E Rawa Mo Savasava Tiko ga ena Vuravura Dukadukali Oqo

E TAGANE baloa qai musudonu. E yalewa vuku qai mata vinaka. Erau cakacaka vata. E dau vakaraitaka vei tagane o yalewa na nona kauaitaki koya. O tagane e dau kauaitaki yalewa tale ga. E dau voli iloloma o tagane vei yalewa, o yalewa vei tagane. Sega ni dede rau sa veivinakati. E biuti watina o tagane me sa lai tiko vata kei yalewa. Lakolako sa nanuma o yalewa me sa muduka na nodrau lasa kei tagane, me sa dei ga vei watina. Saga o tagane me lesu vei watina, e dina ni sa vaka e lomalomarua tu. E sega ni qai vakavinakataka rawa na nodrau bula vakawati baleta ni a sega ni rarawataka dina na ka a cakava. O iratou kece na le va oqo eratou tomana tiko ga na nodratou bula, ia eratou se vakila tu ga na revurevu ni ka a yaco.

Sa sega tale ni rokovi ena vuravura oqo na itovo savasava. Na vakasaqarai ni lasa kei na marau vakalialia e sa ka bibi ena nodra bula e levu. E tukuna na New Encyclopædia Britannica: “Na veibutakoci e sa tiki ni bula ena veiyasa i vuravura kece, na kena takalevu ena so na vanua e sa vaka ga na takalevu ni vakamau.”

Ia, e vinakata o Jiova me “kilikili kei ira na tamata kece” na vakawati kei na imocemoce e “sega ni veibutakoci.” (Iperiu 13:4) E tukuna na iVolatabu: “Dou kakua ni vakaisini kemudou: o ira na daudara [se, “dau veidauci,” NW ], kei ira na dausoro ki na matakau, kei ira na dauyalewa [se, “dauveibutakoci,”], kei ira na viavia vaka na yalewa, kei ira na veimoceri vakatagane, . . . era na sega ni rawata na matanitu ni Kalou.” (1 Korinica 6:​9, 10) O koya gona, me qai vakadonui keda na Kalou, e dodonu meda savasava tiko ga ena vuravura dukadukali oqo.

Eda na taqomaki keda vakacava mai na veika torosobu sa ra yacoyaco tu ena gauna oqo? E vakaraitaka na isaunitaro oqo na tui ni Isireli makawa o Solomoni ena ika5 ni wase ni Vosa Vakaibalebale ena iVolatabu. Meda dikeva mada na ka e kaya.

Me Taqomaki Iko na Lomavuku

“Na luvequ, mo vakarorogo ki na noqu vuku,” e cavuta taumada na tui Isireli. E tomana: “Vakalakala daligamu ki na noqu yalomatua: mo vakabauta kina na lomavuku, ia me tu ga e na tebenigusumu na vosa vuku.”​—Vosa Vakaibalebale 5:​1, 2.

E bibi me tiko vei keda na lomavuku meda taqomaki keda rawa kina mai na itovo dukadukali​—na lomavuku meda bulataka rawa kina na kilaka vakaivolatabu sa tu rawa vei keda​—kei na yalomatua, se na vakatulewa matau meda vakaduiduitaka kina na ka e donu mai na ka e cala, meda digia tale ga kina vakadodonu na sala meda muria. Eda uqeti meda vakarorogo ina vuku kei na yalomatua me rawa kina nida lomavuku tiko ga. Eda na cakava vakacava oqo? Nida vulica na Vosa ni Kalou, na iVolatabu, e dodonu meda dikeva na sala e dau vakayacora kina o Jiova na ka, meda dau rogoca tale ga na nona inaki kei na lomana. Nida cakava oqo eda sa taqomaka tiko noda vakasama meda vakasamataka ga na ka e dodonu. Ena sala oya sa na qai salavata kina na lomavuku e tu vei keda kei na kilaka vakalou. Nida vakayagataka vakavinaka na lomavuku oqo ena maroroi keda me kua ni rawai keda na veitemaki dukadukali.

Qarauna na Gusu Kamikamica

Na vuna e bibi kina me tiko vei keda na lomavuku me rawa ni savasava tiko ga na noda ivalavala, oya ni nona ivalavala na tamata dukadukali e sa rui qaseqase. E veivakasalataki kina o Solomoni: “Ni sa titiri na oni mai na tebenigusu ni yalewa dua tani, a sa kamikamica sara na gusuna ka segai na waiwai: ia sa gaga na kenai otioti me vaka na duva gaga, ka sa gata me vaka nai seleiwau batirua.”​—Vosa Vakaibalebale 5:​3, 4.

