Vakavatukana na iVakaraitaki Lailai ni Matanitu ni Kalou

“E na lako vinaka sara vei kemuni ke ko ni vakasamataka na i tukutuku ko ya [nodra itukutuku na parofita], ni sa vaka e dua na cina sa caudre tiko e na dua na vanua butobuto.”​—2 PITA 1:​19, VV.

1. Na duidui cava e laurai e vuravura nikua?

E VEITUBUTUBURI tiko ga na leqa, io e tubu tiko ga na leqa ena veiyasa i vuravura. Mai na leqa tubukoso ina nodra vakacaca na batikadi, io sa sega ni tarovi rawa na leqa e tara tiko na kawatamata. Era sega mada ga ni rawa ni veivuke na veilotu e vuravura. Ia e laurai ga nira bukana tale tiko na kocokoco, veicati, kei na yalo ni boletaki vanua e wasei ira tiko na tamata. Io, me vaka sa parofisaitaki tu mai, sa ubia tu “na veimatanitu” na “butobuto loaloa.” (Aisea 60:2) Ena gauna vata oqori, era vakanamata tu e vica na milioni ina veigauna vinaka e se bera mai. Baleta? Nira vakasamataka tiko na vosa ni parofisai ni Kalou me “vaka e dua na cina sa caudre tiko e na dua na vanua butobuto.” Era vakatara na ‘vosa’ se itukutuku ni Kalou ena iVolatabu me lewa na nodra ilakolako.​—2 Pita 1:​19, VV.

2. Me vaka na parofisai i Taniela me baleta na ‘gauna ni ivakataotioti,’ o cei ga ena kila na veika vakayalo?

² A vola na parofita o Taniela me baleta na ‘gauna ni ivakataotioti’: “Era na veiciciyaki na lewe vuqa, ka na vakalevutaki talega na vuku. Era na lewe vuqa ena vakasavasavataki, ka vakavulavulataki, ka vakatovolei; ia ko ira na tamata ca era na caka ca ga: ka ra na sega sara ni kila rawa ko ira na tamata ca; ia ko ira sa vuku era na kila rawa.” (Taniela 12:​4, 10) Era na kila ga na veika vakayalo o ira “na veiciciyaki,” se o ira na vulica vagumatua na Vosa ni Kalou, ra muria na nona ivakatagedegede, ra qai cakava tiko na lomana.​—Maciu 13:​11-​15; 1 Joni 5:​20.

3. Na ka dina bibi cava era raica na dauvuli iVolatabu ena veiyabaki ni 1870?

³ Me tekivu sara mai na veiyabaki ni 1870, ni bera mada ga ni tekivu na “iotioti ni veisiga,” sa vakacila tiko mai kina na Kalou o Jiova “na veika vuni ni matanitu vakalomalagi.” (2 Timoci 3:​1-5, NW; Maciu 13:11) Ena gauna oya era raica kina e dua na ilawalawa dauvuli iVolatabu ni nona lesu mai na Karisito ena sega ni rairai, oqo e duidui mai na ka e vakabauti raraba tu. Ni buli oti me tui mai lomalagi, ena vaka e sa lesu mai o Jisu na nona kauaitaka mai na vuravura. Era na qai kila ga na nona tisaipeli ni sa tekivu nona tiko tawarairai nira raica na kena veivakatakilakila.​—Maciu 24:​3-​14, NW.

Vakavatukana na iVakaraitaki Lailai

4. E vakaukauataka vakacava o Jiova na nodra vakabauta na nona tamata ena gauna oqo?

⁴ Na raivotu ni veivakamataliataki e ivakaraitaki lailai ni iukuuku i Karisito ni veiliutaki ena Matanitu ni Kalou. (Maciu 17:​1-9) Na raivotu oya e vakaukauataka na nodratou vakabauta o Pita, Jemesa, kei Joni ena gauna era vakanadakui Jisu kina e so baleta ni sega ni vakayacora o Jisu e so na ka era namaka e sega ni salavata kei na iVolatabu. Ena gauna tale ga ni ivakataotioti oqo, e vakaukauataka o Jiova na nodra vakabauta na nona tamata ena nona vukei ira mera kila na ibalebale ni raivotu kei na veiparofisai e salavata kaya. Meda raica mada e so na ka e veivakaukauataki vakayalo oqo.

