira? Taumada, a sega ni qaravi Jiova o Tira. A rairai dau sokaloutaka na kalou vula o Sin—e dua na kalou kilailevu e Uri. E tukuni ena kedra itukutuku makawa na Jiu, ni a rairai dau buli matakau tale ga o Tira. Ia, ni vakaroti Eparama na Kalou me biuti Uri me lako i Karana, a muri koya tale ga o Tira.—Vakatekivu 11:31.
Na Ka Eda Vulica:
14:10-13. Dina ni sa yabaki 85 o Kelepi, a kerea e dua na itavi dredre, oya me na vagalalataki ira tani na tamata mai na vanua o Epironi. Era tiko ena vanua oya na Anaki—era tamata lelevu. Ni vukei koya tiko o Jiova, e rawata kina vakavinaka na dauvala oqo na nona itavi, qai yaco o Epironi me koro ni idrodro. (Josua 15:13-19; 21:11-13) E uqeti keda na ivakaraitaki i Kelepi meda kua ni dau levea na itavi vakalou eda vakacolati kina, veitalia ke mani dredre.
22:9-12, 21-33. Da qarauna meda kua ni kasamitaka cala na veika era cakava e so tale.
‘Sa Sega ni Lutu e Dua na Ka e Vosataka’
E tukuna o Josua vei ira na tagane nuitaki ni Isireli ena gauna sa kena turaga sara kina: “Ni sa sega ni lutu e dua na ka e na ka vinaka kecega sa vosataka e na vukumuni ko Jiova na nomuni Kalou; sa yaco kecega vei kemuni; sa sega ni lutu e dua na ka oqori.” (Josua 23:14) A yaco dina sara ga na veivosa oqori ni raici vata kei na itukutuku era volai tu ena ivola i Josua!
E vola na yapositolo o Paula: “Na ka kecega sa volai eliu sa volai me da vakatavulici kina, me noda na vosota kei na vakacegui sa vu mai nai Vola Tabu, me rawa kina nai nuinui.” (Roma 15:4) Eda nuidei gona ni na yaco dina na vosa ni yalayala ni Kalou. Ena sega vakadua ni daro na ka e yalataka, era na yaco dina kece.
[Mape ena tabana e 10]
(Raica tale na ivola)
Na vanua a vakavuai ena gauna e veiliutaki kina o Josua
PASANI
KILIATI
ARABAH (VANUA BUCABUCA)
NIKEPI (NA CEVA)
Uciwai na Joritani
Wasa Tuituina
Uciwai o Japoki
Uciwai o Arimoni
Asori
Matoni
Leseroni
Simironi
Jokiniami
Toa
Mikito (Mekito) (Mikitoni)
Ketesi (Kisioni)
Teenaki
Eferi
Tirisa
Efeki
Tapua
Peceli
Ai
Kilikali
Jeriko
Keseri (Kiseri)
Jerusalemi
Maketa
Jarimoce
Etulama
Lipina
Lakisi
Ekiloni
Epironi
Tipiri (Tipira)
Arati
[iYaloyalo ena tabana e 9]
O kila na cava e vakadonui kina o Reapi na yalewa dautagane?
[iYaloyalo ena tabana e 10]
A uqeti ira na Isireli o Josua mera “rerevaki Jiova, ka qaravi koya”
[iYaloyalo ena tabana e 12]
E sega ni ka lailai na butako i Ekani—sa rauta me vakavuna na leqa levu
[iYaloyalo ena tabana e 12]
“Na vakabauta sa bale kina na bai mai Jeriko.”—Iperiu 11:30