Ena vosa vakaibalebale oqo, e cavuti kina e dua e lako vakaca me “yalewa dua tani”​—me yalewa dautagane.a E veirawai ena vosa e kamikamica cake mai na oni kei na waiwai. Sega beka ni tekivu vaka oqo na nodra veisiwati e levu? Me kena ivakaraitaki, raica mada na ka e sotava e dua na sekeriteri matavinaka e yabaki 27, na yacana o Amy. E kaya: “Ena vanua ni cakacaka na tagane oqo e dau kauaitaki au vakalevu qai dau vakacaucautaki au ena veigauna kece. E vakavumarau meda dau kauaitaki. Ia e matata vakasigalevu vei au ni ka ga e vinakata tiko vei au me keirau veiyacovi. Au na sega ni vakalaiva meu rawai ena nona veitemaki.” Na nona vosa ni veicavilaki na dau veitemaki ena dau rogorogo vinaka, vakavo ke da kila na inaki vuni e tau tiko mai kina. Na vanua sara ga oqo e bibi kina na lomavuku.

Ni vakayacora oti e dua na itovo dukadukali, ena vaka ga e gunuva na duva gaga se vakamavoataki ena iseleiwau batirua qai gata​—na kena mosimosi e rawa ni tini ena mate. Na ca ni lewaeloma, bukete e sala, se mate ca ni veiyacovi vakaveitalia e so na ka mosimosi e vu mai na itovo dukadukali. Qai vakasamataka na mosi ni yalo ena vakila e dua ena lasaituba nei watina. Na nona tawayalodina ga vakadua e dua e rawa ni vakavuna na mavoa levu ena rawa ni vakilai tu ena nona bula taucoko. Io, e mosimosi na vakayacori ni itovo dukadukali.

Ni vakamacalataka tiko na tui vuku na ivakarau ni yalewa lako vakaca, sa qai tomana: “Sa lako sobu ki na mate na yavana; sa yacova nai bulubulu na nonai lakolako. De ko vakasamataka na sala ni bula, sa veilakoyaki na nonai valavala, e dredre mo kila.” (Vosa Vakaibalebale 5:​5, 6) Na itovo dukadukali ni yalewa lako vakaca ena lai tini ina mate​—nona ilakolako sa yacova na ibulubulu. E dina sara na veivosa oqo, vakabibi ena mate ca ni veiyacovi sa taka tu nikua me vaka na AIDS! Na ka e sotava era na sotava tale ga na tomani koya ena nona ivalavala velavela.

Ena nona veikauaitaki dina na tui, sa qai tomana: “Dou rogoci au mada, ragone, ka kakua ni lako tani mai na vosa ni gusuqu. Mo muria ga na sala tani mo drau veiyawaki kaya, mo kakua ni torova na katuba ni nona vale.”​—Vosa Vakaibalebale 5:​7, 8.

E dodonu meda yawaki ira sara na tamata itovo dukadukali. Na cava meda lai tu kina ena nodra sala ena noda vakarogoca nodra ivakatagi torosobu, sarava nodra ka ni veivakalasai vakasisila, se na noda sarava na nodra iyaloyalo ca? (Vosa Vakaibalebale 6:27; 1 Korinica 15:33; Efeso 5:​3-5) Qai ka sesewa sara meda vakavuna sara ga yani o keda na nodra douvaki keda mai ena noda siovi ira, se na noda sega ni qarauna na noda isulusulu se noda iukuuku!​—1 Timoci 4:8; 1 Pita 3:​3, 4.

Rui Levu na Kena Ca

Na cava tale e so na vuna meda yawaki ira kina na tamata lako vakaca? E sauma o Solomoni: “De ko solia vei ira na tani na kemui rogorogo vinaka, kei na nomu veiyabaki vei ira sa sega ni loloma: de mamau ko ira na tani e na nomui yau; ka tiko e na vale ni kai tani na ka ko oca kina; ia ko qai vutugu maimuri, ni sa kani oti na lewemu kei na yagomu.”​—Vosa Vakaibalebale 5:​9-11.

E vakabibitaka gona o Solomoni na ca levu e rawa ni yaco ke da vakalaiva meda rawai ena itovo dukadukali. Vei ira na veibutakoci, e dau kena ivalavala mera beci ira ena vuku ni ca levu era cakava. E sega li ni na kauta mai na madua levu nida vakasamataka na noda vakayagataki keda wale tu ga ena noda vakaceguya na noda gagadre ca se nona e dua tale? E sega li ni vakaraitaka na lailai ni veidokai mo lai veiyacovi kei dua drau sega ni vakamau?