5. O cei na kalokalo i vola siga, e “cabe” vakacava, ena gauna cava?

⁵ Ni tukuna na veika e baleta na veivakamataliataki, e vola na yapositolo o Pita: “A ka oqo keitou sa qai vakabauta vakalevu cake sara kina na nodra i tukutuku na parofita. E na lako vinaka sara vei kemuni ke ko ni vakasamataka na i tukutuku ko ya, ni sa vaka e dua na cina sa caudre tiko e na dua na vanua butobuto, ka yacova ni sa kida na mataka, ka sa cabe mai na kalokalo i volasiga e na yalomuni.” (2 Pita 1:​19, VV) Na “kalokalo i vola siga e serau tu” oqo e vakatakarakarataki Jisu Karisito. (Vakatakila 22:16) E “cabe” ena 1914, na gauna e tauyavu kina mai lomalagi na Matanitu ni Kalou, e vakatakilakilataka tale ga na itekitekivu ni dua na itabagauna vou. (Vakatakila 11:15) Ena raivotu ni veivakamataliataki, rau laurai ni rau veivosaki tiko kei Jisu o Mosese kei Ilaija. Rau vakatayaloyalotaki cei?

6, 7. Rau vakatakarakarataki cei o Mosese kei Ilaija ena gauna ni veivakamataliataki? Na veitikina bibi cava e vakaraitaka na iVolatabu me baleti ira oqo?

⁶ Ni rau laurai o Mosese kei Ilaija ena gauna e vakaraitaki kina na iukuuku i Karisito, e kena ibalebale oya ni o rau na ivakadinadina yalodina oqo erau vakatakarakarataki ira dina na qai veiliutaki kei Jisu ena nona Matanitu. Nona veiliutaki o Jisu kei ira tale e so e salavata kei na raivotu a soli vei Taniela na parofita e vakaraitaki kina na nona sa dabeca na nona itikotiko vakatui na Mesaia. A raica o Taniela “e dua sa vaka e dua na Luve ni tamata” ni ‘solia vua na lewa’ na Kalou o Jiova, o koya “sa dede sara na nona bula.” Ia dikeva na ka e vakaraitaki tarava vei Taniela. A vola: “Ia na matanitu kei na lewa, kei na kena levu ni veimatanitu e ruku i lomalagi taucoko, ena soli vei ira na yalosavasava nei Koya sa Cecera sara.” (Taniela 7:​13, 14, 27) Io, ena lima vakacaca na senitiuri ni bera ni qai yaco na veivakamataliataki, sa vakaraitaka tu mai kina na Kalou ni na so vei ira na “yalosavasava” era na veiliutaki vata kei Karisito.

⁷ O cei o ira na yalosavasava e raica o Taniela? E tukuni ira vaka oqo na yapositolo o Paula: “A Yalo oqo sa vakadinadinataka ki na yaloda ni da sa luve ni Kalou. Ia kevaka eda sa luvena, eda na taukena na veivakalougatataki e maroroya tu ko koya me nodra na nona tamata, ka da na taukena vata tale ga kei Karisito na ka e maroroya tu na Kalou me baleti koya; kevaka e da sa vakaivotavota e na nona vakararawataki na Karisito e da na vakaivotavota tale ga e na nona lagilagi.” (Roma 8:​16, 17, VV) O ira na yalosavasava oqo era tisaipeli lumuti i Jisu. E kaya o Jisu ena Vakatakila: “Vei koya sa qaqa au na vakadonuya me dabe e tikiqu e na noqu i dabedabe vakatui me vaka au a sa qaqa ko i au ka dabe vata kei Tamaqu e na nona i dabedabe vakatui.” Era na qai liutaki vuravura o Jisu kei ira na le 144,000 na “qaqa” oqo nira sa vakaturi oti.​—Vakatakila 3:​21, VV; 5:​9, 10; 14:​1, 3, 4; 1 Korinica 15:53.

8. E via tautauvata vakacava na nodra cakacaka na tisaipeli lumuti i Jisu kei na nodrau cakacaka o Mosese kei Ilaija, e vua li na nodra cakacaka?

