Jisu Karisito iSau ni Noda Vakatataro

“Na cava era tukuna na lewenivanua me baleti au?”​—LUKE 9:18.

A TAROGA qori o Jisu vei ratou na nona tisaipeli ni kila ni duidui na nodra rai e levu me baleti koya. E sega ni dodonu mera veilecayaki na tamata ni sega ni dau vunitaki koya o Jisu se dau cakacaka lo. Ia e dau veimaliwai kei ira na tamata ena veikoro kei na siti. E dau veivakavulici qai vunau e matanalevu ni vinakata mera kila na tamata na ka dina me baleti koya.​—Luke 8:1.

E kilai na ka dina me baleti Jisu ena ka e tukuna kei na veika e cakava, e volatukutukutaki qori ena va na Kosipeli ena iVolatabu—Maciu, Marika, Luke, kei na Joni. Ena yavutaki ena itukutuku uqeti vakalou qori na isau ni vakatataro me baleti Jisu.a​—Joni 17:17.

TARO: A bula dina o Jisu?

KENA ISAU: Io. Era tukuna na daunitukutuku makawa ena imatai ni senitiuri me vakataki Josephus kei Tacitus ni a bula dina o Jisu. Qori e sega ni itukuni wale ga, e vakadeitaki sara ga ena Kosipeli ni a bula dina o Jisu. E dau tukuni sara ga ena Kosipeli na ka e yaco, na gauna kei na vanua e yaco kina. Kena ivakaraitaki, a vola ena Kosipeli o Luke e vitu na vakailesilesi eratou a veiliutaki. Era qai vakayagataka na daunitukutuku makawa na yacadratou na vakailesilesi qori me rawa ni kilai na yabaki a tekivu kina na cakacaka vakaitalatala i Jisu.​—Luke 3:1, 2, 23.

E tu na ivakadinadina matata ni a bula dina o Jisu. E tukuni ena ivola Evidence for the Historical Jesus: “Era vakadinata e levu na vuku ni a bula dina ena imatai ni senitiuri e dua na turaga e kilai me o Jisu na kai Nasareci.”

TARO: E Kalou o Jisu?

KENA ISAU: Sega. A sega ni bau nanuma o Jisu me tautauvata kei na Kalou. Ia e dau tukuna ga ni cecere vua o Jiova.b Kena ivakaraitaki, a cavuta o Jisu me baleti Jiova na matavosa “noqu Kalou” kei “na Kalou dina duadua ga.” (Maciu 27:46; Joni 17:3) O koya ga e kila ni tiko e dua tale e cecere vua ena cavuta na vosa qori. Ke cavuta e dua na tamata cakacaka na vosa “noqu boso” se na “iliuliu,” kena ibalebale e kila tiko o koya ni cecere vua o nona boso.

A vakaraitaka tale ga o Jisu ni rau sega ni duabau kei na Kalou. A tukuna ena dua na gauna vei ira na dauveitusaqati: “E volai . . . ena nomuni Lawa, ‘E dina na nodrau itukutuku na lewe rua.’ Au dau tukuni au, e dau tukuni au tale ga o Tamaqu e talai au mai.” (Joni 8:17, 18) E cavuti e keri na nodrau itukutuku e le rua, o Jiova kei Jisu. Kena ibalebale erau sega ni duabau.c

TARO: A dua wale ga na turaga vinaka o Jisu?

KENA ISAU: Sega. E kilai ena levu tale na ka. A kila o Jisu ni tiko na nona itavi bibi ena kena vakayacori na inaki ni Kalou. Qo e vica na itavi qori:

● “Luvena e duabau ga e bulia na Kalou.” (Joni 3:18) A kila o Jisu na vanua e gole mai kina. A bula tu mai ena dua na gauna balavu sara ni bera ni mai sucu vakatamata e vuravura. A kaya: “Au . . . lako sobu mai lomalagi.” (Joni 6:38) O Jisu na imatai ni ibulibuli ni Kalou, a veivuke tale ga ena buli ni veika tale eso. Na Kalou ga a buli Jisu, e veiganiti kina na nona kilai o Jisu me “Luvena e duabau ga e bulia na Kalou.”​—Joni 1:3, 14; Kolosa 1:15, 16.