Na cava e okati ena ‘soli ni keda irogorogo vinaka, noda veiyabaki, kei na noda iyau vei ira na tani’? E tukuna e dua na ivola: “E matata na veitikina kece oqo: E rui levu na ca ni tawayalodina; ni veika kece e rawata e dua​—nona itutu, kena irogorogo, nona rawaka​—e rawa ni yali ena vuku ni kocokoco ni yalewa, se nodra tagi o ira era tiko veivolekati me saumi lesu na ka e cakava.” Na itovo dukadukali e rawa ni levu sara na kena ca!

Ni sa mai ca na kena irogorogo e dua, sa yali tale ga na ka e taukena, sa na qai osivaka: “Ulei! ni’u a cata na veivakatavulici, ka beca na vunau na lomaqu; ka sa sega talega ni vakarogoca na domodra era vakavulici au, ia vei ira era vunauci au ka’u a bese ni vakalakala daligaqu! Sa vo e lailai me’u cakava na ka ca kecega e na kedra maliwa na lewe ni lotu kei nai isoqosoqo.”​—Vosa Vakaibalebale 5:​12-14.

Ena yaco na gauna ena tukuna na tamata ivalavala ca me vaka e vakatoka e dua na dauvakadidike “na kena cavuti veitarataravi na vosa ‘keu a’: keu a rogoci tamaqu, keu a kua ni muria na lomaqu; keu a rogoca na nodra ivakasala.” Ia, oqo e sa bera kece. Sa mai dukadukali na tamata oqo, sa vakacacani na nona bula, sa rogorogo ca tale ga. E bibi dina vei keda meda vakasamataka rawa e liu na ca ni itovo dukadukali ni bera ni yaco na leqa!

“Gunu Wai Mai na Nomui Keliwai”

E qamugusu beka na iVolatabu ena veika e baleta na veiyacovi? Sega vakadua. Na yalo ni veivinakati, kei na reki erau marautaka na tagane kei na yalewa e isolisoli mai vua na Kalou. Ia, oqo e dodonu me rau marautaka ga na veiwatini. Oya na vuna e vakasalataki ira kina na tagane vakawati o Solomoni: “Mo gunu wai mai na nomui keliwai, kei na wai drodro mai na nomu mata-ni-wai. Me sa dui dave voli yani na nomui vurevure, kei na veiuciwai e na saqata ni koro. Me nomu duaduaga, ka sega ni nomudou vata kei ira na kai tani.”​—Vosa Vakaibalebale 5:​15-17.

“Na nomui keliwai” kei “na nomu mata-ni-wai” e vakaibalebaletaki watimu lomani. Na nomu marautaka nomu veiyacovi vata kei koya e vakatauvatani kei na gunu wai batabata vinaka. Na ikeliwai kei na mataniwai e ka taukeni, e sega ni taukeni raraba me vaka na wai ena saqata ni koro. Qai vakasalataki na tagane me vakaluveni ga e vale vei watina, me kua ni lai kabuacara na nona kawa ena saqata ni koro​—vei ira na yalewa tani. Na ivakasala e vakamatatataki i ke vei ira na tagane, oya mera yalodina vei ira na dui watidra.

E kuria na vuku: “Me kalougata na nomui vurevure; ia mo marautaki koya sa watimu [se, “o a digitaka,” NW ] ni ko sa cauravou. Me sa vaka na teira dauloloma ko koya, kei na me yalewa kila sa matavinaka; mo mamau ga e na sucuna e na veigauna kecega; mo marau tikoga e na nona loloma.”​—Vosa Vakaibalebale 5:​18, 19.

“Na nomui vurevure,” se mataniwai, e vakaibalebaletaki tiko ina vanua e dau vure mai kina na marautaki ni veiyacovi. Na nomu marautaka na veiyacovi kei kemu isa e ka “kalougata”​—e isolisoli ni Kalou. Oya na vuna e vakadreti kina na tagane me marautaki koya ga na watina a digitaka ni se cauravou. Vei tagane, na watina e dau marautaki qai rairai totoka me vaka na teira se dia yalewa, qai matavinaka se taleitaki me vaka na me kila.

Sa qai taroga o Solomoni e rua na taro vakavure vakasama: “Na luvequ a cava ko via marautaka kina na yalewa tani, mo mokota kina na lomaserena na tani?” (Vosa Vakaibalebale 5:20) Io, na cava me lai rawai tu kina ena veiyacovi e taudaku ni vakawati na tamata vakamau ena vanua ni cakacaka, e koronivuli, se dua tale na vanua?