⁸ Ia na cava erau vakatakarakarataki ira kina na lotu Vakarisito lumuti o Mosese kei Ilaija? Baleta nira se bula tiko e vuravura na lotu Vakarisito oqori, e via tautauvata na cakacaka era cakava kei na cakacaka erau cakava o Mosese kei Ilaija. Me kena ivakaraitaki, era sotava na veivakacacani ena gauna era iVakadinadina i Jiova voli kina e vuravura. (Aisea 43:10; Cakacaka 8:​1-8; Vakatakila 11:​2-​12) Me vakataki rau o Mosese kei Ilaija, era vakalasuya na lotu lasu ra qai dau uqeti ira na tamata lomavinaka mera qarava vakatabakidua na Kalou. (Lako Yani 32:​19, 20; Vakarua 4:​22-​24; 1 Tui 18:​18-​40) E vua li na nodra cakacaka? E vaka kina. Me ikuri ni nodra kumuni ira mai na nodra itokani lumuti me vakacavari kina na kedra iwiliwili, era vukei ira tale ga e vica na milioni na ‘so tani tale na sipi’ era talairawarawa vei Jisu Karisito.​—Joni 10:16; Vakatakila 7:4.

Vakacavara o Karisito na Nona Ravuravu

9. E vakaraitaki Jisu vakacava ena nona itutu nikua na Vakatakila 6:2?

⁹ Sa sega tale ni vaka e dua na tamata e vodoka toka na luve ni asa o Jisu, sa Tui kaukaua o koya. E vakaraitaki o koya ni vodo toka ena ose, ena iVolatabu oqo e ivakatakarakara ni ivalu. (Vosa Vakaibalebale 21:31) E kaya na Vakatakila 6:2 (VV): “Raica e dua na ose vulavula. Ko koya ka vodoka tiko sa taura tiko e dua na dakai titi; ka sa qai soli vua e dua na i sala vakatui, ka sa lako yani ko koya me ravuravu ka qaqa tiko.” E vola tale ga na daunisame o Tevita me baleti Jisu: “Ena dodoka ko Jiova nai titoko ni nomuni kaukauwa mai Saioni: mo ni lewa e na kedra maliwa na nomuni meca.”​—Same 110:2.

10. (a) E tekivu vinaka vakacava na nona vodo ose o Jisu? (b) E tara vakacava na vuravura taucoko na imatai ni qaqa nei Karisito?

¹⁰ E qaqa taumada o Jisu vei ira na nona meca kaukaua duadua, oya o Setani kei ira na timoni. E vakatalai ira tani mai lomalagi, qai kolotaki ira sobu mai i vuravura. Nira kila ni sa lekaleka ga na nodra gauna, era sa qai vakaraitaka na kaukaua taucoko ni nodra cudru vei ira na tamata, mera vakararawataki ira vakalevu. E vakatakarakarataki na rarawa oqo vei iratou na tolu na dauvodo ose eratou vakamacalataki ena Vakatakila. (Vakatakila 6:​3-8; 12:​7-​12) Me salavata kei na parofisai i Jisu me baleta na “ivakatakilakila ni iotioti ni veisiga ni ituvaki kei vuravura,” na nodratou vodo ose oqo e kauta mai na veivaluvaluti, dausiga, kei na mate ca. (Maciu 24:​3, 7, NW; Luke 21:​7-​11) Me vaka ga na rarawa ni vakasucu gone, na “ka rarawa” oqo ena tubucake tiko me yacova ni sa cava na nona ‘ravuravu’ o Karisito ni sa vakarusa na isoqosoqo laurai taucoko i Setani.a​—Maciu 24:8.

11. E vakadinadinataka vakacava na lagilagi ni veiliutaki i Karisito na itukutuku ni ivavakoso vakarisito?

¹¹ E laurai tale ga na kaukaua ni veiliutaki vakatui i Jisu ena nona taqomaka tiko na ivavakoso vakarisito me rawa kina ni vunautaka tiko ga na itukutuku ni Matanitu ni Kalou ena veiyasa i vuravura. Dina ga ni saqata vakaukaua o Papiloni na Ka Levu, na isoqosoqo ni veilotu lasu e vuravura, vaka kina e so na matanitu, e toso tiko ga na cakacaka vakavunau oqo me sa lai yacova oqo e dua na ivakatagedegede e se sega ni bau rawati e liu. (Vakatakila 17:​5, 6) Sa dua dina na ivakadinadina kaukaua ni nona sa veiliutaki tiko o Karisito!​—Same 110:3.