● “Luve ni tamata.” (Maciu 8:20) A tukuna ena levu na gauna o Jisu ni “Luve ni tamata,” e voleka ni cavuta vaka80 ena Kosipeli. Na matavosa qori e vakaraitaka ni o Jisu e sega ni Kalou a liatamata, ia a sucu sara ga vakatamata. A rawa vakacava qori? A kunekunetaki o Jisu ni a vakayagataka o Jiova na yalona tabu me tokitaka na bula i Luvena ina katonigone i Meri na goneyalewa Jiu. Qori na vuna a uasivi kina o Jisu qai sega ni sucu ivalavala ca.​—Maciu 1:18; Luke 1:35; Joni 8:46.

● “Qasenivuli.” (Joni 13:13) A vakamatatataka o Jisu ni nona ilesilesi vakalou “me veivakavulici . . . me vunautaka na itukutuku vinaka” ni Matanitu ni Kalou. (Maciu 4:23; Luke 4:43) E dau matata qai rawarawa na nona vakamacalataka o Jisu na Matanitu ni Kalou kei na sala ena vakayacora kina na lomai Jiova.​—Maciu 6:9, 10.

● “Na Vosa.” (Joni 1:1) O Jisu e nona gusunivosa na Kalou me vakatakila na nona itukutuku kei na nona ivakavuvuli. A vakayagataki Jisu o Jiova me vakatakila na nona itukutuku vei keda e vuravura.​—Joni 7:16, 17.

TARO: O Jisu na Mesaia yalataki?

KENA ISAU: Io. A parofisaitaki ena iVolatabu na nona basika na Mesaia se Karisito, na vosa qori e kena ibalebale “na Lumuti.” O koya e yalataki ni na basika mai e lesi ena itavi bibi ena kena vakayacori na loma ni Kalou. A tukuna e dua na yalewa ni Samaria vei Jisu ena dua na gauna: “Au kila ni na lako mai na Mesaia, o koya e vakatokai na Karisito.” E qai tukuna vua o Jisu: “O koya sara ga qori e vosa tiko yani qo.”​—Joni 4:25, 26.

Vakacava e tiko na ivakadinadina ni Mesaia ga o Jisu? E tiko e tolu na ivakadinadina matata e sega ni rawa ni kilasevati, e dusi Jisu duadua ga. Raica mada qo:

● Yatukawa ena basika mai kina. E parofisaitaki ena iVolatabu ni na basika na Mesaia mai na yatukawa i Eparama kei na yatukawa i Tevita. (Vakatekivu 22:18; Same 132:11, 12) O Jisu e kawa i Eparama kei Tevita.​—Maciu 1:1-16; Luke 3:23-38.

● Parofisai a vakayacori. E volatukutukutaki tu ena iVolatabu vakaIperiu e levu na parofisai me baleta nona bula na Mesaia e vuravura, wili kina na itukutuku me baleta nona sucu kei na nona mate. A vakayacora o Jisu na parofisai kece qori. Qo eso na parofisai: A sucu e Peceliema (Maika 5:2; Luke 2:4-11), a kacivi mai Ijipita (Osea 11:1; Maciu 2:15), a sega ni ramusu e dua na suina ni vakamatei (Same 34:20; Joni 19:33, 36). E macala ga ni sega ni lewa o Jisu na veika e yaco ena nona bula me lakovata kei na parofisai kece me baleta na Mesaia.d

● iVakadinadina ni Kalou. Ena gauna a sucu kina o Jisu, a talai ratou na agilosi na Kalou me ratou lai tukuna vei ira na ivakatawa ni sipi ni sa sucu na Mesaia. (Luke 2:10-14) Ena nona cakacaka vakaitalatala o Jisu, e vosa sara ga mai lomalagi na Kalou ena levu na gauna, me vakaraitaka nona vakadonui Jisu. (Maciu 3:16, 17; 17:1-5) A vukei Jisu o Jiova me cakamana, qori e dua tale na ivakadinadina ni o Jisu ga na Mesaia.​—Cakacaka 10:38.

