Moose—Tuwawa ni Veikau

“E MANUMANU rairai ca na moose. Na cava e balavu kina na yavana e liu me yaco i tabana? Na cava e dudu kina na uluna?” A vola qori o Henry David Thoreau na dauvolaivola ena ika19 ni senitiuri, ia e va tale ga qori nodra rai eso tale me baleta na moose. E nanumi ni manumanu sakasaka qai lialia baleta ni dau lako taudua tu ga, e rairai ca qai sega ni laurai vakalevu e veikau. Vakacava e dina qori? Era sa dikeva na dauvakadidike mai Noca Merika kei Eurasia e levu na itukutuku vakasakiti ni manumanu qo.

Eda kila kece ni manumanu levu na moose. E dina ni balavu qai rairai lasa na yavana, ia e rawa ni tekea e dua na qele ni olifa. Ni oti ga e vica na siga na nodra sucu era sa vulica na qalo, e laurai tale ga nira qalo voli me vica na maile, ra qai nunu me rauta ni 6 na mita mera kania na kau lalai era tu e botoniwai!

Na yaloka ni matana e rawa ni raica na ka e tu e dakuna qai sega ni gadrevi me vuki. E yaga tale ga na ucuna. Me vaka ni veiyawaki na qara ni ucuna era kaya na dauvakadidike ni vakayagataka qori me kila vinaka kina na vanua e tu kina e dua na ka. E yaga tale ga na daligana me kidava kina na ka. E rawa ni veimoiyaka na daligana, ena rogoci ira tale ga na vo ni moose era tu mai vakayawa ena rauta na 3 na kilomita!

E vola e dua na dauvolaivola, nira “dau soli ivukivuki” na luve ni moose, era dau qito qai mamarau. Na tinadra era dau taqomaki ira na luvedra ena nodra karoni ira vakayalololoma ra qai sega vakadua ni vakawaleni ira. Ke vakasagai luvedra na olifa, na bea, se tamata, era na vala mera taqomaka. Ni sa via yabaki dua na luve ni moose qai bukete tiko o tinana, ena vakasavi luvena me lako me qara ga na nona bula.

BULA ENA NOCA

Me vaka nira dau kania ga na moose na tabanikau lalai, draunikau, kei na kau lalai era bula e wai, era na bula vakacava ena vulaibatabata? Dua oya na nodra dau kana vakalevu ena vulaikatakata. E rauta ni 23 na kilokaramu na kakana era na kania e veisiga, era na kania mada ga na kau lalai e 3 na mita na kena balavu e vanua, se loma ni wai. Na kakana kece qori sa qai lai qaqi ina va na iwasewase ni ketena qai solia ina yagona na wainimate me bulabula kina, e vakalevutaka tale ga na uro ni yagona. Ia eso tale na ituvaki leqataki ena rawa ni sotava ena vulaibatabata.

E sega ni rawarawa vua na manumanu qo me vosota na batabata ni draki kei na vavaku ni ucacevata. Ena vinakati me kua ni veitosoyaki vakalevu me rawa ni maroroya tiko ga na katakata na kuli ni yagona vavaku. Ena dredre me drotaki ira na olifa ena ucacevata, vakabibi o ira na dauvakasasa kei ira na draiva ni motoka.

Era dau taleitaka na moose na masima e dau biu ena gaunisala ena noca, me vakawaicalataka na ucacevata. Ia me vaka ni loaloa na vutidra ra qai dau takoso ena bogi e gaunisala, era dau laucoqa baleta ni dredre vei ira na draiva mera raici ira. Na vakacalaka qori era dau mate kina na moose kei na tamata.

MANUMANU DAUQITO

E dau laurai nira qitora na vuso ni ua e matasawa, ra qai dau marautaka tale ga mera sili ena tobu katakata. E dau laurai tale ga nira veilomani na tinatina kei na tamatama ena gauna ni vakatubukawa, qai vakaciriloloma na nona yalodina o tinatina ni qaravi luvena. Ke susuga mada ga na tamata na luve ni moose, erau na veikilai vinaka kei na kena itaukei. E kaya o doketa Valerius Geist: “Na manumanu rairai ca qo e vuku, dauloloma qai dau talairawarawa.”

Ia e dua ga na ka me qarauni: Na moose e manumanu kila qai kaukaua. Ke drau sota e veikau, kua ni vakasaga mo yawaki koya ga, vakabibi ni tiko na luvedra. Ia se mani vanua cava o duri tu mai kina, o na qoroya ga na tuwawa ni veikau qo.