12. Na cava era sega ni vakila kina e levu na tamata na nona tiko vakatawarairai o Karisito?

¹² E ka ni rarawa ni levu ga na tamata, okati kina o ira na kaya nira lotu Vakarisito, era sega ni raica rawa na ibalebale ni veika vakadomobula era yaco tiko e vuravura ena gauna oqo. Era vosa vakacacataki ira ga na vunautaka tiko na Matanitu ni Kalou. (2 Pita 3:​3, 4) Baleta? Ni sa vakamatabokotaka na nodra vakasama o Setani. (2 Korinica 4:​3, 4) E ubi ira sara ga ena butobuto vakayalo o ira na kaya nira lotu Vakarisito ena vica na senitiuri sa oti, me lai vakavuna kina mera sa sega ni vakanuinui ina Matanitu ni Kalou.

Vakanadakui na iNuinui ni Matanitu

13. E lai tini ina cava na iubi ni butobuto vakayalo?

¹³ E parofisaitaka o Jisu ni o ira na vukitani, me vaka na sorenikau ca e kaburaki ena maliwa ni witi, era na curu vaqaseqase mai ina ivavakoso vakarisito mera vakacalai ira e le levu. (Maciu 13:​24-​30, 36-​43, VV; Cakacaka 20:​29-​31; Juta 4) O ira na kaya nira lotu Vakarisito oqo era mai tauyavutaka e so na soqo, ivakarau, kei na ivakavuvuli ni lotu butobuto ra qai vakayacana ena yaca “vakarisito.” Me kena ivakaraitaki, na Kirisimasi e siga e dau vakananumi kina e dua na soqo vakalotu erau qaravi kina o Mithra kei Saturn. Na cava e vakavuna na nodra vakadonuya na soqo e sega ni vakarisito oqo o ira na kaya nira lotu Vakarisito? Kaya na New Encyclopædia Britannica (1974): “Na Kirisimasi, na soqo e vakananumi kina na sucu i Jisu Karisito, e tauyavutaki baleta ni vaka sa luluqa na kena namaki na lesu mai i Karisito.”

14. E moica vakacava na ka dina me baleta na Matanitu ni Kalou na nodrau ivakavuvuli o Origen kei Augustine?

¹⁴ Dikeva tale ga na moici ni ibalebale ni vosa na “matanitu.” E kaya na ivola The Kingdom of God in 20th-Century Interpretation: “O Origen [na daunicioloji ena ikatolu ni senitiuri] e veisautaka na ibalebale ni ‘matanitu’ me sa kena ibalebale na nona veiliutaki na Kalou ena loma ni tamata.” E yavutaka ena cava o Origen na nona ivakavuvuli? E sega ni yavutaka ena iVolatabu, “e yavutaki ga ena nanuma e duidui sara mai na nanuma i Jisu kei na lotu Vakarisito taumada.” Ena nona ivola De Civitate Dei (The City of God), a vola kina o Augustine mai Hippo (354-​430 S.K.) ni isoqosoqo ni lotu sara ga e Matanitu ni Kalou. Na vakasama e sega ni tokona na iVolatabu oqori e solia vei lotu ni Veivanua Vakarisito na kaukaua mera veiliutaki vakapolitiki. Era veiliutaki tiko vaka oqori ena vica na senitiuri, e dau veivakalolomataki sara na nodra veiliutaki.​—Vakatakila 17:​5, 18.