TARO: Na cava me vakararawataki qai vakamatei kina o Jisu?

KENA ISAU: Ni uasivi o Jisu, a sega ni dodonu me vakararawataki. A sega tale ga ni ganiti koya me vakoti ena kaunirarawa me vaka na daubasulawa qai lili tu e kea me mate vakaloloma. Ia sa kila rawa tu o Jisu ni na yaco qori, e ciqoma ga na veika e caka vua.​—Maciu 20:17-19; 1 Pita 2:21-23.

A cavuti ena parofisai ni na vakararawataki qai mate na Mesaia me bokoci kina nodra ivalavala ca eso tale. (Aisea 53:5; Taniela 9:24, 26) E tukuna mada ga o Jisu ni lako mai “me solia . . . na nona bula me kedra ivoli e lewe levu.” (Maciu 20:28) O ira era vakabauta na yaga ni isoro ni nona mate o Jisu, era rawa ni nuitaka mera vakabulai mai na ivalavala ca kei na mate, era nuitaka tale ga na bula tawamudu ena vuravura Parataisi.e​—Joni 3:16; 1 Joni 4:9, 10.

TARO: A vakaturi dina o Jisu?

KENA ISAU: Io. A kila vinaka tu o Jisu ni na vakaturi mai na mate. (Maciu 16:21) Ia meda nanuma tiko ni sega ni tukuna o Jisu se o ira na vola na iVolatabu ni na vakaturi ga vakataki koya. Ena dredre me vakabauti ni na yaco qori. Ia e tukuna na iVolatabu: “E qai vakaturi koya na Kalou ena nona sereka na ivau ni mate.” (Cakacaka 2:24) Ke da vakabauta ni bula dina tiko na Kalou, e bulia tale ga na ka kece, eda na vakabauta ni rawa ni vakaturi Luvena mai na mate.​—Iperiu 3:4.

Vakacava e tiko na ivakadinadina matata me vakabauti kina ni a vakaturi o Jisu? Dikeva mada qo.

● O ira era raica na ka e yaco. Ni oti e rauta na 22 na yabaki na nona mate o Jisu, a vola na yapositolo o Paula ni sivia na 500 era raici Jisu ni sa vakaturi oti, qai levu vei ira qori era se bula tiko ena gauna a volavola kina o Paula. (1 Korinica 15:6) E rawa ni vakalasui e dua se rua na ivakadinadina, ia o cei e rawa ni vakalasuya na ka era tukuna e 500 na ivakadinadina?

● iVakadinadina e nuitaki. Eratou doudou ni tukuna na tisaipeli taumada i Jisu na nona vakaturi ni ratou kila vinaka na ka a yaco. (Cakacaka 2:29-32; 3:13-15) Eratou kila ni bibi mera vakabauta na lotu vaKarisito na nona vakaturi o Jisu. (1 Korinica 15:12-19) Eratou bolemate me ratou kua ga ni cakitaka na nodratou vakabauti Jisu. (Cakacaka 7:51-60; 12:1, 2) Ena sega ni bolemate e dua ena ka e sega ni dina.

Eda sa raica mai na isau vakaivolatabu ni ono na taro bibi me baleti Jisu. E vakamatatataki kina na kena itukutuku dina. Vakacava e bibi mo kila na isau ni vakatataro me baleti Jisu? E bibi beka na ka o vakabauta me baleti koya?

[iVakamacala e ra]