Vei ira na lotu Vakarisito vakawati, e vakasalataki ira na yapositolo o Paula: “Ia na ka oqo kau sa kaya, oi kemudou na veiwekani, Sa vakalekalekataki na gauna sa vo: ia oqo me ra vakataki ira era sa sega ni vakawati ko ira na tagane sa vakawati.” (1 Korinica 7:29) Na cava na kena ibalebale? Na imuri i Jisu e dodonu mera “vakasaqara taumada na matanitu ni Kalou.” (Maciu 6:33) O koya gona, e sega ni dodonu me rui sivia tale na nodrau veitaleitaki na veiwatini me sa lai ikarua kina ni ka ena nodrau bula na veika e vauca na Matanitu ni Kalou.

Bibi na Lewamatau

E rawa ni lewai na gagadre ni veiyacovi. E dodonu me vaka oya vei ira era vinakata me vakadonui ira o Jiova. E veivakamasuti na yapositolo o Paula: “Ka ni vinakata na Kalou mo ni savasava vakayalo; ka mo ni kakua ni dau veibutakoci. Na tagane [se, “tamata,” NW ] yadua me kila na sala savasava ka dokai.”​—1 Cesalonaika 4:​3, 4, VV.

O ira gona na itabagone e sega ni dodonu mera vakusakusa ni vakawati ni yacovi ira ena imatai ni gauna na gagadre ni veiyacovi. E dua e vakawati e sa yalataki koya vei kena isa, ia ena vinakati na yalomatua me rawa kina ni dua e dei tiko ga ena yalayala vaka oya. (Vakatekivu 2:24) E vinaka cake me wawa tiko ga e dua me yacova ni sa “oti na gauna ni gone”​—na gauna e se kaukaua sara tu ga kina na gagadre ni veiyacovi qai rawa ni na vakavuna na vakatulewa cala. (1 Korinica 7:36) E ka sesewa tale ga me dua e via vakawati e soli koya tu ena itovo dukadukali baleta wale ga ni sega ni kunea rawa e dua na kena isa!

“Ena Lauti Koya na Tamata Ca na Nona Caka Cala”

E cala na veiyacovi kei na dua drau sega ni vakamau baleta ni sega ni taleitaka o Jiova​—na iVurevure ni bula, e buli keda tale ga meda marautaka na veiyacovi. E tukuna o Tui Solomoni na vuna vinaka duadua meda savasava tiko ga kina, ni kaya: “Ni sa tu e na mata i Jiova nai valavala ni tamata, ka sa daunanuma kecega na nonai lakolako.” (Vosa Vakaibalebale 5:21) Io, e sega ni vunitaki rawa e dua na ka ena mata i Jiova, o “koya eda na vakatusai keda vua.” (Iperiu 4:13) Na veiyacovi dukadukali, veitalia se mani vakacava na kena vunitaki se na kena revurevu, ena vakacacana na noda veiwekani kei Jiova. E ka sesewa dina meda bolea meda vakacacana noda veiwekani kei na Kalou ena dua ga na gauna lekaleka ni marau ca!

E so era vakaitavi ena veitovo dukadukali era nanuma nira na sega ni sotava kina e dua na leqa​—ia e sega ni dau dede era sa sotava. E tukuna o Solomoni: “Ena lauti koya na tamata ca na nona caka cala, ia e nai vau ni nonai valavala ca ena vesu kina ko koya: ena mate ga ko koya ka sega ni vakavulici; ia e na vuku ni nona lialia levu ena lako sese ga.”​—Vosa Vakaibalebale 5:​22, 23.

Na cava me kua kina ni lakosese e dua vei keda? Na ivola na Vosa Vakaibalebale e vakasalataki keda ena sala dauveirawai ni vuravura. E tukuna tale ga vei keda na ca ni veiyacovi dukadukali kei na leqa e dau kauta mai​—ena noda bula, na ka eda taukena, noda kaukaua, kei na keda irogorogo. Ni sa matata vinaka vei keda oqo, meda kua mada ga ni tini meda kaya na vosa “keu a.” Io, ena noda vakayagataka na ivakasala e vakarautaka mai o Jiova ena nona Vosa uqeti, sa na rawa nida savasava tiko ga kina ena vuravura dukadukali oqo.

[iVakamacala e ra]

[iYaloyalo ena tabana e 30]

Na ca ni itovo dukadukali ena vaka ga na gunu duva gaga

[iYaloyalo ena tabana e 31]

‘Marautaki koya sa watimu, o koya o a digitaka ni o sa cauravou’