15. E vakayacori vakacava na Kalatia 6:7 vei ira e levu na lotu ni Veivanua Vakarisito?

¹⁵ Ia, era sa tamusuka tiko nikua na ka era tea na veilotu. (Kalatia 6:7) Sa vaka e luluqa mai na nodra kaukaua ra sa biubiu tale ga na nodra lewenilotu. E vakilai levu oqo mai Urope. E kaya na ivoladraudrau na Christianity Today, “era sa sega ni [vakayagataki] na veivalenilotu lelevu mai Urope me valenilotu, era sa vale ni maroroi iyaya makawa ra qai tawana ga na saravanua.” E laurai tale ga oqo ena veiyasa i vuravura tale e so. Na cava e vakaraitaka oqo me baleta na lotu lasu? Sa na mate beka ga baleta ni sa sega ni tokoni? Ena tara vakacava na lotu dina?

Vakavakarau ina Siga Levu ni Kalou

16. Na cava e bibi kina na kena saqati tiko o Papiloni na Ka Levu?

¹⁶ Me vaka na kena dau ceburaka mai na kubou kei na dravusa ena ulunivanua sa kacabote oti e vakaraitaka ni sa vakarau kacabote tale, na kena saqati tiko na lotu ena levu na yasa i vuravura e vakaraitaka ni sa vakarau oti na lotu lasu. Sa voleka sara oqo na gauna me uqeti ira kina na veika vakapolitiki o Jiova mera duavata mera vakarusa na yalewa dautagane vakayalo o Papiloni na Ka Levu. (Vakatakila 17:​15-​17; 18:21) Era na rerevaka beka na lotu Vakarisito dina na ka ena yaco oya kei na veibasoga tale e so ni “veivakararawataki levu” ena yaco tarava? (Maciu 24:​21, NW) Sega sara ga! Era na marau ga ena gauna ena lewai ira kina na tamata ca na Kalou. (Vakatakila 18:20; 19:​1, 2) Vakasamataka mada na ka e yaco e Jerusalemi ena imatai ni senitiuri kei ira na lotu Vakarisito era bula tu kina.

17. Na cava era nuidei kina na dauveiqaravi yalodina i Jiova ena gauna ni ivakataotioti oqo?

¹⁷ Ena gauna era sa vakavolivoliti Jerusalemi kina na mataivalu ni Roma ena 66 S.K., era sega ni bau taqaya na lotu Vakarisito era yadra tiko vakayalo. Nira kila vinaka na Vosa ni Kalou, era kila “ni sa voleka mai na kena vakarusai.” (Luke 21:​20, VV) Era kila tale ga ni na dolava na Kalou na sala mera dro kina. Ni dolavi ga vei ira na sala, era dro sara na lotu Vakarisito. (Taniela 9:​26; Maciu 24:​15-​19; Luke 21:21) E vaka kina ena gauna oqo, o ira na kila na Kalou ra qai talairawarawa vei Luvena era na nuidei ena gauna ni ivakataotioti oqo. (2 Cesalonaika 1:​6-9) Ni sa na yaco na veivakararawataki levu, era na ‘tacake ga ena marau ra qai vagelegelei ira, baleta ni sa na voleka mera vakabulai.’​—Luke 21:28.

18. Ena tini vakacava na nona vakacacani ira vakaukaua na tamata i Jiova o Koki?

¹⁸ Ni sa rusa o Papiloni na Ka Levu, ena qai vakacacani ira vakaukaua na iVakadinadina i Jiova o Koki mai Mekoki, na yaca e vakatokai kina o Setani. Ni lako mai “me vaka na o me ubia na vanua,” ena nanuma beka o Koki kei ira na nona ilala ni na rawarawa na nodra ravuravu. Ia era na kurabuitaka na veika era sotava. (Isikeli 38:​14-​16, 18-​23) E vola na yapositolo o Joni: “Au sa qai raica ni sa tadola na lomalagi ka sa rairai e dua na ose vula. Sa vakatokai ko koya sa vodoka tiko me ko Yalodina ka Dodonu . . . Sa basika mai na gusuna e dua na i seleiwau gata me ravuta kina na veivanua.” Na nodra “Tui na tui” ena qai vakabulai ira na dauqaravi Jiova era yalodina tiko, ia ena vakawabokotaki ira kece na nodra meca. (Vakatakila 19:​11-​21, VV) Sa dua dina na itinitini vinaka ni kena vakayacori na raivotu ni veivakamataliataki!

19. Ena tarai ira vakacava na nona tisaipeli yalodina na qaqa i Karisito? Na cava mera saga vakaukaua sara ga ena gauna oqo?

¹⁹ Ena qai “vakacaucautaki [o Jisu] mai vei ira kece era sa vakabauta.” (2 Cesalonaika 1:​10, VV) O bau vinakata mo dua vei ira era na qoroya na nona qaqa na Luve ni Kalou? Mo vakaukauataka tiko ga na nomu vakabauta qai ‘tu vakarau tale ga, ni na yaco mai na Luve ni tamata ena dua na gauna o sega ni namaka.’​—Maciu 24:​43, 44, VV.

Mo Yalomatua

20. (a) Eda na vakavinavinakataka vakacava na nona vakarautaka na Kalou na “dauveiqaravi yalo dina ka vuku”? (b) Na cava meda dui tarogi keda kina?

²⁰ E dau vakasalataki keda tiko ga na “dauveiqaravi yalo dina ka vuku” meda yadra tiko da qai yalomatua. (Maciu 24:​45, 46, VV; 1 Cesalonaika 5:6) O bau dau vakavinavinakataka na ivakasala oqori? O dau vakayagataka na ivakasala oqori ena nomu tuvana na veika mo vakaliuca ena nomu bula? Vakaevei mo tarogi iko mada: ‘E vukei au beka na noqu rai vakayalo meu raica rawa ni sa veiliutaki tiko mai lomalagi na Luve ni Kalou? Au raici koya beka ena nona sa vakarau tu me tauca na lewa ni Kalou vei Papiloni na Ka Levu kei na vo ni vuravura i Setani?’

21. Era vakatara vakacava e so me buawa na nodra rai vakayalo, ia na cava mera se cakava totolo?

²¹ So vei ira na dau sosoqoni kei ira na tamata i Jiova era sa vakatara me buawa na nodra rai vakayalo. De dua era sa sega ni vosovoso rawa me vakataki ira e so na tisaipeli taumada i Jisu? Se sa vakaleqai ira beka na lomaocaocataki ni bula, domodomoiyau, se na veivakacacani era sotava tiko? (Maciu 13:​3-8, 18-​23; Luke 21:​34-​36) So e rairai dredre na nodra kila e so na ka e tabaka “na dauveiqaravi yalo dina ka vuku.” Ke o vakila e dua vei ira na ka oqo, o vakauqeti mo vulica vakaukaua na Vosa ni Kalou qai dau masuti koya mo rawa kina ni kaukaua tale, mo rawa tale ga ni veiwekani voleka tiko ga kei koya.​—2 Pita 3:​11-​15.

22. E tarai iko vakacava na vakamacalataki ni raivotu me baleta na veivakamataliataki kei na veiparofisai era salavata?

²² A vakaraitaki na raivotu ni veivakamataliataki vei iratou na tisaipeli i Jisu ena gauna eratou gadreva kina na veivakayaloqaqataki. Ia ena gauna oqo sa tu e dua na ka e uasivi cake me vakayaloqaqataki keda, oya na vakavatukanataki ni raivotu e baleta na veivakamataliataki kei na vakayacori ni veiparofisai era salavata. Nida vakasamataka na veika totoka sa tu oqo e matada kei na kedra ibalebale, me vu tale mada ga mai lomada na noda cavuta tale ga na vosa i Joni na yapositolo ena nona kaya: “Emeni. Ni lako mai, Turaga Jisu.”​—Vakatakila 22:20.

[iVakamacala e ra]

O se Nanuma Tiko?

• Na cava era raica e dua na ilawalawa lailai dauvuli iVolatabu ena veiyabaki ni 1870 me baleta nona lesu mai na Karisito?

• E vakavatukana vakacava na raivotu ni veivakamataliataki?

• E tara vakacava na vuravura kei na ivavakoso vakarisito na nona vodo ose ena ravuravu o Jisu?

• Na cava meda cakava meda okati kina kei ira na vakabulai ni vakacavara nona ravuravu o Jisu?

[iYaloyalo ena tabana e 16, 17]

Vakavatukana na ivakaraitaki lailai

[iYaloyalo ena tabana e 18]

O kila na ka e yaco ni tekivu ravuravu o Karisito?